Voor een ander soort links

woensdag 10 september 2025

Voortdurend zie ik mensen op Bluesky roepen om een steviger houding vanuit de GL PvdA top in de verkiezingscampagne. Timmermans, vecht nou eens een beetje terug tegen de rechtse drek! Ga nou eens in de aanval. Laat het sociale mediateam van jouw partij eens aan de slag gaan met venijnige en effectieve posts en memes! Ga nou eens in de aanval, GL PvdA!

Vaak komen die oproepen van mensen uit die partij zelf. Dat vind ik een goed teken. Er zit daar elan en linkse levendigheid Tegelijk getuigen zulke oproepen ergens ook van het najagen van een hersenschim: een links dat tegelijk bestuurlijk en parlementair is en tegelijk principieel en radicaal links. Zoiets is echter een onhoudbare combinatie.

Ik snap deze oproepen op zich wel. Het gevoel erachter, de vechtlust, deel ik. Zelf vind ik het ook mooi als linkse politici de rechtse klootzakken aan de macht eens stevig van repliek dienen. Sylvana Simons die Rutte stevig de waarheid zei in de Tweede Kamer over bijvoorbeeld het coronabeleid Esther Ouwehand die iets soortgelijks doet met Schoof en zijn inmiddels goeddeels gedesintegreerde ministersploeg en ze aanklaagt voor medeplichtigheid aan genocide en voor racistische zondebokpolitiek. Mooi om te zien. Maar het is niet verstandig om je strategie te bouwen rond zulke politici. Of rond welke politici dan ook.

Ik snap de ergernis over bijvoorbeeld Frans Timmermans ook. Ouwehand en destijds Sylvana Simons doen en deden het zoveel principiëler, standvastiger en scherper dan Timmermans. Zelfs Laurens Dassen komt vaak scherper uit de hoek. Het probleem is niet de bedaarde toon van Timmermans. Het probleem is de houding. Meegaand. Zoekend naar common ground in het midden, en daarmee rechts enorm tegemoet komen. Oprecht verdrietig als rechts daar niet voor in blijkt te zijn, want we willen toch allemaal het beste voor Nederland? Die toon. Niet de toon van een oppositie die vastbesloten de rechterflank mores probeert te leren. Eerder de toon van een oppositie die nu al weet dat ze met een deel van de rechterflank zaken wil doen om mee te kunnen regeren.

Maar hoe zeer ik het verlangen naar een steviger links oppositiegeluid van Timmermans en de GL PvdA-top ook snap, – het is een illusoir verlangen. Het gaat simpelweg niet gebeuren, ook niet als actieve GL PvdA mensen er indringend en aanhoudend op aan blijven dringen. De reden daarvoor? GroenLinks PvdA zijn geen alternatief voor de door rechts gedomineerde gevestigde orde. Ze voelen jegens die orde geen ware strijdlust, geen serieuze vijandschap. Ze maken er deel van uit. Ze zijn van die orde de linkerflank, niet de tegenstander. En je kunt niet van een onderdeel van de orde verwachten dat ze oppositie voert tegen die orden en daarmee feitelijk tegen zichzelf.

De PvdA is nooit meer geweest dan een georganiseerde poging om het kapitalistisch stelsel een beetje draaglijker te maken voor degenen die het ongeluk hebben in dat kapitalisme te moeten wonen, Groen Links komt weliswaar uit bewegingen die er wat radicaler in stonden, maar wil inmiddels ongeveer hetzelfde. Met dit verschil dat de PvdA vooral dacht aan een iets beter leven voor arbeiders, en GroenLinks het wat meer had over duurzaamheid en milieu. Maar alles binnen een kapitalistische context, via het instrumentarium van de gevestigde orde zelf waar ze een onderdeel van zijn. Voor de fusiepartij GL PvdA geldt onverminderd hetzelfde.

Leden zien dat soms anders en willen wel degelijk radicaler dingen. Ik deel dat verlangen en dat streven! Maar de top van GL PvdA, en de bijbehorende partijstructuren, zien zichzelf niet als stevig links alternatief tegenover de gevestigde orde, maar als linkerflank van die orde. Dat maakt ze onderdeel , niet van de oplossing, maar van het probleem waar linkse mensen voor staan: hoe veranderen we die orde fundamenteel?

Timmermans gaat dus geen radicale koers varen, niet op een ook maar enigszins consistente of geloofwaardige manier. Hij gaat de confrontatie bij voorkeur helemaal niet aan. Hij zoekt het midden, en dus common ground, met een wat linkser toontje. Verder gaat het wat hem betreft niet. Hij gaat geen oppositie voeren tegen de kansen om te kunnen regeren, en daarmee tegen zichzelf. Linkse stellingnames, met strijdlust gebracht, zouden precies die regeerkans ondergraven. Dat is geen Timmermans-probleem. Het is een systeemprobleem.

Dat Ouwehand wel een radicaler verhaal naar voren brengt is mooi. Maar ze zit in een positie en rol waarin ze dat kan doen zonder zichzelf in de wielen te rijden. Haar partij hoeft nog niet aan coalitie-overleg en de bijbehorende compromissen hoeft te denken. Zij weet dat er flink wat mensen enthousiast worden van haar toon en argumenten, en dat daarmee dus stemmen en zetels te winnen zijn. Maar als haar partij groeit, en als daarmee regeringsmacht dichterbij komt, hoe groot wordt dan de druk en de verleiding om toon en inhoud te matigen om compromissen te kunnen sluiten? De kans in dat die partij gematigder wordt naarmate het idee van een coalitie GL PvdA, D66 en PvdD er realistischer uit ziet, acht ik nogal groot. Dan zullen zich wellicht principiële PvdD-ers afsplitsen en ene nieuwe club beginnen die ongeveer doet wat Ouwehand nu doet. Een zoveelste herhaling van zetten. Dit is geen Ouwehand-probleem. Dat is een systeemprobleem. Zo werkt electorale en parlementaire macht binnen de huidige gevestigde orde waar die macht is ingebouwd.

We hebben een fundamenteel ander links nodig. Een linkse beweging van bewegingen die zich niet primair bezig houden met verkiezingen, de jacht op zetels en de methoden om uit die zetels vervolgens bestuurlijke macht en invloed op het beleid te veroveren. Meer dan de macht om dit stelsel, deze gevestigde orde, te besturen – en aan de bestaansvoorwaarden van het stelsel niet te tornen – is daar niet te halen. Die bestaansvoorwaarden komen neer op een draaiende economie die het geld voor de staat moet opbrengen. En aangezien die economie kapitalistisch is, betekent het handhaven van die bestaansvoorwaarden: het kapitalisme ter wille zijn, en daarmee kapitalisten het leven niet te zuur maken.

Elke fundamentele antikapitalisme zal stuiten op een effectief kapitalistisch veto. En sociaaldemocraten anticiperen daar vast op door bij voorbaat hun beleid zo in elkaar te zetten dat het ja kapitaal niet meteen al op tilt zal slaan. Compromissen en het teleurstellen van verwachtingen van mensen wiens vertrouwen je hebt gewonnen zitten in de bestuurlijke, electorale en parlementaire strategie ingebouwd.

Een linkse beweging van bewegingen die niet parlementair denken, electoraal opereert en bestuurlijk is georiënteerd, dat hebben we nodig. Een linkse beweging van bewegingen die zich van onderop organiseren en buitenparlementair opereren. Een linkse beweging van bewegingen die zich dus niet meegaand hoeven op te stellen. omdat de ambitie niet is: “het land (helpen) besturen”, maar “dingen veranderen”, op weg naar een wereld van en voor ons allemaal.

Dat doe je niet in parlementaire en bestuurlijke instellingen. Dat doen we sowieso beter niet via de instellingen van de gevestigde orde die ingericht zijn om de zaken zo te houden als ze nu zijn, in het voordeel van rijken en machtigen. Dat doen we just tegenover die orde die we uitdagend tegemoet treden. Dat doen we in een strijd tegen staat en kapitaal en al die autoritaire en hiërarchische instellingen die ons klein houden en kapot maken. Dat doen we door die orde van staat en kapitaal en die autoritaire instellingen ten felste te bestrijden, in een aanhoudende poging om haar omver te gooien en door iets te vervangen waarin we eindelijk als vrije en gelijkwaardige wezens in solidariteit kunnen leven.

Peter Storm