Open brief van LGBT Asylum Support aan minister Faber: “Waar zijn queer vluchtelingen nog veilig als bescherming niet wordt gegarandeerd?”

Op zondag 12 april vond er in Den Haag een strijdbare demonstratie plaats uit protest tegen het onveilige en mensonwaardige beleid tegen trans vluchtelingen. De directe aanleiding voor de actie werd gevormd door het overlijden van de minderjarige trans vluchteling Alice. Net als zes andere queer vluchtelingen voor haar kwam zij door suïcide om het leven. De steungroep LGBT Asylum Support heeft beleidsmakers telkens opnieuw via brieven gewezen op de nalatigheid van de overheid, die alle verzoeken om onderzoek naar de omstandigheden rond hun dood negeerde. Een paar dagen na de demonstratie, op dinsdag 15 april, stuurde Sandro Kortekaas, voorzitter van LGBT Asylum Support, een open brief naar minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie. Hieronder hebben we grote delen van deze brief overgenomen. De brief maakt haarscherp duidelijk hoe verschrikkelijk het asielbeleid voor trans vluchtelingen uitpakt en hoe onverschillig Faber en vele anderen in het staatsapparaat zich opstellen.

“Waar ben je nog veilig als bescherming niet langer gegarandeerd is?”, zo luidt het motto dat boven de brief is geplaatst. “Met deze open brief, ondersteund en gedragen door vele organisaties met een hart voor lhbtiq+ asielzoekers, wil ik u van het volgende op de hoogte brengen”, zo begint de brief. “Wereldwijd staan de rechten van lhbtiq+ en vooral trans personen onder druk. Uitsluiting, discriminatie, bedreiging en vervolging komen veel voor. Recentelijk stelde u in de Tweede Kamer misplaatst dat lhbtiq+ vluchtelingen naar uw mening ‘een keuze’ maken om naar Nederland te komen, omdat ons land ‘aantrekkelijk is’. Dat is niet zo. Zij vluchten uit vrees voor vervolging naar Nederland om bescherming te ontvangen die zij in hun land van herkomst nooit zullen en kunnen krijgen, en waarbij zij hier op grond van artikel 1 van de Grondwet beschermd behoren te worden. Echter, eenmaal in Nederland maken zij vaak situaties mee in opvanglocaties die vergelijkbaar zijn met of zelfs erger zijn dan in hun land van herkomst. Wij wijzen u nogmaals op het feit dat u, in dienst van de staat der Nederlanden, uitvoering dient te geven aan artikel 1 van de Grondwet. Dat artikel is van toepassing voor een ieder in Nederland, daarmee ook voor de groep van lhbtiq+ asielzoekers.

Geen onderzoek naar zeven queer asielzoekers die door suïcide overleden zijn sinds 2021

Op 1 maart 2021 schreef LGBT Asylum Support de toenmalige minister-president Mark Rutte aan vanwege de vele meldingen van onveilige situaties voor lhbtiq+ asielzoekers, alsook het overlijden door een tragische zelfdoding van trans asielzoekster Marlon Zhou. Er vond een protest plaats in Den Haag, maar het verzoek om onderzoek te doen naar de omstandigheden waaronder deze tragische zelfdoding kon plaatsvinden, werd niet ingewilligd. Sinds die periode is het aantal meldingen van onveilige situaties en incidenten extreem toegenomen (832 in 2024). Inmiddels zijn er zeven queer asielzoekers door suïcide overleden. In elke brief die daarop volgde, wezen wij op de nalatigheid van de overheid. Maar alle dringende verzoeken om onderzoek, tot aan de laatste brandbrief van 1 april 2025, werden genegeerd. Dit is volstrekt onaanvaardbaar.

Russische trans asielzoekers als extra kwetsbare groep

Recent hebben wij u met onze twaalfde brandbrief op de hoogte gesteld van de nalatigheid van de overheid in het bieden van bescherming aan een minderjarige trans asielzoekster, die verbleef in een opvang voor volwassenen en door zelfdoding om het leven is gekomen. Alice, 17 jaar oud, behoort tot een groep van Russische trans asielzoekers die, gezien het aantal zelfdodingen onder deze groep, als extra kwetsbaar moet worden beschouwd. Sinds 9 maart 2023 hebben wij u middels verschillende brandbrieven op de hoogte gesteld van zelfdodingen bij Russische trans personen. U heeft op onze verzoeken om onderzoek en risicoanalyses bij herhaling niet gereageerd.

Met deze brief geven wij een overzicht van hoe wij deze tragische zelfdodingen van kwetsbare lhbtiq+ asielzoekers bij u en uw voorgangers onder de aandacht hebben gebracht, en waar sinds 2021 alle verzoeken om onderzoek volledig genegeerd zijn.

1. Trans asielzoekster Marlon Zhou (24), 26 februari 2021, azc Echt

Op 26 februari 2021 overleed de 24-jarige, uit China gevluchte trans vrouw Marlon Zhou (ook bekend als Angel) door zelfdoding, vlakbij haar azc te Echt, nadat zij eerder die ochtend een mislukte suïcidepoging had ondernomen. Marlon werd in Nederland slachtoffer van een brute verkrachting door twee gemaskerde medebewoners in haar azc te Heerlen, waarover wij de staatssecretaris op 10 en 15 maart 2018 hebben aangesproken. Ondanks de vele signalen van onveiligheid die Marlon voorafgaand aan dit incident aan het COA heeft gemeld, werd zij in haar kamer, onder bedreiging van onder andere een mes, gruwelijk mishandeld en verkracht, waarna het COA haar niet van de daders scheidde. Op 3 maart en 19 maart 2021 schreven wij een uitgebreide brief aan de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Ankie Broekers-Knol, over het tragische overlijden van Marlon. Daarbij deden wij het dringende verzoek om onderzoek te doen naar de zelfdoding en de situatie in haar azc te Echt. Dit verzoek is genegeerd.

2. Queer asielzoeker Haithem (18), 13 januari 2023, azc Vlissingen

Op 13 januari 2023 overleed de 18-jarige uit Jemen gevluchte Haithem in zijn azc door zelfdoding. Hij was nog maar net 18 en had een verblijfsstatus. Dezelfde landgenoten die hem wegpestten vanwege zijn homoseksualiteit, waren ook de personen die hem begroeven.

3. Trans asielzoekster Khina Zakharova (21), 27 februari 2023, azc Drachten

Op maandagavond 27 februari 2023 werd de 21-jarige uit Rusland gevluchte trans vrouw Khina Zakharova door medebewoners van haar azc in de badkamer gevonden, waar zij op de meest gruwelijke wijze door zelfdoding was overleden. Eind januari 2023 waren er al meldingen gedaan door medebewoners aan het COA vanwege eerdere suïcidepogingen.

Op 9 maart 2023 schreven wij de directeur van GZA aan vanwege het overlijden van Khina. Op 13 maart 2023 stuurden wij hierover een noodbrief naar Eric van der Burg, staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. In deze noodbrief meldden we twee zelfdodingen in de eerste twee maanden van 2023 bij twee zeer kwetsbare lhbtiq+ asielzoekers. Alsook meldingen van maar liefst drie mislukte suïcidepogingen op één dag, waarbij een koppel een gezamenlijke suïcidepoging ondernam.

Op 26 april 2023 volgde een herinnering aan de staatssecretaris, gezien het uitblijven van een antwoord en het instellen van onderzoek. Daarbij meldden wij dat recent onderzoek van een journaliste had aangetoond dat 24 vluchtelingen in de afgelopen vijf jaar zelfdoding hebben gepleegd, waarvan drie en waarschijnlijk vier lhbtiq+ asielzoekers. Deze zelfdodingen onder kwetsbare lhbtiq+ asielzoekers hebben zich in de afgelopen twee jaar voorgedaan, wat verhoudingsgewijs extreem veel is en opnieuw redengevend is om onderzoek te doen. Echter, onderzoek bleef wederom uit.

4. LHBTIQ+ asielzoeker Misha Zubchenko (24), 26 november 2023, azc Echt

Op 26 november 2023 overleed de 24-jarige Russische lhbtiq+ asielzoeker Mikhail (Misha) Zubchenko. Hij was bewoner van azc Echt, maar overleed onverwacht door suïcide bij een familielid in Nederland. Op 29 november 20236 schreef LGBT Asylum Support met een noodbrief de staatssecretaris aan met het dringende verzoek om onderzoek, wat volledig genegeerd werd.

5. Trans asielzoekster Kate Mikhailova (21), 25 december 2023, azc Heerlen

Op eerste kerstdag, maandag 25 december 2023, overleed de 21-jarige Moldavische trans asielzoekster Katya (Kate) Mikhailova door zelfdoding in haar azc te Heerlen. Ze vereenzaamde door transfobie in haar azc. Littekens op haar arm getuigden van haar angsten. Mede-lhbtiq+ asielzoekers probeerden haar uit haar isolatie te halen. Een dag na de negatieve uitspraak in haar asielprocedure, waarbij Moldavië als veilig werd beschouwd, overleed zij door zelfdoding, voor iedereen onverwacht. Op 3 januari 2024 schreef LGBT Asylum Support met een noodbrief de staatssecretaris aan met het dringende verzoek om onderzoek, wat volledig genegeerd werd.

6. Trans statushoudster Antonina Babkina (25), januari 2024, voormalig azc Harderwijk

Begin januari 2024 overleed de 25-jarige, uit Rusland gevluchte Antonina Babkina door zelfdoding, na een mislukte suïcidepoging op 28 december 2023. Zij overleed begin januari 2024 in haar woonplaats in Arnhem als statushoudster. In haar azc in Harderwijk werden haar gedragsproblemen en complexe zorgvraag niet begrepen. ‘Een kwetsbaar persoon met een psychische stoornis die ‘schreeuwt’ om hulp’, zo ondersteunde de advocate van Antonina de oproep van LGBT Asylum Support, nadat het COA haar na een opeenstapeling van gedragsproblemen met een ROV-maatregel als onhandelbaar naar de HTL in Hoogeveen overbracht. Op 22 januari 2024 schreef LGBT Asylum Support met een noodbrief de staatssecretaris aan met het dringende verzoek om onderzoek, wat volledig genegeerd werd.

7. Trans asielzoekster Alice S. (17), 27-29 maart 2025, azc Willinklaan, Amsterdam

Tussen 27 en 29 maart 2025 overleed, volstrekt verwaarloosd, in een opvanglocatie voor volwassenen de 17-jarige, uit Rusland gevluchte Alice S. aan de gevolgen van een overdosis, Voorafgaand deelde zij signalen via sociale media die we recent hebben laten vertalen en aan deze brief hebben toegevoegd. In haar eerste week in Ter Apel werd zij als 16-jarige verkracht, een traumatische gebeurtenis waar de juiste zorg uitbleef. Haar mentale klachten werden steeds erger en zij gaf ook bij het COA aan te kampen met suïcidegedachten. Alice verbleef slechts 1,5 maand in azc Amsterdam, Willinklaan. Alle ernstige signalen van medebewoners werden genegeerd. Na Alice’s overlijden hebben we verschillende video’s ontvangen die zij zelf deelde op sociale media, waaruit blijkt dat het overduidelijk om een zelfdoding gaat, gepleegd door een minderjarige. De laatste video dateert van de dag voor haar overlijden. Er is echter door de politie niet vastgesteld dat Alice om het leven kwam door zelfdoding, wat daarmee nogmaals het doen van onderzoek benadrukt.

Structureel geen onderzoek voor terugkerende situaties zonder verantwoording

In de twaalfde brandbrief hebben wij u, vanwege het overlijden door zelfdoding van Alice, gewezen op het feit dat het telkens gaat om structureel terugkerende situaties, waarbij we voortdurend moeten aandringen op verandering van beleid waar u als minister verantwoordelijk voor bent. In deze brandbrief komen wij dan ook tot de conclusie dat er veelvuldig sprake is van grove nalatigheid in het structureel bieden van een veilige en stabiele omgeving. Daarom stellen wij bij elke brandbrief die wij versturen de vraag: ‘Waar ben je nog veilig als bescherming niet langer gegarandeerd is?’ Maar inmiddels ook: ‘Wat moet er nog meer gebeuren?’.

Zeven lhbtiq+ asielzoekers die door zelfdoding zijn overleden in een land dat hen bescherming zou moeten bieden, maar verwijzend naar alle brieven nalatig heeft gehandeld, is volstrekt ontoelaatbaar. Als minister behoort u verantwoording af te leggen over uw beleid. Wij verzoeken u daarom met klem om te motiveren waarom u en uw voorgangers stelselmatig het besluit hebben genomen om geen onderzoek in te stellen naar de omstandigheden waaronder lhbtiq+ asielzoekers zelfdoding hebben gepleegd.”

Aan het eind van de brief heeft LGBT Asylum Support een lijst van 21 verzoeken opgesteld.

“Bij herhaling verzoeken wij u daarom het volgende:

• 1. Dat iedereen in Nederland – en daarmee ook opvanglocaties – zich behoort te houden aan artikel 1 van de Grondwet, dat discriminatie van lhbtiq+ mensen niet toestaat.
• 2. Lhbtiq+ asielzoekers als kwetsbare groep aan te merken en niet per individu.
• 3. Invoering van eenduidig beleid naar lhbtiq+ asielzoekers voor alle opvanglocaties.
• 4. Bij aanmelding: lhbtiq+ asielzoekers als kwetsbare groep te separeren.
• 5. Bij aanmeldfase: vermelding van gender na toestemming.
• 6. Bij aanmeldfase: dat na toestemming bij trans asielzoekers hun oorspronkelijke ‘dode’ naam niet langer gebruikt mag worden, alsook correcte vermelding van gender.
• 7. Bij aanmelding: risicoanalyses toepassen.
• 8. Er moeten in alle vormen van opvanglocaties, inclusief de reguliere centra, adequate ondersteuning en veilige ruimten zijn voor lhbtiq+ asielzoekers.
• 9. Invoering van lhbtiq+ units voor lhbtiq+ asielzoekers als vast beleid en minimum standaard bij alle reguliere centra.
• 10. Gezien vele gedocumenteerde incidenten: opvolging van de aangenomen motie Bergkamp, Dijksta, D66, uit maart 2016 voor een aparte opvang wanneer de veiligheid niet gegarandeerd kan worden dan wel in geding is. Daarmee het mogelijk maken van invoering van een aantal kleinschalige opvanglocaties en deze aan te wijzen voor enkel opvang van lhbtiq+ asielzoekers als pilotproject.
• 11. Noodopvanglocaties per definitie als onveilig voor kwetsbare lhbtiq+ aan te wijzen, gezien de complexe zorgvraag, alsook geen zorg op maat.
• 12. Bij alle transfers van kwetsbare lhbtiq+ asielzoekers: een veilige passage middels lhbtiq+ units in te stellen gedurende de gehele asielprocedure.
• 13. Het aantal transfers sterk te reduceren.
• 14. Beleid invoeren in omgang met lhbtiq+ asielzoekers (COA, beveiliging).
• 15. Er moet een duidelijke richtlijn komen die garandeert dat lhbtiq+ asielzoekers de mogelijkheid hebben om als koppel samen te verblijven, ongeacht hun situatie in het asielproces, ongeacht de bewijslast die soms verzocht wordt door het COA.
• 16. Trainingen en voorlichting invoeren in omgang met lhbtiq+ asielzoekers in de asielopvang, (COA, beveiliging), zodat zij beter toegerust zijn om om te gaan met de specifieke behoeften van lhbtiq+ asielzoekers met vaak een complexe zorgvraag.
• 17. Passende, specifieke zorg op maat voor trans asielzoekers.
• 18. Hormoonverstrekking aan trans asielzoekers waarbij regelgeving eenvoudiger moet worden.
• 19. Ondersteunen van een landelijk noodnummer voor lhbtiq+ asielzoekers in samenwerking met onder andere LGBT Asylum Support, Roze in Blauw, discriminatie.nl.
• 20. Een ‘lik-op-stuk’-beleid bij geweld tegen lhbtiq+ asielzoekers.
• 21. Het toegang verschaffen aan LGBT Asylum Support als relevante niet-gouvernementele organisatie tot noodopvanglocaties., zodat zij asielzoekers kunnen bijstaan. Daarmee het verzoek aan de minister om LGBT Asylum Support als niet-gouvernementele organisatie te erkennen.”

Deze open brief is niet alleen bedoeld om het mensonwaardige asielbeleid aan te klagen en de verantwoordelijke beleidsmakers onder druk te zetten, maar ook om de rest van de samenleving erop te wijzen hoe belangrijk het is om solidariteit te tonen met queer vluchtelingen. Queer vluchtelingen mogen niet alleen blijven staan in hun moeizame overlevingsstrijd, maar dienen volop steun te krijgen van iedereen die zich verzet tegen Faber en de rest van het extreem-rechtse zooitje in en buiten de regering.

Harry Westerink