Grace Blakeley: De klimaatcrisis maakt het leven duurder

(Foto Kevin Walsh, Grace Blakeley at Liverpool “The World Transforned” #TWT, CC2.0)

Al maandenlang verzekeren politici ons dat het ergste van de crisis van de kosten van levensonderhoud bijna achter de rug is. De bevolking die almaar meer onder financiële druk staat, wordt door haar regeringen gelijmd met de boodschap dat de inflatie daalt.

Maar diezelfde regeringen kunnen niet ontkennen dat er af en toe nieuwe inflatiepieken de kop opsteken. Die zijn dan – zeggen ze – het gevolg van ‘onvoorspelbare factoren’ zoals oorlog, extreme weersomstandigheden of haperingen in de toeleveringsketen.

Dure voeding en huisvesting

De gemiddelde burger zal je echter vertellen dat de crisis rond de kosten van levensonderhoud volop verder woedt. Voeding blijft pijnlijk duur. Ook voor huisvesting moeten we steeds dieper in de zakken tasten. En met de rente die op het hoogste niveau staat in meer dan tien jaar, drukken ook andere schuldenlasten zwaar op de huishoudbudgetten.

Hoe komt het dat er zo’n verschil is tussen de boodschap die we van bovenaf krijgen en de economische realiteit die de meesten van ons ervaren?

De crisis van ‘het dure leven’ is een hardnekkige blijver

Het probleem is dat de zogenaamd ‘willekeurige variabelen’ de inflatie vandaag aansturen. Helaas zijn die variabelen allesbehalve ‘willekeurig’. Factoren als oorlog, extreme weersomstandigheden en haperingen in de toeleveringsketen worden allemaal versterkt door de klimaatverandering. En al deze factoren leiden op de lange termijn tot hogere inflatie.

Klimaatinflatie

De kern van de crisis in de kosten van levensonderhoud is een realiteit die de politieke klasse weigert onder ogen te zien. Die realiteit is dat we in een tijdperk leven van klimaatverstoring en dat verandert de wereldeconomie op manieren die we nog niet volledig begrijpen.

Om te beginnen zorgen klimaatverstoring en daarmee samenhangende extreme weersomstandigheden nu al voor prijsstijgingen. Neem bijvoorbeeld de voedselprijzen. Droogtes, overstromingen en hittegolven joegen (en jagen) schokgolven door de landbouwmarkten. Zie olijfolie, zie rijst. Door extreme weersomstandigheden zijn de koffieprijzen in 2024 met 100 procent gestegen en de cacaoprijzen met meer dan 150 procent.

Door geopolitieke conflicten zijn ook de prijzen van zonnebloemolie gestegen met 56 procent. Dat komt omdat een groot deel van de zonnebloemzaden in Oekraïne wordt geproduceerd. Zoals ik vorige week in een ander artikel heb betoogd is de oorlog in Oekraïne nauw verbonden met de klimaatcrisis.

Naarmate voedsel schaarser wordt, zullen de prijzen stijgen

Maar we staan nog maar aan het begin van de ellende. Naarmate de temperatuur wereldwijd blijft stijgen, zal het in grote delen van de wereld moeilijker of zelfs onmogelijk worden om nog aan landbouw te doen. Oogsten zullen vaker mislukken. De opbrengsten zullen dalen.

Toeleveringsketens zullen bezwijken onder de druk van extreme weersomstandigheden. En naarmate voedsel schaarser wordt, zullen de prijzen stijgen. Dat zal de inflatie over de hele lijn opdrijven en vooral de armsten het hardste treffen.

Dit jaar hebben deskundigen voorspeld dat de klimaatverandering tegen 2035 drie procentpunten extra voedselinflatie kan veroorzaken. De opbrengsten van ‘s werelds belangrijkste basisgewassen – maïs, soja, tarwe, rijst, cassave en sorghum – zullen dalen met 120 calorieën per persoon voor elke graad opwarming.

Zoals ik in een recent artikel heb aangetoond, zullen de verliezen voor sommige van de armste landen ter wereld nog sneller en pijnlijker zijn.

Een nieuwe ijstijd

Deze gevolgen zullen zich echter niet beperken tot het zuidelijk halfrond. Ook Noord-Europa, met inbegrip van het Verenigd Koninkrijk, wordt geconfronteerd met een klimaatschok. Wetenschappers waarschuwen dat de Atlantische Meridionale Omkerende Circulatie vertraagt. Deze AMOC [nvdr: de Golfstroom c.q. Noord-Atlantische drift] is de grote oceaanstroming die het klimaat in onze regio relatief mild houdt.

Als deze stroming het voor bekeken houdt, wat volgens sommige voorspellingen al over enkele decennia zou kunnen gebeuren, komen er veel koudere winters, kortere groeiseizoenen en chaos op alle vlakken van voedselproductie tot energiesystemen.

Recente studies hebben bewijs gevonden dat de AMOC nu al aan het vertragen is. Studies van de zogenaamde ‘koude blob’ in de Atlantische Oceaan (zie afbeelding), die wetenschappers al jaren voor een raadsel stelt, hebben aangetoond dat het smeltijs van Groenland de blob aanstuurt en de AMOC verzwakt. Deze verstoring zal alleen maar erger worden naarmate het klimaat opwarmt, wat waarschijnlijk het weerpatroon in Noord-Europa ernstig zal verstoren.

De Atlantische ‘koude blob’ in blauw op deze kaart van de NASA uit 2015, toen het warmste jaar. Wikipedia / publiek domein.

Een klimaatjournalist omschreef de dreiging in zeer krachtige bewoordingen: “Om een idee te krijgen van wat er zou gebeuren als de AMOC verstoord raakt, moeten we duizenden jaren teruggaan in de tijd. De laatste keer dat de Atlantische stroming stilviel, was zo’n 12.900 jaar geleden.

Toen zorgde het smelten van het gigantische, bevroren Agassizmeer in Noord-Amerika ervoor dat grote hoeveelheden zoet water in zee terechtkwamen. Dat afsmelten, toen waarschijnlijk veroorzaakt door komeetinslagen, werd gevolgd door 1.300 jaar van ijskoude winters.”

Een dalende landbouwproductie zal de inflatie op middellange termijn aanzienlijk aanzwengelen

In het meest extreme scenario, allicht nog niet deze eeuw, zouden de temperaturen in sommige Europese steden in enkele decennia met 5 tot 15 graden Celsius dalen. De koudere temperaturen in Noord-Europa zouden gepaard gaan met extreme hitte op het zuidelijk halfrond.

Hoe dan ook zou de zeespiegel snel stijgen. Dat zal niet alleen kuststeden bedreigen, maar ook agglomeraties langs getijdenstromen.

En zelfs in het meer waarschijnlijke scenario van een langdurige, minder snelle verstoring van de AMOC zouden de gevolgen aanzienlijk zijn. De wereldwijde voedselproductie zou ernstig getroffen worden. De infrastructuur in Noord-Europa zou moeten worden aangepast aan het koude weer en kustgebieden zouden moeten worden verhoogd en versterkt.

Al met al zouden dalende opbrengsten, in combinatie met de aanpassingskosten en de saneringen, de inflatie op middellange termijn sterk doen stijgen.

De crisis overleven

Klimaatverstoring is niet alleen een ecologische maar ook een economische crisis. We leven in een wereld met extreme weersomstandigheden en geopolitieke instabiliteit. In die wereld verstoren oorlogen en handelsconflicten de aanvoer van voedsel, brandstof en grondstoffen. Alles wijst er dus op dat de crisis van de kosten van levensonderhoud een hardnekkige blijver is.

Fossielebrandstofbedrijven (en de bankiers en politici die ze steunen) profiteren het meest van onze collectieve ellende

Er is natuurlijk een andere weg. We kunnen investeren in veerkrachtige, lokale voedselsystemen. We kunnen de openbare diensten herstructureren, zodat mensen worden beschermd tegen de ergste schokken.

We kunnen onze economieën snel decarboniseren en tegelijkertijd de rijkdom en de macht herverdelen naar wie het hardst door deze crisis getroffen worden. Dat zou dan betekenen dat we de belangen moeten aanpakken van fossielebrandstofbedrijven en van de bankiers en de politici die ze financieren: zij zijn de grootste profiteurs van onze collectieve ellende.

De crisis van de kosten van levensonderhoud zal niet verdwijnen zolang het systeem dat haar veroorzaakt niet verdwijnt. De vraag is of we aanvaarden dat dat systeem ons vernietigt of dat we vechten om het te vervangen.

Dit artikel verscheen eerder op de substack van Grace Blakeley. Daar kun je je ook inschrijven voor haar nieuwsbrief. De vertaling is van Jan Reyniers.