Vuurwerk in juli

dinsdag 1 juli 2025

He ja, een discussie over vuurwerk, in juli 2025 bij 36 graden. Het is weer eens wat anders. Ik doe eventjes mee, nu het vuurwerkverbod door de Tweede en Eerste Kamer is aangenomen. Ben ik als tegenstander van vuurwerk nu blij? Niet zo.

Ik ben tegen vuurwerk. Ik ben tegen een vuurwerkverbod – omdat ik wel tegen vuurwerk ben, maar niet tegen al die mensen die via een vuurwerkverbod aangepakt zullen gaan worden. En omdat ik tegenstander van degenen ben die het zullen gaan handhaven, en dat dan doen om redenen die weinig tot niets met ons welzijn te maken hebben

Tegen vuurwerk: jazeker. Het afsteken ervan brengt leed teweeg op zeer flinke schaal. Verlies van ogen, van vingers, van handen, net iets te vaak van complete mensenlevens. Angst en stress – urenlang, dagenlang, wekenlang – voor hele veel mensen voor wie zo’n knal niet een vermakelijk schrikeffect oplevert, maar daadwerkelijk pijn doet in de oren, hartkloppingen van de schrik oplevert en zo meer.

Mij bezorgt het flink stress, de jaarwisseling zelf, de dagen erna en vooral ook de dagen ervoor als ik de bui van die harde knallen alweer voel naderen. Ik weet van mensen die er veel en veel meer last van hebben dan ik. Ik weet van mensen mensen die er letterlijk voor op de vlucht gaan en ergens in een hotelletje gaan zitten waar geen vuurwerk wordt afgestoken – maar niet iedereen heeft het geld daarvoor. Zo groot is de last die vuurwerk oplevert. En dan bedoel ik dus last, wat niet hetzelfde is als een beetje ergernis die nu eenmaal bij het leven hoort. Dit soort last is net zo min acceptabel als het bij verrassing vlak bij mijn oren een pistool komen afvuren met onvaste handen acceptabel is. Vuurwerk afsteken betekent gezondheidsschade, en niet weinig ook. Dat is 1.

Tegen vuurwerk: jazeker. Het afsteken van brengt andere dieren – mensen zijn ook dieren – enorm veel leed toe. Huisdieren die de hele nacht bibberend onder de bank verdwijnen. Vogels die in grote groepen opvliegen en panisch rondvliegen vanwege vuurwerk verderop, hun rust verstoord, een rust die ze hard nodig hebben om goed de winter door te komen. Vuurwerk afsteken is dierenmishandeling, alweer op zeer aanzienlijke schaal. Dat is 2.

Tegen vuurwerk: jazeker. Het brengt ladingen fijnstof maar ook giftige zware metalen in de atmosfeer. Na afloop van de jaarwisselingsnacht ruik ik de rook hier binnen. Ik heb zelf geen al te gevoelige longen. Maar je zal astma hebben, COPD, te kampen hebben met longontsteking, bronchitis, corona (ja, corona bestaat, de pandemie raak je niet kwijt door het virus endemisch te noemen). Vuurwerk betekent serieuze luchtvervuiling. Dat is 3.

Milieuschade, dierenleed, gevaar voor de gezondheid: redenen genoeg om op afschaffing van vuurwerk aan te dringen. Afschaffing – maar doe je dat door een verbod?

Ik zie voorstanders van een verbod bovengenoemde argumenten wel in stelling brengen, vooral uit de wereld van gezondheidszorg en dierenbescherming. Met zulke stemmen sympathiseer ik, al deel ik hun eindconclusie niet. Maar vooral bij politieke partijen en de politie domineert een heel ander argument: de overlast die het vuurwerk afsteken oplevert voor ‘politiemensen en andere hulpverleners’, zoals de mythische formulering luidt. Mythisch: politiemensen zijn geen hulpverleners maar ordebewakers. Brandweerlieden en ambulancemedewerkers, dat zijn hulpverleners. Agenten niet, ook al verlenen ze – niet als iedereen – wel eens hulp. Agenten zijn uit belastinggeld betaalde en bewapende knokploegleden.

Politielui gebruiken de verontwaardiging die het leed van echte hulpverleners dat vuurwerk hen soms toebrengt om zichzelf als slachtoffer neer te zetten. Politici van de partijen van wet en orde – en veel te vaak ook journalisten – gaan in dat bedrog mee. Zo wordt vuurwerk vooral iets waar de politie last van heeft. Veel van die last bestaat uit boze mensen die het niet leuk vinden als de politie hun vuurwerkfeestje komt verstoren. Dat is een reactie op ordehandhaving, geen inherent product van vuurwerk.

En daar gaat het politie en de politieke partijen die dol op politie zijn dus om: ordehandhaving. Rechts had aanvankelijk geen zin in een vuurwerkverbod. Traditie, nietwaar? We doen dit als sinds mensenheugenis (nou ja, sinds de jaren 1950…) Dierenleed, milieu, gezondheidsellende: allemaal geen argumenten voor de VVD om voor een verbod te pleiten. Kom echter aan de staatsterreurbrigades, en ze gaan om. Levens, gezondheid en milieu zijn niet heilig. De politie wel. Dat vuurwerkverbod dat er nu aan komt, is een maatregel tot ordehandhaving, een handvat voor politie om hard te kunnen optreden tegen straatfeesten.

Precies in die logica van ordehandhaving ga ik dus niet mee. Die logica is levensgevaarlijk. Waar wanordelijkheid en overlast voor agenten een argument is om zaken te verbieden, daar loopt de vrijheid van actievoeren zodra dat zich uitstrekt tot buiten voorgeschreven trottoirs en pleinen, gevaar. De rechtse en politionele steun voor een vuurwerkverbod is daarmee hoogst verdacht. Drie keer raden wat voor mensen vooral aangepakt zullen worden, in wat voor wijken de politie vooral zal gaan patrouilleren en ‘handhaven’ – en hoe. Onze paar kleurige flares op onze antifascistische demonstraties zullen snel de klos zijn. De complete PVV die knallend de straat op gaat niet. De politie er bevoegdheden bij geven om ons aan te houden, te controleren, te arresteren en op te sluiten? Helemaal niet verstandig. Niet in meegaan. Hoe verfoeilijk dat vuurwerk ook is.

Want helaas: met dit bezwaar tegen een verbod zijn de sociale-, gezondheids-, dieren- en milieu-argumenten tegen vuurwerk niet verdwenen. Je zou willen dat mensen zelf snappen dat vuurwerk afsteken gewoon niet okay is. Je zou verwachten dat het vanzelf spreekt dat het treiteren van je buren en van hun huisdieren, het opjagen van vogels, het terroriseren van voorbijgangers en van echte hulpverleners, het vergiftigen en vervuilen van lucht en longen niet okay is. Daar zou toch helemaal geen verbod voor nodig hoeven zijn?

Ik wijs er ook even op dat, zodra je het afsteken vuurwerk uitsplitst, je een reeks daden ziet verschijnen waarvan de meesten op zichzelf allang strafbare feiten zijn. Mishandeling van mensen en dieren, daar staan dingen over in het wetboek van strafrecht. Vervuiling teweegbrengen zonder specifieke vergunning is al gauw een milieudelict. Het zijn niet mijn wetten, het is niet mijn legaliteit, maar dit zijn wel feiten. Er blijft bitter weinig van het afsteken van vuurwerk over als je elk strafbare feit er uit zou filteren. Niet niks. Wel weinig.

Dat PVV en BBB tegen een verbod zijn, of het verzet tegen z’n verbod heel lang volhielden, hoort al een waarschuwing te zijn. De PVV is voor het pesten van vluchtelingen, en van vrijwilligers die vluchtelingen helpen. De BBB verdedigt het recht op agrarische vervuiling. Natuurlijk willen zulke partijen andere bronnen van pesterij, mishandeling en vergif niet uitbannen. Hier zit hun politieke verdienmodel: het recht om anderen te beschadigen en de planeet te versjteren verkopen als ‘vrijheid’.

En dus heb ik een vraag. Degenen die tegen een verbod zijn, vinden die dan ook dat mishandeling, het willens en wetens veroorzaken van gezondheidsschade en van vervuiling, niet verboden horen te zijn? Pleiten die voor het opheffen van het verbod om geweldpleging? Okay, daar is een principieel argument voor aan te voeren: ELK strafrecht is verwerpelijk, want het betekent staatsdwang en het is ook nog eens geen goede oplossing voor welk probleem dan ook. Als anarchist kan ik me daar in vinden: geen staat, geen strafrecht, geen boetes, taakstraf, celstraf of wat voor vorm van overheidsmishandeling dan ook. Vanuit deze houding steun ik een vuurwerkverbod principieel dan ook niet.

Maar ik zeg wel tegen mensen die het strafbaar stellen van allerlei gedragingen acceptabel vinden als die gedragingen maar genoeg last, schade en leed veroorzaken: vanuit jullie logica zijn er geen heel goede argumenten tegen een vuurwerkverbod te vinden. Mishandeling verbieden en vuurwerk afsteken niet, is inconsistent, want vuurwerk afsteken is bijna altijd inherent mishandeling en/of vervuiling, tenzij je met Musk meereist naar Mars en het daar gaat doen.

Ik ga me dus niet speciaal en met grote voorrang tegen een vuurwerkverbod keren, want ik vind de ellende die vuurwerk oplevert bepaald geen kleinigheid. Ik ben er echter ook niet voor, omdat ik vijand ben van orde en de handhaving ervan, en strafrecht niet als iets positiefs zie. Ik ga er dus – omdat de aanjagers ervan niet zozeer dierenliefhebbers zijn maar vooral ordehandhavers en hun sponsors – bepaald geen reclame voor maken.

Ik ga de hele zaak met grote argwaan volgen – blij met het mogelijke effect van een verbod, blij als de narigheid die vuurwerk heet echt minder wordt, maar met grote zorgen vervuld over een staat die haar macht steeds verder uitbreidt. Een staat die aantoonbaar geen bezwaar heeft tegen gezondheidsschade, milieubederf en dierenleed. Een staat die niet de slachtoffers van vuurwerk werkelijk wil beschermen. Een staat die vooral bezorgd is over haar eigen gewapende hulptroepen. Welnu, als de overlast voor politie het enige argument tegen vuurwerk zou zijn, dan was ik van vuurwerk – en vooral van het massaal en wanordelijk afsteken ervan – een groot en enthousiast voorstander. Was het allemaal maar zo eenvoudig.

4 april 2025, bijgewerkt op 1 juli 2025 toen de Eerste Kamer het vuurwerkverbod in meerderheid ook aanvaardde.

Peter Storm