Franse politie laat Afrikaanse vluchtelingen verdrinken: “Ze sloegen ons en keken toe hoe we verdronken”

De Franse politie heeft door gewelddadig optreden tientallen vluchtelingen, die met kleine, overbeladen bootjes het eiland Mayotte probeerden te bereiken, laten verdrinken. Zo voer de agenten snel rondjes om de vaartuigjes waardoor zij gevaarlijke hoge golven maakten en botsten ze tegen de scheepjes aan, waardoor die soms kapseisden. Mayotte is een Frans “overzees departement” in de Indische Oceaan, vlakbij Madagaskar. Het plan is om op dezelfde manier bootjes met vluchtelingen aan te gaan vallen die het Kanaal oversteken om zo Groot-Brittannië te bereiken.

Een jaar lang onderzoek door Le Monde, Der Spiegel, The Times en Arte toont aan dat de Franse politie verantwoordelijk is voor de dood of verdwijning van ten minste 24 mensen – waaronder zwangere vrouwen en kinderen – tijdens gewelddadige onderscheppingen op zee voor de kust van Mayotte in de periode 2007-2025. Tienduizenden mensen proberen elk jaar de oversteek te maken vanaf het nabijgelegen eiland Anjouan van de eilandenstaat de Comoren, op zoek naar betaald werk, en betere gezondheidszorg en onderwijs op het Franse eiland. Naar schatting zijn de afgelopen tien jaar ongeveer tienduizend mensen verdronken tijdens deze overtochten.

De onthullingen komen op het moment dat de Franse regering, onder druk van de Britten, nieuw beleid heeft aangekondigd voor het Kanaal: Franse troepen zullen binnenkort toestemming krijgen om vluchtelingenboten op zee te onderscheppen, een maatregel die tot bezorgdheid heeft geleid bij de Franse zoek- en reddingsautoriteiten, politiebonden en ministers.

Het onderzoek

Journalisten verzamelden twintig uitgebreide getuigenissen van volwassenen en kinderen die de gevaarlijke oversteek hadden gemaakt, van wie velen getraumatiseerd waren, en interviewden voormalige smokkelaars. Ook kreeg het team toegang tot tot rapporten van de politie en de gendarmerie en andere officiële dossiers over incidenten uit het verleden. Daarin stond bijvoorbeeld beschreven hoe politievaartuigen in aanvaring waren gekomen met vluchtelingenboten.

Om deze verslagen te controleren interviewden journalisten vertrouwelijk zes ambtenaren van het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie die op Mayotte werkten. Hun verklaringen bevestigden dat agressief optreden aan de orde van de dag was.

Ook maakten de journalisten gebruik van officiële gegevens van het bestuur van het departement Mayotte, en van zeevaartinspecties en gerechtelijke archieven. Dit alles bij elkaar leverde het bewijs dat er sinds 2007 minstens 24 vluchtelingen zijn omgekomen door onderscheppingen. Terwijl de autoriteiten de operaties als ‘reddingsmissies’ presenteren, blijkt uit getuigenverklaringen, documenten en informatie van betrokken medewerkers dat levensgevaarlijke onderscheppingen schering en inslag zijn.

De verhalen

In de vroege ochtend van 15 juli 2025 naderde een kleine vissersboot, een zogenaamde kwassa, de kust van Mayotte na een reis van tien uur vanuit de Comoren. Aan boord waren 27 passagiers, waaronder kinderen en ouderen, die hoopten het Franse grondgebied te bereiken. In plaats daarvan eindigde de overtocht in een tragedie.

Zoubert*, 25, was in Anjouan aan boord van de kwassa gegaan om terug te keren naar Mayotte, waar hij was opgegroeid. Het land was in zicht toen een Frans politievaartuig hun vaartuig ramde. “Onze boot brak in tweeën, iedereen viel in zee”, herinnert hij zich. Hij zegt dat de agenten ongeveer dertig meter terugvoeren en ongeveer vijftien seconden wachtten voordat ze reageerden. “Iedereen schreeuwde. Ze keken toe hoe we verdronken zonder iets te doen.” Zoubert zag een tienermeisje en een oudere man onder water verdwijnen.

Ahamada*, 24, was op reis met een jong nichtje en neefje. Hij herinnert zich dat de stuurman nog gauw het strand probeerde te bereiken, toen een politieboot achter hen aanzat. “Toen ramden ze ons”, zei hij. Na de botsing zag hij zijn vierjarige neefje in het water wegzakken. “Het is echt walgelijk. Als ze ons hadden laten aanmeren, hadden ze ons kunnen arresteren zonder mensen te doden.”

Farid Djassadi, 31, vertelde ons hoe zijn beide benen werden afgerukt door de schroef van het politieschip dat tegen de kleine boot botste waarop hij zich bevond. Door de klap werd hij overboord geslingerd. In gerechtelijke documenten die we hebben verkregen, wordt het incident nauwkeurig beschreven. Daarin staat dat de vergunning van de politieboot was verlopen en dat geen van de agenten de vereiste opleiding had gevolgd om de boot te besturen. Ondanks meerdere rapporten richt justitie zich echter grotendeels op smokkelaars, en niet op politieagenten.

Andere overlevenden bevestigen deze verhalen. In totaal hebben twintig mensen beschreven hoe de politie met hun schepen rond hun bootjes cirkelden om golven te veroorzaken, totdat het water de kwetsbare vaartuigen overspoelde, of hoe ze met de boeg tegen hun vaartuigen aan botsten.

De ambtenaren

Zes functionarissen van het ministerie van Defensie en van Binnenlandse Zaken vertelden dat de politieboten aanvaringen en het maken van golven gebruiken om kwassa’s te dwingen te stoppen.

Een hoge gendarme gaf toe dat patrouilleboten soms “de route van vluchtelingenboten kruisten” of zelfs “hun boeg raakten” om ze te blokkeren. “Of we gaan achter de boot zitten, in zijn kielzog. Dan stoppen ze wel omdat hun leven in gevaar is – maar als ze er vandoor gaan, zijn we gedwongen hen te rammen.” Een andere officier vertelde over het maken van “kunstmatige golven” met hun schip door in een S-vorm te gaan varen, waardoor de kwassa’s vollopen en zo gedwongen worden te stoppen, hoewel het maken van die golven het risico met zich meebrengt dat de kwassa’s kapseizen.

Een voormalig ambtenaar Zee Zaken die bijna vijftien jaar in Mayotte heeft gewerkt, wees op het gebrek aan oefening en zeevaartkennis bij de politie-eenheden. “Ze krijgen hooguit drie weken training en gaan dan meewerken op de politieboten. De overheid laat ze dit werk doen zonder dat zij over de juiste vaardigheden beschikken.”

Het Kanaal

Frankrijk heeft aangekondigd dat het nu boten gaat enteren die vanaf zijn noordkust naar Groot-Brittannië vertrekken. Dit land heeft hier op aangedrongen vanwege een recordaantal overtochten de laatste tijd. Jarenlang hebben de Franse autoriteiten zich daar tegen verzet en gewaarschuwd dat het onderscheppen op zee ernstige risico’s met zich meebrengt. Staatssecretaris voor Zee Zaken Hervé Berville schreef in het voorjaar van 2024 een brief aan premier Gabriel Attal waarin hij zich hiertegen verzette. Hij beschreef dergelijke acties als “ineffectief en zelfs gevaarlijk”, met risico’s voor zowel agenten als vluchtelingen, waaronder “de kans op massale verdrinkingen”.

Niettemin zette het ministerie van Binnenlandse Zaken door, met het argument dat standaard operaties ontoereikend waren, omdat het aantal overtochten sinds het begin van het jaar was gestegen tot meer dan 28.000. Volgens een hoge ambtenaar kan de politie nu vluchtelingenboten midden op zee stoppen om ze zo te dwingen terug te keren. De praktijk in Mayotte laat zien wat dit betekent: golven maken en kwetsbare scheepjes rammen waardoor vele vluchtelingen zullen verdrinken.

*om de geïnterviewden te beschermen hebben wij hun namen veranderd.

Tomas Statius, Maud Jullien, Julia Pascual, Raphaëlle Aubert, Steffen Lüdke, Muriel Kalisch, Fanny Lepine, Emma Yeomans, Jack Sapoch, May Bulman, Tessa Pang, Asia Ballufier, Charles Boutaud

Het oorspronkelijke artikel “They hit us and watched us drown” verscheen in september op Lighthouse Reports. Vertaald en bewerkt door Jan Paul Smit.

Verder lezen

• “Europa dwingt steeds meer migranten naar levensgevaarlijke routes”
• “Operatie Wuambushu” – Franse militaire politie vernietigt sloppenwijken van migranten op Mayotte.