Het nieuwe kolonialisme van de Emiraten: landroof en een netwerk van zeehavens

“Terwijl voedselsystemen steeds verder ontwricht raken, gaan wij stap voor stap vooruit om wat dan ook waar dan ook te verbouwen, ongeacht de plaats of het klimaat.” (Regering Verenigde Arabische Emiraten)

Ondanks het feit dat de Emiraten een enorm rijk land zijn door hun reusachtige olie- en gasvoorraden, zijn zij bezorgd over hun voedselvoorziening. Ze produceren zelf namelijk onvoldoende en zijn dus afhankelijk van importen. Dit is niet iets van de laatste tijd. De Emiraten leunen al tientallen jaren op andere landen voor hun eten, terwijl zij aan het uitgroeien zijn tot een financiële grootmacht met veel immigranten. Sinds de voedselprijzencrisis van 2007-2008, gevolgd door de coronapandemie en de Russische invasie in Oekraïne, die stuk voor stuk de bevoorrading van de Golfstaten verstoorden, hebben de Emiraten zo’n 960.000 hectare landbouwgrond in het buitenland aangekocht, om ook in de toekomst over voldoende voedsel te kunnen beschikken.

Zo bezitten twee multinationals uit de Emiraten – International Holding Company (IHC) en Jenaan – meer dan vijftigduizend hectare land in Soedan. IHC is een particuliere onderneming met Sjeik Tahnoon bin Zayed al-Nahyan aan het hoofd, de broer van de emir en de nationale veiligheidsadviseur van het land. Jenaan is een staatsbedrijf. In 2022 sloot IHC met steun van de regering van de Emiraten ook nog een overeenkomst met de DAL-groep – een verzameling bedrijven van een zeer rijke en machtige Soedanees – om nog eens 162.000 hectare landbouwgrond te gaan bewerken in het noorden van dat land. Speciaal voor dit enorme project zal Abu Dhabi Ports Group van de Emiraten een zeehaven aanleggen en die later ook gaan beheren. De financiële risico’s van dit gecombineerde project zijn gigantisch, maar de politieke niet minder. Want wie kan garanderen dat de bevolking niet in opstand komt tegen de onteigening van hun grond? Of dat oorlogsgeweld niet de landerijen verwoest? Of dat een nieuwe regering zich niet onttrekt aan de gemaakte afspraken?

Door tal van landbouwprojecten hopen de Emiraten op lange termijn al het voedsel dat ze nodig hebben zelf te kunnen produceren, zij het dan voor een groot gedeelte op grond in het buitenland. Maar nu zij toch op het spoor zitten van grootschalige landbouw en massavervoer over lange afstanden, hebben ze besloten om van de nood een deugd te maken door een internationaal knooppunt te worden voor de handel in landbouwproducten.

Afrika

Twee grote staatsmultinationals van de Emiraten – Al Dahra en Jenaan – hebben bijzonder veel geld gestoken in landbouwproductie in Egypte. Al Dahra bezit daar meer dan 260.000 hectare en Jenaan ruim 52.000, voor het produceren van graan, melk, fruit en voedergewassen. Verder beschikt IHC er over meer dan vierduizend hectaren.

De economische macht van de Emiraten in Egypte is erg groot. In 2024 beroemde Al Dahra zich erop de afgelopen drie jaar telkens “de grootste producent van het meest strategische gewas van Egypte, namelijk tarwe” te zijn geweest. De regering van de Emiraten financiert ook de tarwe-import van Egypte, wat aantoont hoe afhankelijk dat land van de Emiraten is. Door het militaire belang van controle over het Suezkanaal en de havens aan de Rode Zee zijn de Emiraten op hun beurt weer afhankelijk van Egypte.

De regering van Oeganda hoopt extra investeringen uit de Emiraten aan te kunnen trekken, nu de oorlog in Soedan de voedselproductie in dat land voor de Emiraten bemoeilijkt. “Omdat Oeganda in de eerste plaats een agrarisch land is, kan het voldoen aan de voedselbehoeften van de Emiraten”, verklaarde de minister van Buitenlandse Zaken van Oeganda begin 2024. President Museveni tekende zelfs een overeenkomst met de Emiraten voor een belastingvrij gebied van 2.500 hectare voor het verwerken en verschepen van voedsel, zoals suiker, thee, rundvlees en maïs van Oeganda naar de Emiraten. Hij kende ook 7.000 hectare toe aan het zuivelconcern Al Rawabi van de Emiraten voor veeteelt. Onlangs kondigde een lid van de koninklijke familie van de Emiraten aan dat hij voor zeven vrachtvliegtuigen en een groot koelhuis bij de Oegandese luchthaven zal zorgen voor voedselexport naar de Emiraten.

De Emiraten hebben met Kenia een vrijhandelsverdrag gesloten en het reusachtige staatsinvesteringsfonds van de Emiraten ADQ heeft dat land vijfhonderdmiljoen dollar toegezegd, gedeeltelijk voor de productie van voedsel. In Zambia zoeken investeerders uit de Emiraten en uit andere landen van de Golf-regio naar grond voor de productie van granen, suiker, bonen en zaden, en ook voor melkveehouderij. In Zimbabwe produceren bedrijven uit de Emiraten tabak, macadamianoten, bananen, avocado’s, citrusvruchten en bessen voor de export.

Azië

In Indonesië kwam Elite Agro uit de Emiraten een paar jaar geleden in het bezit van 18.000 hectare in Centraal-Kalimantan in Noord-Indonesië. Op de Filipijnen teelt Unifrutti, een groot fruitbedrijf van de Emiraten, bananen op 1.700 hectare.

In 2022 kwamen de regeringen van de Emiraten en India overeen om een groot aantal “voedselparken” aan te leggen in India, te beginnen in Gujarat (West-India). Aanvankelijk ging het om de productie van mango’s, rode pepers, uien, rijst en okra’s (soort groente). De voedselparken zijn gebieden, waar allerlei Indiase wetten niet van toepassing zijn, en waar de bedrijven geen invoer- en uitvoerbelasting hoeven te betalen. De regering van de Emiraten heeft twee miljard dollar toegezegd voor het project, terwijl een serie bedrijven uit de Emiraten daar nog eens zeven miljard dollar aan toevoegde.

Verder willen de Emiraten dit jaar landarbeiders uit India over laten komen om meer voedsel in de Emiraten zelf te kunnen produceren. In eerste instantie gaat het om twintigduizend werkers en na verloop van tijd om tweehonderdduizend. Bij al deze projecten zien we dat de regering en het bedrijfsleven van de Emiraten goede contacten hebben met de Indiase regering. Zo gold er bijvoorbeeld maart 2024 in India een verbod op de export van uien, vanwege grote tekorten in dat land, maar niet voor de bedrijven uit de Emiraten.

Het westen en Latijns-Amerika

In 2013 verstrekte het Ontwikkelingsfonds van de Emiraten een eerste lening van vierhonderd miljoen dollar voor de landbouw in Servië. Kort daarna kocht het grote staatsbedrijf van de Emiraten Al Dahra acht Servische landbouwbedrijven en vijf jaar later nog een negende.

In de Verenigde Staten bezit Al Dahra meer dan 12.000 hectare in de staat Arizona om alfalfa te verbouwen, dat het als hooi verscheept naar de Emiraten. De lokale bevolking is daartegen in opstand gekomen, omdat Al Dahra onbeperkte hoeveelheden grondwater mag oppompen, terwijl het gebied te lijden heeft onder verschrikkelijke droogtes.

In Latijns-Amerika bezitten investeerders uit de Emiraten pluimveebedrijven in Brazilië en boomgaarden in Chili en Peru.

Havens

De Emiraten combineren hun voedselproductie in het buitenland met een netwerk van havens, pakhuizen en distributiecentra. Zo beschikt bijvoorbeeld Dubai Ports World, een multinational uit de Emiraten, over bijna tachtig haventerminals in veertig landen en handelt daar jaarlijks zo’n zeventig miljoen containers af, ongeveer tien procent van het wereldwijde containertransport.

Dankzij een web van vrijhandelsverdragen en belastingovereenkomsten kunnen handelaren in de Emiraten producten snel invoeren en vervolgens weer uitvoeren, zonder dat zij import- of exportbelasting hoeven te betalen.

Grain

Dit artikel is een verkorte versie van het zeer goed gedocumenteerde “From land to logistics: UAE’s growing power in the global food system”, dat juli vorig jaar verscheen op de website van Grain. Samenstelling, vertaling en bewerking: Jan Paul Smit.

Verder lezen

De Emiraten zijn bij lange na niet het enige land dat zich schuldig maakt aan landroof. Zie: “‘The big story of the 21st century’: is this the most shocking documentary of the year?”