Amerikaanse regering pusht Starlink bij landen in het Mondiale Zuiden

De Amerikaanse overheid en satellietprovider Starlink werken hand in hand om het bedrijf van regeringsadviseur Elon Musk op grote schaal in het Zuiden op de markt te brengen. De extreemrechtse regering lijkt bereid om alle mogelijke middelen te gebruiken.

23 mei, 2025 6 min leestijd

(Foto: SpaceX/Flickr, Attribution-NonCommercial)

Gambia staat voor een keuze: of het kleine land aan de West-Afrikaanse kust laat het satellietbedrijf Starlink van Elon Musk binnen of er komen problemen met de Amerikaanse regering.

Kennelijk met één stem bedreigen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, de Amerikaanse ambassadeur Sharon Cromer en het bedrijf van de miljardair momenteel een van de armste landen ter wereld, zoals ProPublica meldt: Als Starlink geen licentie krijgt om als internetprovider in Gambia te opereren, zouden de VS bijvoorbeeld een hulpproject kunnen bevriezen om de elektriciteitsvoorziening van het land te verbeteren. Of ze zouden de Amerikaanse ambassade kunnen sluiten.

Er wordt “maximale druk” uitgeoefend op de Gambiaanse regering om eindelijk toe te geven, schrijft ProPublica, zich beroepend op diplomatieke correspondentie, anonieme bronnen en een hooggeplaatste medewerker van het verantwoordelijke ministerie.

Nadat een vergadering in Washington tussen vertegenwoordigers van Starlink en het Ministerie van Communicatie in maart verhit en uiteindelijk vruchteloos was, mislukte een daaropvolgende vergadering op het State Department onverwachts – blijkbaar afgezegd door Starlink en niet door de Amerikaanse regering.

Volgens ProPublica schreef de Amerikaanse ambassadeur op dezelfde dag een brief aan de president van Gambia: ze besteedde drie pagina’s aan het promoten van de voordelen van het particuliere satellietnetwerk en hoe Gambia ervan zou kunnen profiteren. “Ik verzoek u met respect om de noodzakelijke vergunningen te verlenen voor de start van Starlink-activiteiten in Gambia,” zou ze hebben geëist.

Staat en particuliere sector gaan hand in hand

Zo’n samensmelting van staats- en privébelangen is al lang niet meer voorgekomen. Musk is immers niet alleen ondernemer, maar ook een invloedrijke adviseur van de Amerikaanse regering. Hij investeerde ongeveer 300 miljoen dollar in de laatste verkiezingscampagne om Donald Trump aan de macht te helpen. Als beloning kreeg hij enorme invloed op de Amerikaanse regering, waarbij hij met zijn DOGE-commissie overheidsstructuren ontmantelde, humanitaire projecten blokkeerde – en probeerde ervoor te zorgen dat zijn eigen bedrijven er zoveel mogelijk van profiteren.

Gambia is zeker niet het enige land dat te maken heeft met dergelijke chantagetactieken. Soortgelijke dingen zijn onder andere gebeurd in Lesotho, Kameroen en Somalië. Ook buiten het Afrikaanse continent is de Amerikaanse regering vaak genoeg succesvol geweest, vooral sinds de door Trump ontketende handelsoorlog erbij is gekomen: India, Pakistan en Bangladesh zijn bijvoorbeeld op zijn minst gedeeltelijk gezwicht.

Het patroon herhaalt zich: “Terwijl de regering van Lesotho onderhandelt over een handelsovereenkomst met de Verenigde Staten, hoopt ze dat het verlenen van een licentie voor Starlink haar goodwill en bereidheid zal aantonen om Amerikaanse bedrijven te verwelkomen,” aldus een interne memo van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken, meldt de Washington Post.

Nieuwe vorm van kolonialisme

Veel landen in het Mondiale Zuiden zitten in de knel als het gaat om infrastructuurproblemen. Volgens de Verenigde Naties is er nog steeds een enorme digitale kloof tussen rijke en arme landen als het gaat om toegang tot internet. Technologiebedrijven zoals Google, Meta, Amazon en Starlink werpen zichzelf op als probleemoplossers met hun infrastructuuraanbod, waarbij ze hun initiatieven op de markt brengen als een redding voor achtergestelde gebieden en daarbij een langdurige afhankelijkheid opbouwen.

Gambia, bijvoorbeeld, heeft zijn autoritaire systeem nog maar net tien jaar geleden afgeschud en volgens de Wereldbank leeft bijna de helft van zijn 2,5 miljoen inwoners van minder dan 4 US dollar per dag. Ondanks de beperkte middelen speelt het internet een steeds belangrijkere rol: minstens de helft van de bevolking maakt regelmatig gebruik van het internet, wat boven het Afrikaanse gemiddelde ligt.

De telecommunicatiemarkt heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een van de belangrijkste sectoren in het door landbouw gekenmerkte Gambia. Volgens de regelgevende instantie Pura leverden vier mobiele netwerkoperators, waarvan er één in handen is van de staat, in 2020 in totaal 2,7 miljoen aansluitingen, naast het staatsmonopolie met bijna 50.000 aansluitingen op het vaste netwerk. Volgens de overheid is deze sector alleen al goed voor meer dan 20 procent van de belastinginkomsten, schrijft ProPublica.

Het blijft onduidelijk waarom Musk deze markt zo agressief probeert te betreden. Uit interne documenten van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt echter dat het Starlink een voorsprong wil geven: wie als eerste een markt bezet, is daarna moeilijk weer te verdringen. Daarnaast is er de poging om de groeiende invloed van China in veel regio’s in de wereld in te dammen.

Bezet de markt, verhoog de prijzen

De regering in Gambia lijkt niet fundamenteel tegen Starlink gekant te zijn. Daarentegen zou het bedrijf hebben geweigerd om de licentievergoeding van 85.000 dollar te betalen. Dit goedkeuringsproces begon onder Trumps Democratische voorganger Joe Biden, maar het was alleen de nieuwe Republikeinse regering die de druk opvoerde.

De noodzaak van een zorgvuldige afweging blijkt niet in de laatste plaats uit de prestaties van Starlink in Nigeria. De Amerikaanse provider betrad daar begin 2023 de markt en wist in korte tijd de op één na grootste netwerkaanbieder te worden. Eind vorig jaar probeerde het bedrijf alle regelgeving te omzeilen en de prijzen met 50 procent te verhogen. Het is een tactiek die bekend is van andere techbedrijven zoals Uber. Hoewel Starlink aanvankelijk niet in staat was om de drastische prijsverhoging door te drukken, gaf de Nigeriaanse regelgevende instantie er uiteindelijk in januari toestemming voor, onder verwijzing naar het hoge inflatiecijfer.

Markt van de toekomst satellietinternet

Internetvoorziening via satellieten in een lage baan om de aarde wordt gezien als een snel groeiende toekomstige markt; naast Starlink hebben ook Amazon en de Frans-Britse provider Eutelsat OneWeb de markt betreden. Zelfs als de technologie niet kan concurreren met bekabelde lijnen zoals glasvezel, betekent de relatief korte afstand tot de aarde dat acceptabele bandbreedtes en latentietijden kunnen worden bereikt. In sommige gevallen kan levering via de satelliet ook goedkoper zijn dan het uitvoeren van kostbare aanlegwerkzaamheden.

Zelfs in het rijke Duitsland wordt de provider daarom af en toe gebruikt om een minimum aan internetdekking te bieden wanneer traditionele uitbreiding economisch niet haalbaar is. Autoriteiten zoals de Federale Politie, het Centraal Bureau voor Informatietechnologie in de Veiligheidssector en de federale recherche maken ook gebruik van de satelliettechnologie van de Amerikaanse multimiljardair.

Gevaarlijke afhankelijkheid

Maar afhankelijk worden van de radicaal-rechtse bedrijfsbaas Elon Musk, die wereldwijd gelijkgestemden zoals de AfD steunt, is waarschijnlijk geen goed idee. Een studie van het Duitse Instituut voor Internationale en Veiligheidsvraagstukken waarschuwde jaren geleden al voor dit soort fundamentele problemen.

Dit is bijvoorbeeld concreet te zien in Oekraïne, dat zich al ruim drie jaar verdedigt tegen de Russische agressor en nauwelijks zonder de technologie kan. Het land is al verschillende keren verrast door plotselinge uitval en regionale beperkingen tijdens kritieke fasen van de oorlog. Na bedreigingen op zijn short message service X en daaropvolgende diplomatieke afwijzingen, zag Musk zich in maart genoodzaakt om het land gerust te stellen dat hij Starlink niet langer zou gebruiken als pressiemiddel.