Een feministische analyse van Trump’s economisch beleid

(Foto The Turducken, Flickr CC2.0)

In de maanden na zijn terugkeer als president heeft Donald Trump een agressieve en volkomen reactionaire sociale en economische agenda geïmplementeerd die de klok van de vooruitgang van de natie op het gebied van burgerrechten en mensenrechten wil terugdraaien en tegelijkertijd de macht van plutocratie verder wil verankeren. Het ontwarren van Trumps  drijfveren is vrij lastig. Zijn benadering van macht komt voort uit zijn hebzuchtige egocentrisme en zelfzuchtige doeleinden, maar zijn acties onthullen ook een leider die niets dan minachting heeft voor onze democratische instellingen en de rechtsstaat, wiens eigen politieke steun gebaseerd is op immigrantenhaat, racisme en seksisme. In die zin vertegenwoordigen de acties en het beleid van Trump een specifieke ideologische oriëntatie die samengaat met de implementatie van zijn economische agenda.

In dit exclusieve interview voor Truthout biedt de bekende feministische en socialistische econome Nancy Folbre een unieke en inzichtelijke manier om te kijken naar wie er profiteert van de acties van Trump. Verder verklaart ze de manier waarop die acties worden ondernomen.  Folbre is emeritus hoogleraar economie en directeur van het programma voor gender- en zorgwerk aan het Political Economy Research Institute (PERI) aan de University van Massachusetts Amherst. Ze is de auteur van verschillende boeken, waaronder, recentelijk, The Rise and Decline of Patriarchal Systems: An Intersectional Political Economy.   

C.J. Polychroniou: De eerste paar maanden van de regering-Trump hebben de regering en de samenleving ingrijpend veranderd door de lancering van de meest systemische en agressieve aanval op federale beschermingen en burgerrechten, en het nastreven van een economische agenda die grondig antimilieu is en specifiek is ontworpen om de kloof tussen arm en rijk in de Verenigde Staten te vergroten. Met dit in gedachten is vaak gezegd dat Trump geen ideologie heeft, maar zijn acties lijken anders te suggereren. Laten we dus beginnen met het bespreken van Trump en diversiteit, gelijkheid en inclusie (DGI). Wat zit er achter die oorlog tegen DGI-programma’s?

Nancy Folbre: Onderliggende motieven zijn nooit helemaal duidelijk, zelfs niet voor degenen die ernaar handelen. Zoals de meeste economen die gedrag proberen uit te leggen, heb ik de neiging om eerst te vragen: “wie profiteert ervan?” en het is zeker duidelijk dat het recente beleid van Trump enorme voordelen opleverde voor de top 1 procent van de belastingbetalers, waaronder hij en zijn gezin. 

Maar veel van het beleid van Trump —vooral dat met betrekking tot zijn huidige tariefoorlog —lijkt echter niet gedreven door kapitalistische belangen in traditionele zin. Ze beschermen de bestaande rijkdom en bieden speculatieve kansen met cybervaluta’s, maar bevorderen niet de winstgevende investeringen die de accumulatie van kapitaal stimuleren.

De meeste mensen aan de linker- en rechterkant houden vast aan een vrij simplistische klassenanalyse — zoals bijvoorbeeld: hier zijn de rijken, hier de armen, en hier de mensen daartussenin. In feite spelen veel andere vormen van sociale verdeeldheid een rol, niet alleen gebaseerd op ras, geslacht en nationaliteit, maar ook op de soorten rijkdom die mensen al dan niet bezitten.  

Trump is in feite een huisbaas met een bijzondere voorliefde voor land dat geschikt is voor golfen. Hij heeft een diepgaand begrip van de menselijke preoccupatie over relatieve status, zoals bijvoorbeeld bij sportclubs. Status kan vaak eenvoudig worden verkregen door uitsluitingsmethoden die de “in-groep” scheiden van de “uit-group.” Status kan vaak worden overgebracht door extreem zelfvertrouwen en bereidheid om anderen te pesten.

Trump haalt duidelijk enorme persoonlijke voldoening uit het presenteren van zichzelf als de grootste en beste baas aller tijden. Deze voldoening hangt sterk af van de ongebruikelijke politieke coalitie die hij heeft gecreëerd door de aandacht van de kiezers te vestigen op  mogelijke voordelen die worden verkregen door degenen onder hen te pesten in plaats van degenen boven hen uit te dagen. Hij heeft veel blanke in de VS geboren mannen (zijn meest loyale kiezers) ervan overtuigd dat ze DGI de schuld kunnen geven van hun economische ellende.

Aangezien dit punt mij absoluut niet raakt, moet ik uitleggen waarom het zoveel politieke tractie heeft gekregen. Ik denk dat een belangrijke factor de verbittering is over de economische en culturele privileges die worden verleend door het soort rijkdom dat economen “menselijk kapitaal” noemen, de onderwijskwalificaties die toegang bieden tot de beter betaalde banen.

Zoals Erik Olin Wright lang geleden opmerkte, bezet de “professionele / managers klasse” een opvallende niche tussen degenen die aanzienlijke financiële rijkdom bezitten en helemaal niets hebben. Leden van deze klas (waaronder universiteitsprofessoren zoals ikzelf) zijn over het algemeen niet rijk, maar we hebben een aanzienlijk gezag op basis van een combinatie van expertise en bureaucratische positie, vaak verleend door de staat.  

De Republikeinse Partij is altijd sterk beïnvloed door de belangen van financieel kapitaal en de Democratische Partij door de belangen van menselijk kapitaal (soms omschreven als ‘opportunity hoarding’)

In de afgelopen jaren hebben hoogopgeleide werknemers het economisch veel beter gehad dan andere werknemers en kregen ze ook meer cultureel respect. De observatie dat iemand er niet in geslaagd was om een hogere opleiding te voltooien, werd een soort rechtvaardiging voor diens economische onzekerheid.

De met de Democratische Partij geïdentificeerde strategieën voor diversiteit, gelijkheid en inclusie hebben de toegang van blanke mannen tot de professionele / managers klasse niet ernstig bedreigd. Ze hebben echter de bezorgdheid van deze groep over het lastige traject naar opwaartse mobiliteit vergroot voor iedereen die geboren is in een gezin met weinig financiële rijkdom.  

Hoe zit het met het meedogenloze immigratie-optreden van Trump? Worden die acties van zijn regering niet puur gevoed door racisme met de bedoeling de witte natie te promoten?

Anti-immigranten racisme is een zeer belangrijke factor, maar nog belangrijker is naar mijn mening de erkenning van Trump dat deze valse vlaggen zijn politieke opponenten helpen verdelen en overwinnen. Of hij nu wel of niet van de witte natie houdt, hij gebruikt het als een verkooppraatje. Bij veel kiezers kan de angst om zelfs kleine privileges te verliezen opwegen tegen de hoop op veel grotere winsten uit een andere vorm van solidariteit. Een nog belangrijkere factor was waarschijnlijk het gevoel van controleverlies, verergerd door de enorme complexiteit van het beleid met betrekking tot de vluchtelingenstatus, en een rechtssysteem dat door vertragingen vastgelopen was.

De Democratische Partij lijkt beter in het verdedigen van principes dan in het bereiken van verandering. Tragisch genoeg verzwakte dit de principes zelf,  en opende het de deur naar de gruwelijke misstanden die nu begaan worden door de immigratiedienst. Het goede nieuws is dat de publieke opinie nu aan het verschuiven is.

Zou u zeggen dat de ideologie en het beleid van Trump ook helpen om de macht van het patriarchaat te versterken?

Ik zou verder gaan. Patriarchaal verzet is een fundamentele energiebron achter de politieke coalitie van Trump. Hij verheerlijkt de mannelijke macht en gebruikt die ook als de weg naar succes. Hij is een pestkop die van andere pestkoppen houdt. Hij bewondert alleen vrouwen die zich inzetten om hem te dienen.

Vrouwen zijn succesvoller gebleken dan mannen in het verwerven van hoger onderwijs kwalificaties, die de toegangspoort tot de professionele / managers status vormen. Ze hebben ook meer controle gekregen over hun reproductieve leven en ze versterkten hun onderhandelingsmacht thuis en bij de overheid.     

De poging om deze winsten ongedaan te maken, blijkt niet alleen uit sterke beperkingen op abortus in veel staten, maar ook uit voortdurende inspanningen om de financiële steun voor Planned Parenthood te verminderen. (*1)

Die acties zullen echter veel meer vrouwen met een laag inkomen en hun gezinnen raken dan vrouwen die zich voorbereiden voor professionele / leidinggevende banen. Schadelijker voor hoger opgeleide vrouwen zijn nieuwe beperkingen op een waardevolle voorziening voor hen — de mogelijkheid om thuis werk te verrichten, wat meer flexibiliteit biedt voor gezinszorg. President Trump vaardigde een decreet uit dat federale agentschappen verplicht om regelingen voor werk op afstand stop te zetten en van werknemers te eisen dat ze terugkeren naar persoonlijke aanwezigheid op hun werk.

Veel particuliere werkgevers verplichten ook een “terugkeer naar het kantoor”, ondanks aanzienlijke weerstand van werknemers en sollicitanten. Een bedrijfskundeprofessor die onderzoek doet naar dit onderwerp legt uit: “We ontdekten dat opdrachten voor terugkeer naar kantoor meer voorkomen in bedrijven met mannelijke en machtige CEO’s. Die zijn gewend om vijf dagen per week op kantoor te werken. En ze hebben het gevoel dat ze de controle verliezen over hun werknemers die vanuit huis werken.”

In de huidige economie is controle over vrouwen een belangrijk onderdeel van de controle over werknemers.

Trump heeft ook een oorlog gelanceerd tegen hoger onderwijs en tegen culturele instellingen zoals The Smithsonian, het Kennedy Center, PBS en NPR. Met welk doel?

Het op zijn nummer zetten van culturele elites zorgt voor een intimiderende vertoning van zijn persoonlijke kracht. Het stelt Trump ook in staat om de woede over grote vermogensbezitters zoals hijzelf om te leiden naar de professionals en managers die voor veel mensen het gezicht van de dagelijkse autoriteit over hun werkleven vertegenwoordigen.

Er wordt nu algemeen aangenomen dat de relatieve economische opbrengst van een universitaire opleiding in de toekomst zal afnemen, deels als gevolg van een groter aanbod en deels als gevolg van de stijgende kosten van de universiteit (en verminderde financiële steun). Republikeinen zullen deze opvatting waarschijnlijk ondersteunen— hetgeen mijn beschrijving hierboven van het grootste verschil tussen de twee partijen bevestigt.

Grote werkgevers hoeven zich over de arbeidsmarkt weinig zorgen te maken. Het potentieel om sommige technische taken elektronisch uit te besteden aan landen met een relatief laag loon, heeft ze minder afhankelijk gemaakt van de eigen geschoolde beroepsbevolking. Ook heeft de komst van Grote Taalmodellen (Large Language Models), ook wel kunstmatige intelligentie of AI genoemd, het onderwijs ontregeld en dreigt het veel “kenniswerkers te verdringen.”

Het is heel goed mogelijk dat de vraag naar professionele / leidinggevende werknemers afneemt, waardoor hun relatieve onderhandelingsmacht afneemt. Een gevolg van een dergelijke verschuiving kan een aanpassing zijn van de vermeende klassenbelangen.

Hoe moeten we samenvattend de ideologische onderbouwing van het Trump-regime begrijpen en is er ruimte voor optimisme?

Het Trump-regime is “reactionair” in elke betekenis van het woord. Angst voor de toekomst roept vaak nostalgie op naar het verleden. Zoals de volkuitdrukking stelt: “Beter de duivel die je kent dan de duivel die je niet kent.” Conservatieven weerspreken hun eigen naam door geen enkele bezorgdheid te tonen voor het behoud van onze natuurlijke omgeving en ons klimaat. Ze houden vast aan het achterhaalde idee dat economische groei al onze problemen kan oplossen en dat ze die groei kunnen realiseren door de eigen economische belangen na te streven.

 Ik denk dat ze voor grote verrassingen staan. Ondertussen moeten we beter uitleggen hoe het huidige economische beleid de meerderheid van de Amerikanen zal schaden. Nog belangrijker is het, dat we nieuw beleid moeten ontwikkelen om het algemeen welzijn te beschermen.

Ik werd onlangs bemoedigd door de kijk van psycholoog Jean Twenge op Generatie Z (13 tot 29 jarigen), die vaak als conservatief wordt beschreven omdat ze het vertrouwen in de Democratische Partij hebben verloren. Ze biedt een andere beschrijving: omdat ze pessimistischer zijn over de toekomst dan hun voorgangers, verlangen ze naar radicale verandering — alles behalve de status quo.   

Volgens een kiezersonderzoek dat ze citeert, waren bijna 2 op de 3 in deze leeftijdsgroep het niet eens met de stelling dat “De VS een eerlijke samenleving is waar iedereen vooruit kan komen.” Ze zijn ook niet romantisch over het verleden. Vier van de tien waren het erover eens dat de oprichters van de Verenigde Staten “beter worden omschreven als schurken” dan als helden.

Ook ik heb af en toe last van pessimisme en ontgoocheling. Maar ik ben er vrij zeker van dat we allemaal kunnen leren van onze fouten. Dit is waar wetenschap, inclusief sociale wetenschappen, om draait.

   *1) Noot vertaler: Planned Parenthood is een non-profitorganisatie die reproductieve gezondheidszorg, onderwijs en belangenbehartiging biedt voor seksuele en reproductieve rechten in de Verenigde Staten en wereldwijd.