DUBBELE BOTERHAM MET KAAS – 31: Terugdenken aan het Palestina Komitee

Op aanraden van onze kameraad Hans Ramaer heeft André de Raaij zijn dossier van de Binnenlandse Veiligheidsdienst/Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst opgevraagd toen het nog kon. Zijn bevinding omtrent de inhoud? Hij vervolgt in zijn eigen woorden: ‘Het was een ontluisterend dossier, van het Biafra Actie Comité tot en met de redactie van De AS was bijna geen enkel oproerig genootschap waaraan ik verbonden ben geweest de moeite van het weggummen van namen en dergelijke waard bevonden. Alleen de landelijke Federatie van Vrije Socialisten en het Palestina Komitee hadden blijkbaar een informant in huis die iets over mij aangetekend had. En bij het Palestina Komitee ging het eigenlijk alleen om namen van leden. Die waren allemaal weggewerkt, op de mijne na. Potsierlijk. Maar ja, nou weet ik nog niet wie de Agent was, als die er al was.’ André vertelt verder.

Ik kwam bij het Palestina Komitee terecht namens de Federatie van Vrije Socialisten, het idee was het anarchistische geluid ook in buitenlandcomités in te brengen. Welnu, dat heeft nooit weerklonken. Het Palestina Komitee onderschreef het streven van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (bekend onder het van de Engelse versie afkomstige acroniem PLO): een seculiere staat voor joden, christenen en moslims in het oude mandaatgebied Palestina, ‘van de rivier tot aan de zee’ zoals het toen nog niet heette. In de huidige context noem je het de één-staat-oplossing, een hopelozer streven is nauwelijks te bedenken. Het comité beoogde dus een staat, dat klinkt niet erg anarchistisch, nietwaar. De staat Israël opheffen (in hegeliaanse zin?) voor een inclusieve staat. Hoe dat geweldloos in zijn werk zou moeten gaan…?

Het Palestina Komitee stond zozeer buiten de gevestigde orde dat het in ieder geval in de jaren zeventig (en voorzover ik kan nagaan ook daarna) de grote inkapseling onder minister Pronk en de commissie-Claus niet heeft meegemaakt. Het bulletin ging in de jaren tachtig Soemoed heten, Arabisch voor standvastigheid.

Ik ben vijf jaar verbonden geweest aan het comité, er staan mij nu uit de losse pols enkele acties bij:

– Collecteren voor de Palestijnse Rode Halve Maan. Het mocht eerst niet eens, dan weer wel, maar van harte was het niet. Ik stond op de Grimburgwal in Amsterdam, de doorgangsroute naar het Oudemanhuispoortcomplex van de Universiteit van Amsterdam. Veel welwillendheid ontmoette je niet met de collectebus. Een man stroopte een mouw op en liet de cijfers op zijn bovenarm zien: “Je begrijpt zeker wel waarom ik niet geef”. Ik, boos: “Nee, dat begrijp ik niet” maar na enkele minuten gaf ik het alsnog op toen het gebaar echt doorgedrongen was.

– Inzet voor de Bevrijdingsorganisatie van Oman en de Arabische Golf (ook bekend als Perzische en gemakshalve kortweg nu De Golf geheten). De opstand in Dhofar in Oman is nooit veel verder gekomen, de Britse luchtmacht bombardeerde de landstreek ‘terug naar het stenen tijdperk’ zonder dat er een ‘antikoloniale’ menigte naar kraaide – het Palestina Komitee moest het doen. Het comité heeft er twee brochures over uitgegeven, voor een daarvan heb ik een summier verhaal over de geschiedenis van Oman geschreven. Voor informatie kon je in die tijd voortreffelijk terecht in de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen, onder de barbaren van kabinet-Rutte I opgeheven.

Zo’n vijftig jaar geleden leek het mij een goed actie-idee om tot boycot van Jaffa-sinaasappelen op te roepen. Zachtmoedige Kees Wagtendonk, die ik als de ziel van het comité beschouw, zei hierover dat zo’n oproep waarschijnlijk tot vergrote omzet zou leiden bij Jaffa. Hij zei ook dat hij het bedenkelijk zou vinden als de Palestijnse zaak plotseling grote steun zou krijgen. Helaas kan ik een halve eeuw later die argwaan nog steeds aanvoelen. ‘Verpletter het zionisme’ hoor en zie je Greta Thunberg roepen in een demonstratie in Stockholm. Wat is ‘het zionisme’? Het idee van verbondenheid met het land, dat niet per se een streven naar vestiging in Palestina/Israël is (‘Volgend jaar in Jeruzalem’ dient men niet als een fysieke wens te zien)? Of wordt Israël bedoeld? En hoe verpletter je dat – gesteld dat je een atoommacht die nog steeds officieel geen atoommacht is, maar ondertussen, kunt verpletteren? Antizionisme, is het vaste betoog, is niet hetzelfde als antisemitisme. Maar ik blijf het Wagtendonkse voorbehoud aanhouden. Overigens is de laatste keer dat ik hem ontmoet heb, tientallen jaren later, voor de deur van een AH-vestiging, met pamfletten die opriepen tot boycot van Israëlische producten die waarschijnlijk in feite afkomstig zijn uit het bezette gebied dat in een ‘tweestaten-oplossing’ Palestina zou heten. De kans op die oplossing vervliet.

Wat voor mij na de ervaring van de Federatie van Vrije Socialisten prettig overkwam was de onderlinge omgang van de leden. Ik ga hier niet over uitweiden (bepaalde dingen zouden in een aparte aflevering passen), ik noem alleen dierbare en betreurde Tineke de Jong, de andere ziel van het comité, die gruwelijk vermoord is op een camping in Italië – geen politieke achtergrond bij de moord, maar ja.
En mijn vertrek bij het comité was nogal persoonlijk. Ik werd in een café nogal indringend versierd door een vrouw, die bij nadere kennismaking de weduwe bleek te zijn van een joodse ondernemer in Frankrijk, die bij een bomaanslag om het leven was gekomen. Zij had samengewoond met een ander lid van het comité, zij kon niet weten wie ik was of wat mijn achtergrond was toen zij mij versierde. Zij was nogal nijdig over affiches en stickers van het comité op mijn studentenkamer: “Waar bemoei je je mee.” Er werden aan mij kennelijk andere eisen gesteld. De merkwaardige verhouding duurde zes weken, op de dag dat het afliep trad ik toe tot het collectief van Het Fort van Sjakoo en daar gaat mijn persoonlijke geschiedenis in de jaren zeventig verder.

André de Raaij