Afschaffing van de Amsterdamse kliklijn voor bijstandsfraude: van de regen in de drup

Het is voor Amsterdammers voorlopig niet meer mogelijk om anoniem bij de gemeente een melding te doen van mogelijke bijstandsfraude. Het doen van deze meldingen via het Meldpunt Bijstandsfraude Amsterdam (MBA) wordt voor de duur van twaalf maanden gesloten. Door de sluiting wil het stadsbestuur ervoor zorgen dat Amsterdammers met een bijstandsuitkering zich niet onveilig voelen doordat mensen, al dan niet anoniem, melding over hen kunnen maken.

“De mogelijkheid voor Amsterdammers om anoniem melding te kunnen doen over andere Amsterdammers straalt niet het vertrouwen uit dat het college beoogt binnen de dienstverlening aan Amsterdammers met een bijstandsuitkering”, schrijft wethouder Rutger Groot Wassink (Sociale Zaken) aan de gemeenteraad. Volgens Groot Wassink houden “veruit de meeste” bijstandsgerechtigden zich aan de regels. De Bijstandsbond had in gesprekken met de wethouder aangedrongen op afschaffing van de kliklijn, en ook gemeenteraadsleden hadden daarom gevraagd. Maar de afschaffing van de kliklijn op basis van bovenstaande overwegingen gaat gepaard met nieuwe strenge regels die daarmee in strijd zijn.

Met de afschaffing van de kliklijn komen we van de regen in de drup. In de eerste plaats wordt de kliklijn maar gedeeltelijk afgeschaft. Voor “ketenpartners”, bijvoorbeeld het UWV, de Belastingdienst en de politie, blijft de kliklijn gewoon bestaan. Verder blijkt de afschaffing maar tijdelijk, voor twaalf maanden. Bovendien neemt Groot Wassink tal van andere maatregelen, in plaats van de kliklijn, om bijstandsgerechtigden te controleren. Het komende jaar zal het college onderzoeken in welke mate elders binnen de organisatie meldingen gaan binnenkomen over mogelijke onrechtmatige bijstandsuitkeringen en wat de aard is van die meldingen. In de evaluatie van de sluiting zal het college hier nader bij stilstaan.

Extra drukmiddelen

Er komt dus een nader onderzoek naar hoe het tegengaan van bijstandsfraude door strenge controles kan worden geperfectioneerd. Het is onzeker of de kliklijn niet weer wordt ingevoerd. Het college zal de komende periode “thematisch toezicht” in de vorm van steekproefonderzoek op lopende bijstandsuitkeringen ontwikkelen en inzetten. Zo komen er dus steekproeven om uitkeringsgerechtigden te controleren. Er worden willekeurig mensen uitgekozen om extra gecontroleerd te worden, waaronder voornamelijk mensen die niets verkeerds hebben gedaan. Bovendien worden verschillende categorieën extra streng gecontroleerd, zoals uitkeringsgerechtigden met “perspectief op betaald werk” die langer dan een jaar een uitkering hebben. Een beperkte categorie uitkeringsaanvragen wordt automatisch geselecteerd voor een extra toets. Het betreft de volgende categorieën:

• Wanneer het aanvraagadres afwijkt van het in het BRP bekende adres;
• Wanneer er sprake is van kamerbewoning;
• Wanneer de uitkering binnen zes maanden voorafgaand aan de aanvraag is beëindigd op grond van de rechtmatigheid.

Vooral de categorie “perspectief op betaald werk” zal de negatieve gevolgen van deze maatregelen ondervinden. In de eerste plaats: wat is “perspectief op betaald werk”? Dat is een subjectief begrip. Wij als medewerkers van de Bijstandsbond ervaren dat er veel conflicten zijn tussen klantmanagers, die vinden dat iemand “perspectief heeft op betaald werk” en uitkeringsgerechtigden die zeggen dat ze arbeidsongeschikt zijn. Die mensen worden vaak op een grove en onrechtvaardige manier onder druk gezet, waarbij keuringen worden geweigerd. Dat zal met deze maatregelen alleen nog maar meer worden, omdat ze extra streng op de rechtmatigheid van de uitkering worden gecontroleerd.

Een extra drukmiddel dus voor de klantbegeleiders om het bijstandsgerechtigden lastig te maken. Hoe de afschaffing van de kliklijn in andere gemeenten verloopt, bijvoorbeeld in Leiden, weet ik niet, Het lijkt erop dat de bestuurders de roep om afschaffing van de kliklijn aangrijpen om daar zogenaamd aan tegemoet te komen, maar ondertussen allerlei aanvullende strenge maatregelen invoeren.

Piet van der Lende