Het boek over de moord op Berta Cáceres In Honduras

Op 3 maart 2016 werd de Hondurese activiste Berta Cáceres doodgeschoten, nadat ze jarenlang bedreigd en vervolgd werd. Ze verzette zich met veel arme bewoners van Honduras tegen commerciële projecten die hun leefomgeving en natuur kapot maakten. Haar verzet tegen een – mede door de Nederlandse ontwikkelingsbank FMO gefinancierde stuwdam werd haar uiteindelijk fataal. Nina Lakhani schreef er een aangrijpend en uitputtend boek over.

15 april, 2025 4 min leestijd

Nina Lakhani, nu topreporter voor The Guardian, leerde Berta kennen toen ze in Honduras was om te berichten over de strijd van lokale inheemse bevolking tegen de vernietiging van hun omgeving. De eerste keer dat ze met haar sprak, een jaar voor Berta vermoord werd, vertelde ze haar dat ze wist dat ze op een dodenlijst stond, en graag verder wilde leven maar ook niet wilde opgeven. Toen ze inderdaad vermoord werd, heeft lakhani, die vervolgens zelf bedreigd werd, de zaak niet meer losgelaten en tot op de bodem uitgezocht. Het heeft een doorwrocht boek opgeleverd met de nietsverhullende titel Who Killed Berta Cáceres.

Het boek uit 2020 beschrijft een paar belangrijke aspecten achter de problematiek die uiteindelijk tot de moord leidde (moorden, want vele anderen trof en treft ook dat lot). Ze beschrijft uitvoerig de persoonlijke ontwikkeling van Berta, en haar politieke overtuiging. Met onder andere de onthulling dat ze ook mee was gaan doen bij het linkse verzet in El Salvador, toen die in november 1989 een poging tot een eindoffensief deed (die uiteindelijk tot de vredesakkoorden van 1992 leidde). Ze was toen 18 en net moeder geworden.

Maar een groot deel van het boek bestaat ook uit het beschrijven van de eeuwige Business as Usual in Honduras, waarbij zakenlieden, rechtse politici en militairen, met steun van de Amerikaanse regering, de krenten onder elkaar verdelen. Dat lijkt achterlijk, maar is in feite een modern neoliberaal verhaal over macht, corruptie en media. Het grootste deel van de veelal inheemse bevolking is en blijft straatarm en rechteloos. Pogingen om zich te organiseren in vakbonden of andere organisaties, worden op alle manieren dwars gezeten en als dat niet lukt, worden de kopstukken vermoord. Als er een verlichte liberaal de verkiezingen wint en president wordt, Manuel Zelaya, worden alle zeilen bijgezet om hem het regeren onmogelijk te maken, en als dat niet genoeg resultaat oplevert, een coup. De VS (op dat moment is Hilary Clinton minister van Buitenlandse Zaken) vindt het best. Kapitaalkrachtige buitenlandse investeerders krijgen regelrechte autonome vrijhandelszones, waar de overheid niets meer over te zeggen heeft. En veel van de projecten waar de machteloze bevolking last van heeft, hebben te maken met greenwashing en zijn met klimaatbeleid omkleed (zoals de stuwdam, voor energie-opwekking, want niet fossiele brandstof… Of oliepalm plantages om in Europa als biobrandstof verhandeld te worden)

Dat is ook het verhaal van Berta Cáceres, die medeoprichter was van de koepel van inheemse organisaties COPINH die zich verzet tegen industriële projecten en boskap door grote bedrijven, waaronder de Agua Zarca stuwdam die haar het leven kostte. Bij de strijd tegen de met internationaal kapitaal gefinancierde dam, zie je de excessen op meer gedetailleerde microniveau. Hoe groepen die zich verzetten uit elkaar worden gespeeld door corruptie en repressie. Te midden van al dat geweld probeert een groep als COPINH overeind te blijven, wat mede lukt omdat Berta goed kan organiseren en ook weet hoe je onderzoek moet doen naar de belangen achter de dam.

Omdat Berta Cáceres internationaal bekend was, is de moord ook vervolgd en heeft uiteindelijk tot wat veroordelingen geleid. Ook in het proces, en de problemen die advocaten en getuigen krijgen, duikt Nina Lakhani diep. Er worden mensen veroordeeld, zelfs militairen. Wat duidelijk wordt door het proces is hoe nauw bedrijfsleven en repressieve overheid (en media) samenwerken om te voorkomen dat de bevolking zijn recht kan doen gelden. Dat is overal op de wereld dagelijkse praktijk. Tenzij ze door moedige activisten als Berta en hun organisaties weerstand wordt geboden. Maar dan nog, blijkt ook uit dit voorbeeld, is de strijd vaak ongelofelijk zwaar, en is er te weinig internationale solidariteit mee. Pas na de ophef over de moord besloot FMO zijn financiering in te trekken.

En deze week berichtte The Guardian nog over de moord op een vader en zoon die zich al lange tijd hadden verzet tegen illegale houtkap in hun omgeving.