Timmermans en de Heilige Graal

donderdag 18 september 2025

Timmermans en zijn GroenLinks-PvdA zijn hard op weg de verkiezingen alvast te verliezen van rechts. Erger dan dat: ze geven rechts inhoudelijk bij voorbaat op een zeer essentieel inhoudelijk punt gelijk. Daardoor blijft de strijd die ze tegen rechts voeren vooral een achterhoedegevecht over nuances, marginale verschillen, bijzaken en vooral praktische uitvoerbaarheid. En tegen een hard consistent rechts legt een halfslachtig links dat met rechts zo’n kernpunt gemeen heeft, het af.

1.

Wat is dat kernpunt waar Timmermans de rechtse claim erkent om vervolgens slechts over uitvoerbaarheid en bijzaken te twisten? Migratie, in het bijzonder asielmigratie. VVD en CDA zien de omvang daarvan als een probleem, en wijzen dan vooral op asielmigratie. Dat is dubbele kwaadaardigheid: migratie is geen probleem, en van die op zichzelf al niet-problematische aantallen vormt asielmigratie slechts een kleine minderheid. Wat racisten betreft is klein echter toch altijd nog veel te groot – omdat ze het liefst gewoon helemaal geen vluchtelingen willen.

Migratie is slechts een probleem als je de komst en aanwezigheid van veel niet-Nederlandse mensen, veel mensen van kleur, veel moslims vooral ook, een probleem vindt. Migratie is een probleem als je een racistische kijk op de wereld hebt. Zo niet, dan is migratie gewoon een sociaal verschijnsel, net zoals verhuizing een verschijnsel is, maar dan over landsgrenzen heen. En niemand noemt verhuizingen een probleem, tenzij mensen bezwaar maken tegen de identiteit van degene die verhuist. Zonder een racistische houding is er geen migratieprobleem. Wie migratie als probleem ziet, geeft blijk van racisme, of degene zich dat nu bewust is of niet.

Welnu, het ding is: Timmermans gaat mee met dat racistische ‘migratie is een probleem’ frame. Zijn partij, GroenLinks- PvdA, heeft migratiesaldo (aantal immigranten minus het aantal emigranten) als doelstelling vastgesteld: 60.000 mensen. Aan migratie paal en perk willen stellen, is erkenning van dat racistische frame. Dat is in het voordeel van racistische politici die migratiebeperking tot kern van de verkiezingsstrijd willen maken. Het is in het nadeel van partijen die dat niet willen – maar er dus wel in meegaan. Zoals GroenLinks-PvdA.

Je ziet dat meegaan-in-racisme terug in het debat tijdens de Algemene Beschouwingen, woensdag 17 september 2025. De NOS (1): ‘Zo kwam partijleider Timmermans van GroenLinks-PvdA onder vuur te liggen over zijn plannen met asielmigratie.’En dan stipt het verslag aan dat die partij dus wel een migratiesaldo – en daarmee inperking van migratie – nastreeft. De kritiek van rechts is dan dat Timmermans niet duidelijk maakt hoe hij dat gaat doen. Het verweer? ‘Timmermans rekent vooral op Europese maatregelen.’ Europa is inderdaad van allerlei vreselijke zaken van plan, tot en met concentratiekampen aan de buitenkant van de Europese grenzen, verhullend ‘terugkeerhubs’ genoemd.(2) Trump kan bewonderend toekijken, als hij op zou letten althans.

Dat vertelt Timmermans allemaal niet zo, maar Timmermans accepteert dus een grof en onmenselijk beleid om mensen te beletten in Nederland asiel – veiligheid voor vervolging en geweld – te komen vinden. Hij rekent erop dat dit in Europees verband adequaat wordt geregeld. De rechtse racisten vinden dat allemaal niet genoeg. Die schermen nog steeds met het ‘strengste asielbeleid ooit’, en vragen Timmermans om alsnog de bijbehorende asielwetgeving te steunen. Daar heeft Timmermans geen zin in, Waarom niet? ‘De wet die nu bij de Eerste Kamer ligt voor een strenger Nederlands asielbeleid vindt hij “symboolpolitiek” die niet gaat werken.

Zie je wat hier gebeurt? Zie je wat Timmermans hier feitelijk zegt? Zijn bezwaar geldt niet de onmenselijke principes waar de wetgeving op is gebouwd. Zijn bes zwaar is niet antiracistisch. Zijn bezwaar geldt de uitvoerbaarheid. Zodra rechts aannemelijk maakt dat het wel ǵaat werken´, kan Timmermans alsnog akkoord gaat. En ‘werken’ betekent hier: de doelstelling van die wet naderbij brengen. Die doelstelling is: minder mensen hier asiel laten aanvragen, minder vluchtelingen verwelkomen. Over die doelstelling – die dus neerkomt op uitsluiting en tegemoet komt aan racistische haat – zijn Timmermans, Bontenbal, Yezilgöz en jazeker, ook Wilders en Eerdmans en hoe het hele fascistenstel maar mag heten – het eens.

Interessant is ook hoe Timmermans Wilders aanviel. Weer het NOS-verslag(3). ‘De bijdrage van PVV-leider Wilders leidde zoals vaker tot een fel debat over migratie en asiel. Partijen als GroenLinks-PvdA en D66 wezen erop dat de PVV de grootste partij was in ce coaltie, maar niks voor elkaar kreeg.’En dan: ‘“U zat aan de knoppen, maar u heeft er niets mee gedaan”, zei fractievoorzitter Timmermans van GroenLinks-PvdA’. Het verwijt is dus niet dat Wilders geprobeerd heeft het ‘strengste asielbeleid ooit’ door te zetten. Het verwijt is dat hij hierin niet is geslaagd!

Dit is de tegenstander gelijk geven in diens infame doelstelling, terwijl je enkel over de uitvoering kibbelt. Dit is geen principiële antiracistische oppositie. Dit is geen serieuze solidariteit met vluchtelingen. Dit is in essentie niet links, als links tenminste nog iets met solidariteit op basis van gelijkwaardigheid te maken heeft.

2.

Waarom is Timmermans zo tegemoetkomend naar rechts? Deels is dat omdat hij hetmet racisten niet zo oneens is als veel mensen denken (en hopen, wellicht tegen beter weten in). Maar er is een strategische reden waarom Timmermans zich ‘gematigd’- meegaand is een beter woord, er is immers niets gematigds aan het ‘strengste migratiebeleid ooit’- opstelt. Zelfs als hij diep in het hart wel principieel antiracistisch zou willen zijn, dan blokkeert zijn strategische visie het uiten daarvan. Het is geen kwestie van slapte, gebrek aan visie, de verkeerde persoon op de verkeerde plek. Ik denk dat de hele top van GroenLinks-PvdA dezelfde voorzichtigheid heeft, dezelfde neiging om niet te veel afstand van dat heilige maar onvindbare midden te kiezen.

Wat is immers de strategie? Timmermans wil regeren, hoe dan ook. Hij wil zelf aan die spreekwoordelijke knoppen zitten. De partijtop denkt er net zo over. En deze keus voor regeren-boven-alles heeft consequenties. Regeren in de huidige politieke verhoudingen betekent: in een coalitie stappen met andere partijen. Momenteel betekent dat: regeren met de VVD of regeren met het CDA. Hoe dan ook: regeren met rechtse partijen, precies de partijen die elkaar de loef af proberen te steken wie dat ‘strengste asielbeleid ooit’ op de rails krijgt. Als je straks met die clubs wilt regeren, is het strategisch wel zo handig om er nu niet al te veel afstand van te zoeken. Heel scherp oppositie voeren betekent: na de verkiezingen heel veel extra afstand moeten overbruggen, energie moeten steken in herstel van beschadigde verhoudingen en verstoord vertrouwen. Hoe minder afstand er van te voren is, hoe makkelijker straks de Heilige Graal van de Regeringsdeelname in handen van ridder Timmermans valt.

Omgekeerd geldt die noodzaak veel minder. Roofridders Yesilgöz en Bontenbal willen ook regeren, hoe dan ook. Maar zij hebben meerdere opties. Timmermans is er een van, maar die heeft overduidelijk niet de voorkeur van Yesilgöz. Bontenbal is minder nadrukkelijk en houdt zijn opties open. Maar Yesilgöz en Bontenbal kunnen voor elkaar kiezen als Timmermans te vervelend doet naar hun idee. Timmermans heeft buiten deze rechtse politici geen regeringsopties. Rechts hoeft niet lief te doen tegen Timmermans. Ze kunnen zonder hem regeren, en minstens een van hen wil dat ook verreweg het liefst. Timmermans kan maar beter wel een beetje lief doen tegen rechts als hij niet buiten de regeringsboot wil blijven.

Dit alles is geen kwestie van puur persoonlijke keuze. Het zit in het politieke karakter van GroenLinks-PvdA als partij. De wereld verander je volgens die club primair door bestuurlijke macht, het liefst dus door te regeren. Dat is daar onaantastbaar dogma, ‘verantwoordelijkheid nemen’ en meer van dat fraais. Dat je linkse principes veel helderder – en effectiever! – naar voren kunt schuiven vanuit de oppositie, is een waarheid die door dit dogma wordt weggeduwd. Dat die oppositie het beste ook van onderop en van buiten het hele electorale en parlementaire stelsel kan worden gevoerd, is vanuit het perspectief van GroenLinks-PvdA zo ongeveer heiligschennis. Precies zulke heiligschennis hebben we echter nodig als we werkelijk iets grondig willen veranderen aan het onrecht dat Nederland heet – een onrecht waarvan het racisme waarin ook Timmermans zo in meegaat een giftig bestanddeel is.

Noten:

(1) ‘Toenaderingspogingen en stekeligheden op eerste dag beschouwingen’, NOS, 17 september 2025, https://nos.nl/artikel/2582942-toenaderingspogingen-en-stekeligheden-op-eerste-dag-beschouwingen

(2) Sanne Oving, ‘Brussel wil afgewezen asielzoekers naar ‘terugkeercentra buiten EU sturen’, Nu.nl, 11 maart 2025, https://www.nu.nl/buitenland/6348762/brussel-wil-afgewezen-asielzoekers-naar-terugkeercentra-buiten-eu-sturen.html

(3) ‘Toenaderingspogingen en stekeligheden op eerste dag beschouwingen’, NOS, 17 september 2025, https://nos.nl/artikel/2582942-toenaderingspogingen-en-stekeligheden-op-eerste-dag-beschouwingen

Peter Storm