Rechten voor de natuur- Jessica den Outer

Waarschijnlijk klinken rechten voor de natuur voor de meeste bezoekers van Globalinfo als een vanzelfsprekenheid, maar rechten en natuur weten elkaar bijna nergens te vinden op deze aarde. Voor bedrijven is het nog altijd mogelijk om vergunningen te bemachtigen waarmee ze hun gif in het water en de lucht kunnen lozen, met alle nadelige gevolgen van dien. Wereldwijd groeit hier steeds meer verzet tegen en wordt er door juristen gesproken over Rechten voor de Natuur.

11 september, 2023 4 min leestijd

Jessica den Outer is zo’n jonge en gedreven jurist die hier haar levensmissie van heeft gemaakt. In 2017 behaalde ze haar Bachelor in internationaal&Europees recht en in 2018 een Master in internationaal milieurecht. Sinsdien werkt ze als onafhankelijk deskundige en timmert ze gestaag aan de weg om onze natuur van rechten te voorzien.

Ideeën om je op weg te helpen

Het boek van Den Outer is mooi vorm gegeven en leest makkelijk weg. En als je het dan in handen hebt is het verleidelijk om naar het laatste hoofdstuk, En nu?, te bladeren. Doe je dat, dan vind je slechts ‘een aantal ideeën om je op weg te helpen’: van het inspreekrecht bij je lokale gemeenteraad tot het aankopen van een stuk grond om het uit de markt te halen. En van Rechten voor de Natuur een plek geven in het onderwijs tot je aansluiten bij de vele initiatieven in Nederland en bij internationale verenigingen voor de Rechten voor de Natuur. Maar uiteindelijk ligt de sleutel, volgens Den Outer, bij de burgerbewegingen.

Een moeilijk weg

De kracht van het boek zit er vooral in dat er met passie en overredingskracht duidelijk wordt gemaakt dat Rechten voor de Natuur nodig zijn. Op papier hebben we in Nederland een hoop goedbedoelde milieuwetgeving, maar in de praktijk winnen de economische belangen zo goed als altijd. Daarom pleit Den Outer voor ‘een ecocentrische benadering in het recht, waarbij het welzijn van het ecosysteem centraal staat’. Zo schrijft ze: ‘Niet alleen de mens, maar het hele aardse ecosysteem moet het uitgangspunt van wet- en regelgeving zijn. Het is hoog tijd voor juridische emancipatie van de natuur. Voor het strafbaar stellen van ecocide en de erkenning van de Rechten voor de Natuur.’ Wereldwijd is er al een beweging gaande van activisten en groepen burgers die rechten voor de natuur afdwingen. In het boek komen voorbeelden uit de VS, Nieuw-Zeeland, India, Colombia, Ecuador, Spanje en natuurlijk Nederland aan de orde. En ze hebben denk ik allemaal twee dingen met elkaar gemeen: burgers die zich verenigen, kunnen het verschil maken en het is helaas toch echt moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. Bedrijven en overheden zijn zo gewiekst dat ze altijd wel weer een maas in de wet weten te vinden om economische belangen zwaarder te laten wegen. Voor burgers is het dan ook belangrijk om die maas in de wet te vinden.

Een beweging die niet te stoppen is

Den Outer was zelf betrokken bij de petitie ‘Maas in de wet’, die pleit voor rechten voor de Maas. Dit vond plaats in 2020 in samenwerking met de Maas Cleanup, een beweging van bedrijven, organisaties en burgers die opruimacties rondom de rivier organiseert. Toos Hofstede, medoprichter van de Maas Cleanup: ‘Onder de huidige lozingregels mag een willekeurig bedrijventerrein dagelijks ruim 21.000 kilo plastic en 126.000 m3 afvalwater met 640 verschillende stoffen lozen in de Maas. Dat staat gelijk aan 35 gevulde olympische zwembaden vol afvalstoffen per dag, waarvan de ecologische effecten niet bekend zijn’. Steeds meer burgers en organisaties sloten zich bij de beweging aan. Na een online campagne te hebben gevoerd en de straat op gegaan te zijn hebben ze uiteindelijk 9500 handtekeningen verzameld. Den Outer schrijft: ‘Bezorgde burgers, ondernemers en politici deden mee met de groep om rechten voor de Maas te erkennen. De Tweede-Kamerleden van de Partij voor de Dieren, D66, GroenLinks, en de SP namen op 29 maart de petitie aan. Maar de petitie ligt nu, een jaar na dato, nog steeds op de stapel om behandeld te worden in de Tweede Kamer.’ Gelukkig zijn ze in een aantal andere landen al wel verder. Nieuw-Zeeland boekt bijvoorbeeld succes met een rivier. ‘Sinds de erkenning van de rechtspersoonlijkheid van de Whanganui is er langzaam maar zeker een verschuiving gaande. Langs de oevers worden projecten opgezet om de rivier te herstellen en is er meer aandacht voor de rol van de Maori’s. Zo’n paradigmaverschuiving kan generaties duren, maar het vastleggen van een andere verhouding tot de natuur in de wet is een eerste belangrijke stap’, schrijft Den Outer om later haar roeping samen te vatten: ‘De voorbeelden tonen de kracht van burgergewegingen: mensen die iets willen veranderen in het milieubeleid en dat ook nog eens voor elkaar krijgen. Petities waaruit de kracht van vele duizenden handtekeningen blijkt. Burgers die gezamenlijk rechtzaken starten om verwoestende plannen van machtige bedrijven tegen te houden. Mensen die hun stem laten horen om op te staan voor de rest van de natuur’.

Eigenlijk had een boek als dit minstens honderd jaar geleden het levenslicht moeten zien. Nu het er eindelijk ligt weet het hopelijk iedere liefhebber van natuur te insprireren en te motiveren om de straat op te gaan voor de Rechten voor de Natuur.

Rechten voor de natuur- Jessica den Outer Lemniscaat 2023