Bonaire-inwoner Jackie Bernabela: “We hebben als klein eiland niet de klimaatcrisis veroorzaakt, maar dreigen wel als eersten ten onder te gaan”

Op 7 en 8 oktober stonden in de Haagse rechtbank inwoners van Bonaire en Greenpeace Nederland tegenover de Nederlandse staat om een rechtvaardig klimaatbeleid te eisen. Acht inwoners van Bonaire, Onnie Emerenciana, Jackie Bernabela, Angelo Vrolijk, Danique Martis, Judmar Emerenciana, Helen Angela, Kjelld Masoud Kroon en Daniela Simal, hebben in samenwerking met Greenpeace de Nederlandse staat gedagvaard. Ze worden daarbij ondersteund door advocatenkantoor Kennedy Van der Laan. De overheid schendt de mensenrechten door onvoldoende bescherming te bieden tegen de gevolgen van klimaatverandering. Bonaire, een eiland in het Caribisch gebied, is een van de Nederlandse gemeenten die het hardst wordt geraakt door de klimaatcrisis. Via de rechter eisen de inwoners en Greenpeace dat de overheid de CO2-uitstoot uiterlijk in 2040 naar nul brengt én met concrete plannen komt om Bonaire te beschermen.

De voorbereiding voor deze rechtszaak is al in 2022 begonnen. Een tijdlijn van de zaak vind je hier. De klimaatzaak wordt begeleid door een handtekeningenactie die inmiddels al wordt ondersteund door meer dan 63.000 mensen. Begin vorig jaar vond er in Den Haag ook een demonstratie plaats. Onlangs was er nog een drukbezochte bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, waar inwoners van Bonaire uitlegden hoe het water aan hun lippen is komen te staan en hoe ondraaglijk de hitte inmiddels is geworden. De klimaatcrisis is geen ver-van-ons-bed-gevaar, maar treft Caribisch Nederland nu al volop.

Neo-koloniale machtsverhoudingen

Tijdens de rechtszitting op 7 oktober voerden Emerenciana, Bernabela en Vrolijk het woord. “Klimaatverandering is voor ons geen dreiging van de toekomst, in de verte. Zij is hier. Zij ademt in onze nek, brandt op onze huid, en dringt binnen in onze huizen”, vertelde Emerenciana tegen de rechters. “Het klimaat op Bonaire is in een generatie veranderd, wij voelen het en wij zien het. Waar wij vroeger overdag buiten werkten, speelden, wandelen of gingen vissen, is het nu midden op de dag ondraaglijk. Ouders vertellen dat hun kinderen niet meer naar school kunnen lopen zoals zij vroeger deden. Geen mango’s meer van de boom kunnen plukken, nu die niet meer groeien. Buitenspelen is vervangen door binnen blijven achter gesloten deuren, airco’s loeiend – voor wie het kan betalen. Met de stijgende hitte stijgen de kosten voor elektriciteit ook steeds harder. Wie dat niet kan, zoals veel ouderen of mensen met lage inkomens, zit gevangen in een oven van beton en golfplaat. Waar het onmogelijk is om te slapen, om te werken. De hitte tast onze lichamen aan: benauwdheid, hoofdpijn, hoge bloeddruk, huidkanker. Mensen vallen flauw, raken uitgeput, verliezen concentratie en zelfs hun humeur. Onze kusten, ooit plekken van rust, voedsel, cultuur en samenkomen, worden opgeslokt. Onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam bevestigt dat het zuiden van ons eiland tegen het einde van de eeuw permanent kan onderstromen.”

Wanneer ik Bernabela en Vrolijk na de rechtszitting in Den Haag ontmoet, leggen ze me nog eens uit wat er aan de hand is. De Nederlandse staat schuift de eigen verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis naar Bonaire toe. Het belang van Europees Nederland staat voorop. En de inwoners van Bonaire worden behandeld als tweederangs burger. Alarmerende onderzoeksrapporten die aantonen dat er nu meteen al maatregelen moeten worden genomen tegen de voortgaande klimaatramp op Bonaire, verdwijnen in de onderste la van de ministeriekantoren. De staat laat de inwoners van Bonaire stikken. “Wij zijn vlees noch vis”, aldus Bernabela. “Bonaire heeft geen autonome positie binnen het koninkrijk. En de positie van bijzondere gemeente levert ons niets op. Maar ze moeten ons serieus nemen. En daarom zijn we met een rechtszaak begonnen. Ze kunnen en mogen de feiten van de klimaatcrisis niet langer ontkennen of wegwuiven.” Vrolijk en Bernabela willen werken aan de opbouw van een beweging van inwoners van Bonaire en bondgenoten in Europees Nederland. De strijd van inwoners van Bonaire tegen de klimaatcrisis moet worden geplaatst in de context van de heersende neo-koloniale machtsverhoudingen tussen Caribisch Nederland en Europees Nederland. Niet alleen ngo’s als Greenpeace dienen op te komen voor de inwoners van Bonaire, maar ook andere klimaatactivisten, daarnaast ook dekoloniale activisten en verder in feite iedereen die wil voorkomen dat de overheid Bonaire moedwillig laat verdrinken. Een van de eisers in de klimaatzaak van Bonaire, Kjelld Masoud Kroon, zal tijdens de klimaatmars op 26 oktober in Den Haag een toespraak houden. Dat is een uitstekende gelegenheid om solidariteit te tonen met de klimaatstrijd van de inwoners van Bonaire.

Harry Westerink

Hieronder staat de poëtische toespraak van Bernabela tijdens de rechtszitting op 7 oktober (vanuit het Engels vertaald door Doorbraak)

Geachte leden van de rechtbank, geachte afgevaardigden,

Ik spreek vandaag niet alleen tot u als vertegenwoordiger van Bonaire,
in het Nederlandse Caribisch gebied,
maar ook als stem van een plek waar de geschiedenis nog steeds nagalmt
en waar gerechtigheid al te lang op zich laat wachten.

Op Bonaire leven veel van onze mensen nog steeds met de last
dat ze niet als volwaardige burgers worden behandeld,
maar als koloniale onderdanen,
als tweederangs burgers binnen het koninkrijk der Nederlanden,
waartoe wij rechtmatig behoren.

Dit is geen perceptie die uit de verbeelding is geboren.
Het is het geleefde gevolg van een lange en pijnlijke geschiedenis
van slavernij…
van uitbuiting…
van structurele ongelijkheid.

Een geschiedenis die nooit volledig is verwerkt
en die nog steeds de contouren van ons heden bepaalt.
Dus als we ons uitspreken, laat niemand dat dan aanzien voor rebellie.
Het is een oproep.
Een oproep tot erkenning.
Een oproep tot waardigheid.
Een oproep tot gerechtigheid.
En die oproep is nog nooit zo urgent geweest als nu,
nu de klimaatcrisis onze kusten bereikt.

Bonaire is een klein eiland.
Maar we zijn niet naïef.
We zien het waterpeil stijgen.
We zien onze kusten eroderen.
We zien onze koraalriffen verbleken en levenloos worden.
We voelen dat ons zoet water schaarser wordt,
verstikkende temperaturen.

En met elk seizoen dat voorbijgaat
voelen we dat ons levensonderhoud,
ons bestaan zelf,
steeds kwetsbaarder wordt.

Wij hebben deze crisis niet veroorzaakt.
Onze bijdrage aan de wereldwijde uitstoot is nihil.
Toch bevinden we ons in de frontlinie,
met de minste middelen,
en veel te vaak met de minste aandacht.

Als het koninkrijk waartoe wij behoren echt gelijkwaardig zou zijn,
als de wereldgemeenschap echt rechtvaardig zou zijn,
dan zou klimaatrechtvaardigheid niet iets zijn waar we om moeten smeken.
Het zou vanzelfsprekend zijn.
Het zou een plicht zijn.
Het zou nu zijn.
Steun voor klimaatadaptatie.
Voor mitigatie.
Voor duurzame ontwikkeling.
Dit zijn geen gunsten.
Het zijn verplichtingen.
Ze hadden al lang geleden moeten worden nagekomen.

Bonaire vraagt niet om medelijden.
We vragen om partnerschap.
We vragen om beleid, niet alleen gebaseerd op de taal van gelijkheid,
maar ook op de praktijk ervan.
Totdat die belofte werkelijkheid wordt,
Totdat veerkracht, waardigheid en kansen
aan onze kusten net zo volledig worden ervaren als elders in het koninkrijk,
zullen we de waarheid blijven spreken.

Niet om te verdelen,
maar om te helen.
Niet om te beschuldigen,
maar om gehoord te worden.
Niet om in het verleden te blijven hangen,
maar om een toekomst te beschermen
waarin geen enkel eiland ter wereld alleen staat.

Dank u wel.