Israëlische aanval op Iran is geen ‘verdediging’ maar agressie

Hoewel de Israëlische aanval op Iraanse nucleaire installaties, de luchtafweer en toplui van het Iraanse regime een duidelijke inbreuk vormt op het internationaal recht, met potentieel zware repercussies voor de stabiliteit in het Midden-Oosten en zelfs op wereldvlak, kan Israël eens te meer rekenen op de steun van de Verenigde Staten. De Europese Unie weigert de Israëlische agressie te veroordelen, verliest zich in holle verklaringen en bevestigt zo het beeld van Europese irrelevantie.

15 juni, 2025 8 min leestijd

(Foto: Luchtafweer aan de nucleaire installatie in Natanz (Foto: Hamed Saber, wikimedia commons))

Europa staat al een tijd aan de diplomatieke zijlijn in het Midden-Oosten. Brussel, noch EU-lidstaten waren bijvoorbeeld betrokken bij pogingen om tot een staakt-het-vuren te komen in Gaza of bij nieuwe onderhandelingen met Iran voor een nucleaire deal na het opzeggen van de vorige door Donald Trump in 2018 tijdens diens eerste termijn als VS-president.

EU-Commissievoorzitster Ursula Von der Leyen verklaarde op haar X account dat ze over de aanval op Iran een gesprek had met de Israëlische president Isaac Herzog waarin ze “het recht van Israël om zichzelf te verdedigen en zijn bevolking te beschermen” nogmaals heeft benadrukt. Ze drong er wel bij alle partijen op aan “om zich zo terughoudend mogelijk op te stellen en te werken aan een de-escalatie van de situatie”. De Franse president Macron draait de zaken nog meer op zijn kop door niet Israël, maar Iran te veroordelen voor het lopende nucleaire programma om vervolgens eveneens “het recht van Israël om zich te verdedigen en zijn veiligheid te waarborgen” voorop te stellen. Eenzelfde geluid bij Duitsland. Het Iraanse nucleaire programma “schendt de bepalingen van het Non-proliferatieverdrag en vormt een ernstige bedreiging voor de hele regio, met name voor de staat Israël”, aldus bondskanselier Merz in een verklaring.

Het is een voorspelbaar terugkerende vaststelling dat het ‘democratische’ Westen het Israëlische narratief volgt door Israël voor te stellen als slachtoffer in plaats van dader. Hoewel Israël een koloniale bezettingsmacht is en de corrupte, rechts-extremistische regering Netanyahu met de regelmaat van de klok dood en vernieling zaait in de Palestijnse gebieden, Libanon, Syrië, Jemen en Iran, krijgt het land het verkocht dat het verdedigd moet worden tegen … de mensen die het afslacht of tegen zich in het harnas jaagt. Iran wordt als de agressor en een “bedreiging voor het voortbestaan van Israël” afgeschilderd, en dat voor niet-bestaande kernwapens. Het is de bevestiging dat Israël over een ongeziene immuniteit blijkt te beschikken voor deze en talloze andere inbreuken op het internationaal en oorlogsrecht.

De realiteit is dat Israël de enige kernwapenmacht is in het Midden-Oosten met naar schatting 90 kernwapens. Maar omdat het -in tegenstelling tot Iran- geen lid is van het non-proliferatieverdrag kent Israël geen inspectieregime van zijn nucleaire installaties en heeft het zich in een positie gemanoeuvreerd dat er geen haan naar kraait waardoor het gevrijwaard blijft van politieke of economische druk om het nucleaire arsenaal te ontmantelen. Voor Israël is het evenwel een rode lijn dat het kernwapenmonopolie waarover het beschikt in het Midden-Oosten wordt doorbroken. Op grond daarvan eigent het land zich het recht toe om militair toe te slaan telkens andere landen van de regio ambities vertonen om dat alleenrecht op kernwapens te doorbreken zoals tegen Irak (1981), Syrië (2007) en Iran.

Israëls optreden is een zoveelste schending van het internationaal recht

Dat de Israëlische regering zich met haar zogenaamde “preventieve aanval” op Iran kan beroepen op het recht op verdediging is bij de haren getrokken. Het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) meldde donderdag dat Iran zich niet had gehouden aan de verplichtingen die het was aangegaan in het kader van het Non-proliferatieverdrag, maar het zei niet dat Iran kernwapens aan het ontwikkelen is. Er was dus op zijn minst geen onmiddellijke dreiging voor Israël. Dat is ook de inschatting van Tulsi Gabbard, de directeur van de Nationale Inlichtingendienst van de VS, die in maart van dit jaar verklaarde dat “Iran geen kernwapens bouwt en dat opperbevelhebber ayatollah Ali Khamenei geen toestemming heeft gegeven voor het kernwapenprogramma dat hij in 2003 heeft opgeschort”.

Daar komt bij dat de aanval plaatsgreep op het ogenblik dat er een onderhandelingsproces bezig was tussen de VS en Iran met het oog op een nieuw nucleair akkoord. Midden mei luidde het nog vanuit het Witte Huis dat een nucleair akkoord nakende was, waarna de VS-regering haar standpunt verhardde door alleen maar ‘zero’ uraniumverrijking te tolereren, wat voor Iran onaanvaardbaar is. Met zijn aanval heeft Israël stokken in de wielen gestoken van het onderhandelingsproces. Iran kondigde er de opschorting van aan. Nochtans steunde VS-president Donald Trump de diplomatieke inspanningen publiekelijk als te verkiezen boven een potentieel bloedige oorlog.

Het is moeilijk om in te schatten waarom president Trump groen licht gaf voor de Israëlische aanval die kan gezien worden als een sabotage van het onderhandelingsproces. Achteraf stelde hij het voor als een manier om Iran tot een akkoord te bewegen, als een “tweede kans”. Maar het zou evenzeer kunnen dat zelfs Trump moet toegeven dat “Israël first” de bovenhand kan krijgen op “America first”. Sowieso heeft de aanval Iran in een positie geduwd waarin het niet anders kan dan zich terug te trekken uit de onderhandelingen en het zich verplicht voelt om terug te slaan.

Israëls agressie is geen zelfverdediging

Volgens Michael Becker, hoogleraar internationaal recht en mensenrechten aan het Trinity College in Dublin en voormalig medewerker van Internationaal Gerechtshof in Den Haag vereist zelfverdediging “dat de acties van Israël gericht zijn op een aanhoudende of dreigende gewapende aanval door Iran.” Volgens Becker zijn er “geen aanwijzingen dat een aanval van Iran op Israël op handen was, en volgens het internationaal recht is het voor Israël ook niet voldoende om de aanval te rechtvaardigen op basis van zijn inschatting dat Iran binnenkort over nucleaire capaciteit zal beschikken, vooral gezien de lopende onderhandelingen tussen de VS en Iran.”

Als het beoogde Israëlische doel eruit bestaat om te verhinderen dat Iran kernwapens ontwikkelt, dan zou zijn militaire agressie wel eens het omgekeerde doel kunnen bereiken en Iran er net toe aanzetten om vaart te zetten achter een kernwapenprogramma. Het motief is ook breder dan de bezorgdheid over het feit dat Iran kernwapens ontwikkelt. Netanyahu’s oorlogszucht is een noodzakelijke rode draad geworden van zijn beleid om zijn coalitie met extreemrechtse partijen te behoeden voor een val. Afgelopen donderdag ontsnapte de regering Netanyahu ternauwernood aan een motie van wantrouwen en de ontbinding van het parlement.

De aanval op Iran moet dan ook gezien worden als een goed berekende gok om zijn politieke positie (tijdelijk) te versterken. Dat hij daarin is geslaagd, blijkt uit de steun die hij krijgt vanuit de oppositie voor zijn militaire campagne tegen Iran. Het alternatief is dat hem een gevangenisstraf boven het hoofd hangt voor verschillende corruptieaffaires en dat hij ter verantwoording kan worden geroepen voor zijn eigen falen in het voorkomen van de Hamas-aanvallen op Israël van 7 oktober 2023.

Zijn strijd voor politiek overleven sleurt wel een hele regio in de instabiliteit en kan zelfs verregaande consequenties hebben voor de hele wereld. Iran zou zich kunnen terugtrekken uit het Non-proliferatieverdrag (NPT) met als gevolg dat er geen nucleaire inspecties meer zullen plaatsvinden. Het zou de zoveelste zware slag zijn voor dat verdrag waarin het streven naar ultieme kernontwapening centraal staat.

Repercussies van Israëls oorlogszucht

De Israëlische agressie kan nog andere verreikende gevolgen hebben. Een kettingreactie in de regio is niet uitgesloten. Volgens berichten uit Iran zelf overweegt Teheran ernstig om de Straat van Hormuz af te sluiten. De zee-engte tussen Iran en Oman is een belangrijkste aanvoerroute voor petroleum uit de regio. Een blokkade zou verregaande gevolgen kunnen hebben voor de wereldwijde energiebevoorrading.

De weigering van Europa en de VS om de Israëlische aanval te veroordelen en op te treden tegen de agressieve oorlogspolitiek kan zo als een boemerang in het eigen gezicht belanden in de vorm van een economische recessie, een kernwapenwedloop, geweld tegen westerse doelen en een mogelijke escalatie die bedreigend is voor de wereldvrede. De westerse medeplichtigheid is ook ondermijnend voor het internationaal rechtssysteem. Er zijn voldoende argumenten, niet alleen juridische, maar ook vanuit eigenbelang om Israël onder druk te zetten met een militair embargo, diplomatieke en economische sancties, de opheffing van het EU-Israël associatieakkoord, de vervolging van politieke en militaire verantwoordelijken van de Israëlische oorlogspolitiek, de complete isolatie van het koloniaal bezettingssysteem door o.m. een verbod op import van Israëlische producten uit de door Israël bezette gebieden, enz.

Het wordt ook tijd om het Israëlische kernwapenprogramma te viseren. Israël is het enige land in het Midden-Oosten dat geen partij is bij het Non-proliferatieverdrag. Daardoor staan zijn installaties niet open voor inspecties van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). Zowel Iran als de Arabische Liga hebben zich al voorstander getoond van een kernwapenvrijezone in het Midden-Oosten, iets wat al decennia op de agenda van de Verenigde Naties prijkt. Afgelopen november stelde VN-Secretaris-Generaal Antonio Guterres dat een zone vrij van kernwapens en andere massavernietigingswapens in het Midden-Oosten “met de dag urgenter” wordt omwille van “oplaaiende regionale conflicten en spanningen die een kookpunt bereiken”.