Een hele slechte week voor Oekraïne

Dit schandaal speelt midden in de kring van getrouwen van president Zelensky en zijn regering. Zijn trouwe compagnon Myndich – een van de rijkste oligarchen van het land – wist nog net op tijd aan arrestatie te ontkomen en is naar Israël gevlucht. 
Dit alles maakt de Westerse steun voor de Oekraïense zaak niet eenvoudiger maar geeft wel voeding aan de Koude Oorlog-retoriek. De G-7 kwam deze week opnieuw met steunverklaringen aan Oekraïne maar geld of voldoende wapens krijgt het niet. De vraag is of dat nog veel verschil maakt.​
​​

Guido van Leemput is mede-initiatiefnemer van ‘Stop de Oorlog Amsterdam’. Zijn boek over de oorlog, ‘De gelaagde oorlog in Oekraïne en de botsing van grootmachten’ is hier te bestellen.

Dat brengt me op de volgende punten in mijn kijk op de oorlog in Oekraïne in de periode van 5 tot en met 14 november 2025.

• De situatie aan het front
• Corruptieschandaal voor 100 miljoen
• Miljoenen mannen willen niet in dienst
• De boosaardige vriendjespolitiek leidt tot een ramp
• Staakt-het-vuren op huidige contactlijn

De situatie aan het front

De crisis in de situatie van Oekraïne wordt steeds ernstiger. In de eerste plaats aan het front waar Russische troepen nu op drie plaatsen doordringen in de Oekraïense linies. Het gaat om Koepjansk in het noorden, Pokrovsk in het centrum van het lange front en Zaporizha in het zuiden.

De Oekraïense regering heeft besloten om niet meer tot het station van de stad Kramatorsk te rijden met soldatentreinen. De stad op minder dan 20 km van het oprukkende Russische front, was het belangrijkste overslagpunt van soldaten en wapens per trein vanuit het westen. Het station ligt inmiddels onder vuur en het risico op een vijandelijke voltreffer is te groot. Het eindpunt is nu het station van Husarivka, in de provincie Kharkov, zo’n 20 km voor Kramatorsk. Het laatste stuk naar het front gaan de soldaten met de bus.

De meeste aandacht trekt de slag om de mijnbouwstad Pokrovsk in de provincie Donetsk. Die slag lijkt bijna beslist in het nadeel van Oekraïne. De Russen hebben niet alleen bijna de hele stad bezet, maar snijden ook de terugtocht af van duizenden Oekraïense soldaten uit het nabijgelegen Myrnohrad. De omsingeling is bijna compleet. De Russen controleren ook het luchtruim, zodat bevoorrading onmogelijk is. De Oekraïense legerleiding lijkt het beruchte ‘geen stap terug’—beleid te voeren, waardoor terugtrekken uitgesloten is en de soldaten de keuze hebben zich dood te vechten of zich over te geven. 

Iets zuidelijker (op het drie-provinciën-punt van Donetsk, Zaporizha en Dnipropetrosvk) is een Russische doorbraak geweest. De Russen rukken snel op naar de stad Huliapole in een relatief dunbevolkt gebied met laagvlakten. 

Door deze doorbraak dreigt de Oekraïense frontlijn te worden gesplitst. Als het de Russische troepen lukt op te rukken naar het Westen en snel door te stoten naar de stad Zaporizha, dan ontstaan twee fronten: een noordelijk en een zuidelijk front. Het zuidelijk front bestaat uit slecht verdedigde vlakten die de toegang bieden tot de grote steden Zaporisha en verder weg ook Dipro. Een gespleten frontlinie bemoeilijkt ook het onderlinge contact tussen de Oekraïense eenheden. 
Het noordelijk front komt dan tussen Koepjansk en Pokrovsk te liggen waarbij Oekraïne de nog resterende stedelijke en industriële reeks van middelgrote steden in het westen van de provincie Donetsk blijft houden.

Als de Russen deze opmars doorzetten, dan ontstaat ook de vraag of het voor Rusland klaar is met de verovering van de hele Donbass. Dat was tot nu de voor de hand liggende conclusie van de moeizame Russische opmars in Donetsk. De Donbass leek te volstaan. Nu groeit de verleiding om dan grotere stukken van Oekraïne in te nemen. Het is nog te vroeg voor een voorspelling, maar het wordt wel makkelijker.

De Russische luchtbombardementen gaan met volle kracht door.  Alleen al in de nacht van 13 op 14 november werden 430 drones en 18 raketten afgevuurd. De Oekraïense luchtafweer tegen Russische aanvallen is minder effectief: nog maar hooguit 80 procent wordt uit de lucht geschoten. Dus nog een-vijfde van de raketten en drones treft wel degelijk doel en richt veel schade aan. De Russische bombardementen zijn vooral gericht op de wapenproductie in Oekraïne en de energieproductie en nemen in aantal toe. 

Eerder deze week stelde president Zelensky voor om 25 Patriot-systemen in de VS te bestellen. Bestellingen van andere (westerse) landen zouden moeten worden uitgesteld, ten gunste van Oekraïne. Voldoende geld voor deze peperdure installaties heeft Oekraïne momenteel niet. Het voorstel van Zelensky toont hoe urgent de behoefte is aan meer effectieve luchtafweer. En hoe hoog de druk is waaronder Zelensky staat.

Corruptie voor 100 miljoen

Minstens even ernstig als de situatie aan het front, is het uitgebarsten corruptieschandaal op het hoogste staatsniveau over de productie van energie waaronder kernenergie. Hierdoor zijn twee ministers  op non-actief gesteld: de minister voor Energiezaken en de minister van Justitie, tevens ex-minister van Energie. Het is een even smeuïg als onthutsend verhaal waarbij ministers (en vrienden van de president) verdacht worden van medewerking aan de bende.

De corruptie leidde ertoe dat zo’n 100 miljoen dollar werd weggesluisd bij de beveiliging van de (kern)energiesector. Dat geld verdween stiekem in de zakken van de bende.
Begin deze week heeft de Oekraïense corruptiebestrijdingsdienst invallen gedaan in huizen en kantoren van hooggeplaatste personen. Timoer Mindich, Zelensky’s oude adviseur uit de mediawereld is net voor zijn arrestatie naar Israël gevlucht. Zelensky die zes jaar geleden is gekozen op kritiek op de staatsinstellingen vanwege corruptie en vriendjespolitiek is nu in grote politieke moeilijkheden. 

Het blijkt dat ook Fire Point, het top-technologische bedrijf in de wapenindustrie, bij het schandaal betrokken is. Dit bedrijf kreeg wereldwijd bekendheid met de ontwikkeling en productie van de modernste Oekraïense drones en de Flamengo, de zelf ontwikkelde kruisraket die nu ook tegen Rusland wordt ingezet. 

Uit afgeluisterde gesprekken blijkt dat openlijk gesproken werd over het ontwijken van de dienstplicht van personeel van energiebedrijven. Het belang van de corrupte lui overlapt hier met dat van personeel van energiebedrijven van wie (waarschijnlijk) terecht verondersteld wordt dat zij actieve dienst (aan het front) liefst zo lang mogelijk uitstellen.
Wat die dienstplicht betreft: ook de leden van de corruptiebestrijdingsorganisaties NABU (National Anti-Corruption Bureau of Ukraine) en SAPO (Specialized Anti-Corruption Prosecutor’s Organ) zijn vrijgesteld van dienst in de krijgsmacht.  

Miljoenen mannen willen niet in dienst

De Oekraïense online krant Ukraine Pravda (UP) heeft uitgezocht hoeveel dienstplichtontduikers er de laatste 3,5 jaar zijn.  Ontduiker betekent dat de man in kwestie zich onttrekt aan de verschillende fasen van de opkomst. Dat is de registratie en het op tijd opkomen. Uit een voetnoot uit de wet op de dienstplicht blijkt dat zeker zes miljoen Oekraïense mannen heeft getracht hun dienst uit te stellen of een andere vorm van ontwijking heeft geprobeerd. “Miljoenen’ is een onthutsend aantal. Onder die massa is grote bereidheid om soms forse steekpenningen te betalen aan de ambtenaren die erover gaan. Deze massapraktijk wordt dus mogelijk door ‘corruptie, verstoppertje spelen en vriendjespolitiek’. 
In drie-en-een-half jaar zijn 19.000 processen verbaal zijn opgemaakt. Dat is dus het formele topje van de ijsberg van de onwil om in dienst te gaan. 

Volgens de laatste officiële cijfers van Eurostat hebben in september 2025 ruim 79.000 jonge Oekraïners het land verlaten. Vergeleken met de maand augustus is het een verhoging van 49 procent. Het gaat met name om jonge mannen tot en met 22 jaar die het toegestaan is het land uit mogen. Oudere mensen, vanaf 23 jaar, mogen dat niet. De dienstplicht begint met 25 jaar. Deze cijfers sluiten aan bij het verhaal van de 100.000 jonge mannen die eerder dit jaar Oekraïne verlieten.

De New York Times heeft een reportage uit Vylkove, een Oekraïens stadje van 9500 inwoners aan de Chilia-arm van de Donau, in het Oekraïense deel van de Donaudelta. De meeste mannen tot 60 jaar zijn weg, niet naar het front maar weg. De Amerikaanse krant ziet dat -terecht- als uiting van algehele oorlogsmoeheid. 
De Oekraïense regering erkent het probleem en komt met een kortverbandcontract van een of enkele jaren. Vermoedelijk komt dit plan zeker twee jaar te laat. Het zal waarschijnlijk weinig veranderen aan het met geweld oppakken van dienstplichtigen en hen ‘bussificeren’, met geweld in een busje naar de kazerne brengen.

De boosaardige vriendjespolitiek leidt tot een ramp

Het corruptieschandaal is niets minder dan een ramp voor de Oekraïense positie. De diefstal van enorme bedragen tegen koste van de energieproductie die letterlijk al jaren onder Russisch vuur ligt, is een zware knauw voor het moreel. Veel hoog- en laaggeplaatsen waren al vrijgesteld van militaire dienst. De nederlagen aan het front en de vlucht naar het buitenland van tienduizenden spreken boekdelen. De miljoenen dienstplichtigen die de dans hopen te ontlopen, zeggen meer dan ronkende nationalistische verklaringen.
Daar komt bij dat de regering geen krimp geeft. Op vele plaatsen mogen de soldaten geen stap achteruitzetten. Dat zal de animo om voor de overwinning te vechten niet vergroten.

Staakt-het-vuren op de huidige contactlijn

De G7-meeting afgelopen week in Canada bleef bij de inmiddels bekende standpunten, waarbij benadrukt werd dat ‘een onmiddellijk staakt-het-vuren dringend noodzakelijk is.’
En: ‘Daarbij moet de huidige contactlijn het startpunt van de onderhandelingen zijn. De G-7 blijft bij het principe dat een internationale grens niet met geweld mag worden veranderd.’  Dat is een standpunt dat vergeleken met vorig jaar, laat staan met april 2022, ver is meebewogen met de militaire en politieke ontwikkelingen. 

De Russen antwoorden dat Lavrov, de minister van Buitenlandse zaken, klaar is om met Rubio, zijn Amerikaanse evenknie te onderhandelen. Maar Rusland blijft bij zijn uitgangspunten. Voorlopig verandert er niet veel op diplomatiek vlak. De kanonnen bulderen door. 

Tot 24 november op het Spui in Amsterdam.

Guido van Leemput​ is mede-initiatiefnemer van Stop de Oorlog Amsterdam. Hij was eerder mede-oprichter van het Amsterdams Vredesinitiatief, dat is opgegaan in Stop de Oorlog Amsterdam.