Winst en verlies: Over het knallen op directeuren van multinationals

Grote ophef veroorzaakte een mysterieuze moord in hartje New York op 4 december (2024) toen daar op klaarlichte dag een directeur (CEO, Chief Executive Officer) van het ziekenkostenverzekerbedrijf United Health Care werd doodgeschoten. Al snel werd duidelijk wie er achter de moord op Brian Thompson zat, namelijk de 26-jarige Luigi Mangione. Hij werd enkele dagen na de moord opgepakt en zit sindsdien vast.

26 juli, 2025 7 min leestijd

(Foto wikimedia commons, By jbjelloid – Deny Defend Depose, Miami Beach, CC BY-SA 2.0, de drie woorden stonden op de hulzen van de kogels gegraveerd, het verwijst naar de strategie van ziekenkostenverzekeraars om claims af te wijzen)

Wat de reden was om het te doen, weten we nog niet zeker. Wel werd er – volgens de autoriteiten die in dit soort situaties altijd het monopolie op de informatie hebben – een soort handgeschreven verklaring van zo’n 260 woorden gevonden in zijn bagage bij zijn arrestatie. Daarin verontschuldigt hij zich bij de politie maar verklaart hij dat het ‘wel moest gebeuren’, want het zijn parasieten wiens inkomens stijgen terwijl ze voor ellende zorgen.

Binnen de kortste keren hadden media ook zijn hele leven in kaart gebracht, en geschetst dat hij uit gegoede kringen komt en de laatste maanden het contact met zijn familie had verloren.

Hij kan trouwens de doodstraf voor zijn daad krijgen…

In radikaal linkse kringen en op sociale media was er eveneens veel over te doen. Hij werd daar een soort volksheld. Duizenden postings n memes verschenen er over hem, en allerlei mensen gingen ook online alibi’ s produceren toen hij ontkende de schutter te zijn geweest. Er verschenen spandoeken op viaducten, posters en stikkers… De ontvangst van de daad was opmerkelijk en ook zorgwekkend voor de collega’ s van Thompson en de politici die ze hebben ingehuurd. Musk tweette zelfs iets over dat iedereen CEO’s haat maar dat mensen vergeten wat voor waardevol werk ze doen.

Hoe dan ook, er werd opvallend veel juichend verslag gedaan van de daad. De vraag is of daar ook echt reden toe is.

Moord als oplossing?

De ‘actie’ was vooral de daad van een wanhopige eenling, en in die zin misschien karakteristiek voor de ‘stand van de beweging’ in de Verenigde Staten. De stemming is daar natuurlijk in mineur na Trump’s hernieuwde machtsgreep. Vergeleken met de massale en woedende reactie de eerste keer dat Trump won, was er nu veel minder georganiseerde ontzetting te zien (*). Maar zo’n daad zal daar niet veel aan veranderen, en misschien wel eerder het tegenovergestelde effect hebben.

Er zijn natuurlijk heel veel redenen om moord als ‘actiemiddel’ af te wijzen:

Ten eerste is er het zware morele probleem dat je niet over andermens leven mag beschikken. De doodstraf is iets verschrikkelijks als staten het doen, maar het maakt het niet beter als individuen of bewegingen dat uitvoeren. Het blijft moord. Natuurlijk zijn er allerlei ingewikkelde discussies over extreme gevallen waarin het wel zou kunnen (Hitler enzo, verzet tegen de nazi’ s, bevrijdingsstrijden). Maar je zou kunnen zeggen dat het daar anders ligt, het gaat dan om overleven (of niet). Je kunt in dat geval niet anders en hoe sneller de bezetter verslagen is, hoe beter. Maar ook in die gevallen is – blijkt uit de geschiedenis – extreem geweld problematisch en moet het zoveel mogelijk vermeden worden. Dat het doel de middelen zou heiligen, moeten we maar aan Stalinisten en hun guillotines overlaten.

Ten tweede werkt het ook niet. In ieder geval niet voor een structurele oplossing. En dat is toch wat we willen, neem ik aan? Of is wraak tegenwoordig ook een politiek doel? Er wordt gewoon weer een nieuwe CEO benoemd. En er zijn er veel teveel (ook de verzameling ‘foute’ CEO’ s – als er al andere zijn – is te groot) om ze allemaal te grazen te nemen.

Ten derde zijn de repercussies enorm. Niet alleen voor de persoon (of groep) die de daad uitvoert, maar ook voor de beweging waar die in actief is. Meestal voert het tot het einde van die beweging. We hebben wat dat betreft genoeg historische voorbeelden. Er is een hele serie radicale organisaties die ten onder zijn gegaan aan hun besluit om mensenlevens te gaan uitwissen. Zeker als het systematisch gebeurt (RAF, Japanse Rode Leger, Rode Brigades) betekent het dat je in een spiraal van ongenadige repressie terecht zult komen en de staat is daar stelselmatig de sterkste in.

Ten vierde is moord en doodslag niet populair. Als je dus wilt dat je beweging gesteund wordt door een groot deel van de bevolking, en dat zal nodig zijn om verandering te bewerkstelligen, moet je enorm oppassen met het gebruik van dergelijk geweld. Zelfs bevrijdingsbewegingen die onder dictatoriale of koloniale omstandigheden moesten werken, hebben later veelal de analyse gemaakt dat ze zich tot praktijken hebben laten provoceren die funest waren voor hen en de latere maatschappij. Zie bijvoorbeeld de Tupamaros in Uruguay.

En ten slotte baart een eventuele revolutie die met teveel geweld dan wel de macht gewonnen heeft, kinderen die elkaar op gaan vreten. Er is geen een regime door wapengeweld ontstaan dat niet zelf allerlei excessen is gaan begaan nadat ze aan de macht kwamen. Zelfs anarchisten trouwens, in de Spaanse burgeroorlog, hebben zich daar aan bezondigd. Maar nu maken we het verhaal misschien wel erg groot.

Hoe dan ook, er is aan de linkerzijde ook een immense geschiedenis van (zelf)kritiek op militant geweld en voorhoedegedoe. De discussie moet kennelijk altijd weer gevoerd worden. En het wil niet zeggen dat alle geweld altijd afgekeurd moet worden, in tegendeel. Maar het verheerlijken van geweld, en zeker van geweld dat bewust levens kost, is funest.

Luigi Mangione was voor zover bekend geen lid van een of andere organisatie. Ergens op internet vonden ze een soort van instemmende recensie van het Unabomber manifest van Ted Kaczynski, ook al zo’n eenzame moordenaar. En met een problematisch manifest ook, vol vrouwenhaat onder andere.

Larger than Life

Maar wat de wanhopige daad van Luigi Mangione wel deed was massaal een snaar raken onder mensen die de macht van multinationals als die van Thompson, en in het bijzonder de ziekenverzekeringsbusiness, zat zijn. Er ontstond meteen een grote discussie over het Amerikaanse gezondheidsstelsel en de rol van bedrijven als United Health Care en hun CEO’ s. Helaas zijn met Trump die bedrijven en CEO’s alleen maar machtiger geworden en gaat het in de nabije toekomst alleen maar erger worden.

Dat Luigi nu een cultheld is geworden heeft ook te maken met de Amerikaanse ‘celebrity culture’ . Het zal hem er niet om te doen zijn geweest, maar op internet werd hij als knappe jongeman een soort filmster. Overigens was opvallend hoe snel de media weer stopten met over hem te berichten, toen duidelijk werd hoe populair hij was.

De schrijver en internetcriticus Cory Doctorow werd in het linkse programma Democracy Now gevraagd wat hij ervan vond dat iemand op het idee kwam om een CEO om te leggen, precies zoals hij in zijn roman Radicalized in 2019 had geschreven. Zijn antwoord (***) was tweeledig. Enerzijds wees hij (zelf Canadees) op de verbijsterende gewerencultuur in de VS en wat dat met je hoofd doet. Maar daarnaast vertelde hij dat hij eerder verbaasd was dat het zo lang had geduurd voordat iemand op het idee was gekomen om een CEO te gaan belagen, in plaats van zijn buren of de school. In zijn boek gebeurt dat ook maar dan door een groep mannen wiens kinderen of vrouwen ernstig ziek worden maar geen hulp van de verzekeraar krijgen.

Bij andere linkse media kwam ook een discussie op gang over wat dan wel een goede strategie zou zijn tegen deze roofzuchtige zorgmultinationals (bijvoorbeeld bij Truthout ***) Hun conclusie: “UnitedHealth en andere ziektekostenverzekeraars maken deel uit van een groter apparaat van bedrijfsmacht dat bestreden moet worden door middel van collectieve actie die gericht is op het opbouwen van macht die nodig is om systemische verandering te bewerkstelligen. Om deze megastructuur aan te pakken, zullen we onze eigen tegenstructuren moeten opbouwen, zoals grassroots-campagnes voor een universele gezondheidszorg, schuldenorganisaties, vakbonden en huurdersgroepen, en ons moeten bezighouden met confronterende politieke inspanningen en algemene stakingen.” (onder de onderstreepte woorden zitten op de websiteversie van het stuk links naar actiegroepen en vakbonden enzo).”

Dat is natuurlijk deels ook luchtfietserij, want het lijkt er eerder op dat de maatschappij zich weg ontwikkelt van dergelijke ‘ eigen tegenstructuren’ . Maar er wordt ook in de VS van alles aan de basis georganiseerd om te overleven en tegenwicht te bieden. En veel andere keuze is er niet. Corporate power laat zich niet wegtoveren, ook niet met een schietijzer…

Noten:

*) The Guardian maakte een vergelijking van de reactie de eerste en tweede keer:

**) Cory Doctiorow bij Democracy Now

***) Truthout, Hier ook vertaald in het Nederlands