WePlanet en astroturfing

“‘Het kernafvalprobleem bestaat wat mij betreft niet’, zegt Olguita Oudendijk, directeur van WePlanet. ‘Het is het best beveiligde afval wat we hebben. We hebben het over een kliko afval per jaar. Ook kunnen we het recyclen om nieuwe energie op te wekken.'”, tweette WNL op Zondag gisteren. WePlanet wordt hier aangehaald alsof het een milieuorganisatie is. Maar dit is juist het schoolvoorbeeld van “astroturfing”: een deels door fossiel kapitaal betaalde campagne vermomd als grassroots activisme. Iets dat écht klimaatactie vertraagt.

Astroturfing is in Amerika al langer bekend, maar in Nederland heb ik het nog weinig bekritiseerd gezien. Een astroturf-organisatie doet zich voor als een groep bezorgde burgers, maar wordt eigenlijk gesteund door een machtige, belanghebbende organisatie.

Een voorbeeld is Working Families for Walmart, een organisatie die zich voordeed als een coalitie van “normale burgers”, die simpelweg bezorgd waren over prijsverhoging als Walmart lonen zou verhogen. Eigenlijk was het een groep betaald door Walmart.

Een recent Nederlands voorbeeld is de BoerBurgerBeweging, een partij opgezet door het PR-bedrijf van Caroline van der Plas om zich voor te doen als een politieke beweging van boeren en burgers. Ook al dient het vooral de belangen van de agro-industrie.

Dus, is WePlanet een milieuorganisatie? Op het eerste gezicht lijkt het zo, als je naar de website lijkt. Het logo doet me denken aan het lettertype van Greenpeace, en ook de opmaak vertoont gelijkenissen. Maar de visie van WePlanet is heel anders.

WePlanet onderscheidt zich door “ecomodernisme”, een ideologie die stelt dat milieubewuste economische groei mogelijk is. Ze staan daarom kernenergie en intensieve landbouw voor. Ecomodernisme gelooft in een milieubewust kapitalisme, waarin winstgevendheid “groen” kan worden.

Dit gaat in tegen wat veel klimaatactivisten zeggen over klimaatverandering. Kapitalisme is een systeem dat winstmaximalisatie boven alles zet. Daarom hebben bepaalde zaken, zoals biodiversiteit, geen inherente “economische waarde” in kapitalisme.

Deze tegenstelling is fundamenteel. Ecomodernisten geloven dat technologische ontwikkeling ervoor gaat zorgen dat onze huidige kapitalistische leefwijze zo goed als onveranderd kan blijven, terwijl milieuactivisten dat als onmogelijk zien.

Dit blijkt ook uit de wijze waarop WePlanet praat over armoede. Ze koppelen armoede aan “economische groei”, maar elke econoom weet dat bnp-groei niet hetzelfde is als armoedebestrijding. Toch ziet WePlanet economische groei, en daarmee kapitalisme, als armoedebestrijding.

Wat ook opvalt is de campagnes van WePlanet. Of beter, campagne. Het is er namelijk één: een campagne gericht tegen Greenpeace waarin jongeren eisen dat Greenpeace verzet tegen kernenergie staakt.

Dit is vreemd als je het vergelijkt met Greenpeace, een organisatie met een hoop verschillende campagnes: tegen diepzeemijnen, tegen de kap van bossen, voor bescherming van koraalriffen… Dat zijn een hoop verschillende projecten.

Natuurlijk is WePlanet een kleinere organisatie, maar het is opvallend als je enige campagne zich richt tegen een andere milieuorganisatie. Of als één van je weinige andere acties zich richt tegen het Wereld Natuurfonds.

De campagne wordt gefinancierd door WePlanet, de Nederlandse tak van het internationale, ecomodernistische RePlanet. Dat wordt, naar eigen zeggen, niet gefinancierd door de industrie of door politieke partijen. Hun belangrijkste donateur is de Quadrature Climate Foundation (QCF).

QCF is een ‘charity’ verbonden aan Quadrature Capital, een groot investeringsfonds. Hoewel QCF een groen praatje heeft, is Quadrature zelf gewoon een techbedrijf in de investeringswereld, met als doel om winst te maken.

Wat is het probleem als Quadrature geld wil uitgeven om het klimaat te verbeteren? Het probleem zit hem vooral in waar het geld aan uit wordt gegeven. Quadrature zal nooit geld doneren aan doelen die hun winstgevendheid mogelijk schaden.

En aangezien Quadrature zelf enorme sommen verdient met investeringen in fossiele brandstoffen, kan je niet verwachten dat ze hun geld gebruiken om activisme tegen fossiele brandstoffen te financieren.

Zo investeert QCF miljoenen in “solar geoengineering“. Dat zijn methoden om de aarde kunstmatig te koelen, zonder CO2-uitstoot te hoeven verminderen. Maar aan geoengineering zitten ook enorme risico’s verbonden. Het is geen alternatief voor CO2-reductie.

Dit maakt ecomodernisme aantrekkelijk. Het is niet alleen pro-kapitalistisch, het is ook vóór investeringen van overheden in de techsector, waar Quadrature mee verdient. En belangrijk: het is niet tegen fossiele brandstoffen, alleen vóór een alternatief.

Dit maakt kernenergie ook zo’n aantrekkelijk onderwerp. Kerncentrales duren jaren om te bouwen, en zijn politiek controversieel. De komende jaren zijn kerncentrales geen risico voor de fossiele industrie, als ze al ooit gebouwd worden.

En dat geldt ook in Nederland. Er worden enorme beloftes gemaakt om in Nederland vóór 2035 modulaire reactoren in bedrijf zijn. Een praktische onmogelijkheid, maar ondertussen kan VVD-minister Hermans doen alsof ze groene stroom gaat opwekken.

Dus waar WePlanet zegt dat ‘jongeren’ eisen dat Greenpeace het verzet tegen kernenergie staakt, is het eigenlijk Quadrature Capital die betaalt om een organisatie kunstmatig in de lucht te houden. Hun stelling dat ze “grassroots” zijn slaat dus helemaal nergens op.

WePlanet is overigens niet de enige astroturfer op dit gebied in Nederland. Ze zijn onderdeel van de coalitie Kern voor Klimaat, waar we ook nog een paar andere organisaties vinden.

Neem bijvoorbeeld de stichting E-lise. Penningmeester Albert van der Wijk is de Executive Vice President van ICAPE Group, een elektronicaproducent, en Gijs Zwartenberg is de voorzitter van de Stichting Thorium MSR, dat adviseert over gesmoltenzoutreactoren.

Die stichting wordt dan weer bijgestaan door mensen die ofwel actief bezig zijn om gesmoltenzoutreactoren te bouwen, of die zoals Ralph Hania werken voor kerncentrale-exploitant NRG PALLAS. Dit is simpelweg een lobbyclub voor thoriumreactoren.

Maar dat is nog lang niet zo erg als de Stichting Energietransitie & Kernenergie. Van de zes bestuursleden zijn er vier voormalig of actief werkzaam bij kernbedrijven, zoals ULC, Urenco of EPZ. Dit is nog een ordinaire lobbyclub, geen klimaatgroep.

En de kerst op de taart is Shave Energy, voorheen de Atoom Alliantie Dynamisch, een energieproducent die simpelweg op zoek is naar klanten. Voor hen is de klimaatboodschap slechts opportunisme.

Dat maakt niet dat alle bij Kern voor Klimaat aangesloten organisaties slecht zijn. Voor zover ik kan zien zijn de Nuclear Pride Coalition en Collectifission oprechte voorstanders van kernenergie, en daarvoer kunnen we van mening verschillen.

Maar het is slechts een heel klein groepje mensen, dat door bijvoorbeeld de ijsbeerpakken en het WNL-interview veel meer opvalt dan hun aantallen eigenlijk rechtvaardigen. En dat is alleen maar omdat er geld wordt gedoneerd door onder andere Quadrature Capital.

Daar zit het grote gevaar van astroturfing: het gebruikt geld om de stemmen van een kleine groep mensen veel luider te maken, ten koste van andere stemmen. Zoals die van experts en klimaatactivisten die kritisch zijn op de bouw van kerncentrales.

Uiteindelijk geeft WNL hier een platform aan WePlanet, puur en alleen omdat ze geld hebben voor een nette website en omdat iemand de titel “directeur” draagt. Terwijl de organisatie zelf in feite piepklein is, en geen beweging genoemd kan worden.

En doordat WePlanet mag aanschuiven bij WNL krijgen ze geloofwaardigheid als een ‘klimaatgroep”. Dit is voor hen nuttig, maar ook voor Sophie Hermans, die die legitimiteit kan gebruiken om nog meer luchtkastelen (zoals Small Modular Reactors en thoriumreactoren) te verkopen.

Het is een giftig ecosysteem, en het is extreem zorgwekkend voor de Nederlandse democratie dat journalisten niet door de overduidelijke façade van kernenergie-lobbyisten willen prikken. Want straks is iedereen met een welgevallige mening en een nette website opeens een expert.

Aanvullende factcheck van Marieke Kuypers: “We hebben het het niet over een kliko afval per jaar. We hebben het over gemiddeld 4,5 m3 hoogradioactief afval per jaar dat duizenden jaren radioactief blijft. Plus gemiddeld 1.100 m3 laag- en middelradioactief afval. Overigens heb ik het geïnterpreteerd als uitspraak over de situatie nu, omdat ze zegt ‘we hebben het over Nederland’, maar ook als ze dus het afval van een hypothetische toekomstige kernreactor in Nederland bedoelt, klopt dat dus al niet want dat zou er nog bij komen.”

Kortom, Olguita Oudendijk verspeidt desinformatie over kernafval. Dat is gezien het bovenstaande hopelijk geen verrassing. Ik ben er ook op gewezen dat Oudendijk een medeoprichter is van De Atoomcoöperatie, die wil investeren in kernenergie en waarvan één van de medeoprichters ook de oprichter is van Shave Energy, een producent van kernenergie.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)