Voldoening in het geding – gezeur van geteisem

zondag 23 maart 2025

De rechtsstaat beleeft dagelijks nieuwe hoogtepunten. Of het daarbij nu om ´rechts’ gaat of meer om ´staat´, is niet altijd duidelijk. Maar de staat – de gewapende essentie, niet de sociale bijvangst zoals onderwijs en zorg, zaken die we zo snel mogelijk uit de greep van zowel staat als markt dienen te halen – is ook een inherent rechts ding, dus maakt het uit?

De ´rechtsstaat’ is ook altijd in het geding´, is je dat ook wel eens opgevallen? Niet ‘in de problemen´, zelden ‘ter discussie’ maar keer op keer ;in het geding´. Nimmer wordt duidelijk of het hier een kort geding betreft, of langer gedinges, maar in het geding is het rechtsstaatsding steeds weer. Ook nu.(1) En dat danken we aan de Trias Politia, de drie-eenheid van Rechtspraak, Politie en Openbaar MInisterie oftewel OM, met de rechtse politici heel gepast als Vierde Macht. Wat is er gaande?

Wel, dit. Er is een capaciteitsprobleem bij het gevangeniswezen: geen cellen genoeg. Er is een capaciteitsprobleem bij de rechtspraak: te veel zaken om in een vlot tempo af te wikkelen, de productiviteit blijft achter. Zo krijgt de rechtsstaat al die criminelen dus niet voorgeleid, niet veroordeeld en al helemaal niet opgesloten. Zou dat de reden zijn dat Wilders, Schoof, Faber, de complete top van Tata Steel, KLM, ING en trouwens ook van IND en AIVD nog vrij rondlopen? Verkeerde vraag natuurlijk, en zelfs dit tuig hoort niet in cellen thuis, om de simpele reden dat cellen helemaal niet horen te bestaan. Hoe dan ook: het OM heeft een antwoord op dat probleem bedacht waarmee minder mensen voor de rechter gebracht hoeven te worden en minder mensen in cellen gestopt. Gevangenissen minder volgepropt, rechtbanken minder overbelast. Mooi toch?

Nou, dat valt bij nadere beschouwing tegen. Het OM wil meer gebruik maken van de bevoegdheid om ‘strafbeschikkingen’ op te leggen: boetes en taakstraffen, zonder dat er een rechter aan te pas komt. Ja, je kunt in verzet gaan, en dan kijkt er alsnog een rechter naar. Maar de standaardprocedure is: je krijgt zo’n beschikking thuis, je betaalt, klaar. Het gebeurt nu al. Het OM wil dat het nu ook gebeurt voor zaken waar anders een gevangenisstraf tot aan zes maanden voor zou kunnen opgelegd. Mensen via de strafbeschikking naar de cel sturen mag het OM niet. Mensen voor hetzelfde vergrijp een taakstraf of boete opleggen wil het OM wel kunnen doen. Het klinkt niet eens heel onaardig. Liever een boete of taakstraf dan vijf maanden cel, toch? Zeker omdat mensen vaak slechter de gevangenis uit komen dan dat ze er in gaan. Maar zo eenvoudig is het helemaal niet, en uit allerlei hoeken komen dan ook bezwaren. Niet dat die bezwaren allemaal onze sympathie verdienen, verre van dat!

Laten we beginnen bij de Raad voor de Rechtspraak. Die komt met ‘¨principiële bezwaren¨. Bijvoorbeeld dat de korte gevangenisstraf tot 6 maanden in de praktijk gaat verdwijnen volgens de Raad en die straf voelt voor veel mensen als een betere vergelding dan bijvoorbeeld een taakstraf.’ Ah, ja, hoe het ‘voelt’ voor ‘veel mensen´, misschien misschien Voelt het voor een geheel Volk wel niet zo Gezond. Mij doet het allemaal ergens aan denken.

Ik kan me beslist overtuigende ‘principiële bezwaren’ indenken. Bijvoorbeeld dat het recht om onschuldig te worden gehouden zolang je niet door een rechtbank wordt veroordeeld – fundamenteel recht, zolang we ons onder het gezag van staten en autoriteiten bevinden – verder wordt uitgehold. Maar van dat bezwaar rept de NOS niet. De straf moet voelen als een goeie vergelding. Pas dan is het Universum van Wraak-Van-Staatswege op orde.

Redt Pieter Omtzigt de zaak misschien? Die jammert in de van hem bekende stijl: ´Dit moet niet kunnen in onze rechtsstaat´. Maar wat blijkt? Hij wil gewoon zwaardere straffen. ‘Volgens hem gaat dit betekenen dat het OM voor ¨relatief zware delicten” geen gevangenis gaat eisen.’ Daarbij noemt Omtzigt ´kinderporno en mishandeling´. Let weer op: Omtzigts bezwaar is kennelijk niet dat het OM mensen wegens zulke zaken een straf oplegt zonder dat een rechter hun schuld heeft vastgesteld. Zijn bezwaar, voor zover de NOS dat weergeeft althans, is louter dan de straf – eenzijdig opgelegd door het OM, zonder tussenkomst van rechtbank, zonder dat er een advocaat aan te pas komt die de verdachte ondersteunt – lichter uit valt dan hij zou willen. Horen we daar ook weer niet het Gezonde Gevoel van het Volk doorklinken? Je mag vrezen dat dit soort politici de OM-richtlijn prima zouden vinden als het OM dan ook maar gevangenisstraffen kon opleggen. Leuk hè, die rechtsstaat van Omtzigt?

Dan hebben we minister van Justitie, David van Weel. Die vindt de OM-richtlijn prima, net als overigens de korpsleiding van de politie. Over de minister: ´De VVD’er ziet namelijk nu dat er veel zaken helemaal niet worden iopgepakt door bijvoorbeeld het OM vanwege capaciteitstekortern, dus die komen nu al nbiet voor de rechter en krijgen nu geen strafbeschikking´. Straks krijgen ze tenminste een strafbeschikking, en dus straf! Hoera! En over die rechter die er tussenuit wordt gehaald? De minister ´benadrukt dat als het OM denkt dat het verstandig is, het nog steeds naar de rechter zal gaan´. Ach ja, de verstandigheid van het Openbaar Ministerie…

Dat OM houdt trouwens vol dat de nieuwe richtlijn ook goed voor de gestrafte mensen, en voor de slachtoffers van overtreding of misdrijf!’We dienen de belangen van slachtoffer en verdachten door zelf snel(ler) te straffen¨. Dat zijn de woorden van Rinus Otte, opperbaas in het OM en daarmee een van de gevaarlijkste mensen van Nederland. Hij heeft nog een geruststelling ook voor al die mensen die bang zijn dat mensen met een te lichte straf weg komen. Hij stelt ‘dat een taakstraf niet per se als lichter wordt ervaren dan een gevangenisstraf.’Daar zou hij wel eens een punt kunnen hebben ook, want taakstraf is natuurlijk gewoon dwangarbeid, en taakgestraften in de openbare ruimte hun werk laten doen stelt ze ook nog eens bloot aan publieke vernedering. Maar de manier waarop hij zijn punt maakt! ‘Wees niet bang, we straffen echt hardvochtig hoor, ook als we het geboefte niet naar de bajes sturen!’ Zo stel je gesel-en-executie-fans misschien gerust, al denk ik dat voor zulke mensen geen enkele hardvochtigheid helemaal bevredigend is. Het kan immers altijd wreder. Maar zo geef je zulke mensen ook een gelijk dat ze helemaal niet verdienen.

Tsja, en het smakelijke toetje heb ik voor het laatst bewaard: de houding van de politievakbond ACP, althans van de voorzitter van dit terreurensemble, een zekere Ramon Meijerink. De NOS: ´Bij politievakbond ACP zien ze dat agenten zich zorgen maken omdat “hun zaak na hard werk dan wordt afgedaan met een boete of taakstraf. ¨Dat geeft niet de voldoening die je zou willen hebben uit een strafonderzoek¨, zegt Meijerink. ¨Dit voelt zuur, niet alleen voor de benadeelden¨, zegt hij over de slachtoffers, ¨maar dit voelt ook zuur voor de agenten die keihard hebben gewerkt om een steentje bij te dragen.” Ook Meijerink zit er op zich niet mee dat verdachten worden gestraft zonder dat een rechter eventjes goed kijkt en een advocaat er tussen kan springen. Nee, de verkeerde veroordelen is best, als zijn agenten maar ¨voldoening”hebben van hun werk, en daarvoor is een flinke dosis opgelegde wreedheid blijkbaar een voorwaarde. Stel je voor zeg! Ze mogen officieel ook al niet onbeperkt knuppelen, ook zo’n bron van grote agentenvoldoening zoals we keer op keer meemaken. En nu dit affront!

Zo staat het er dus voor met de rechtsstaat en haar supporters. De ene helft van haar aanhangers wil meer straffen kunnen opleggen en s haalt daarvoor de doodleuk de rechter er tussenuit. De andere helft klaagt over het risico dat er dan onvoldoende wreed wordt gehandhaafd, en over het gevaar dat de voldoening van standaard liegende, uit belastinggeld betaald knuppelterroristen wordt ondermijnd. Wat een verachtelijk geteisem is het allemaal ook.

Noot: