Reactionaire straatactie en reactionaire staatsreactie

dinsdag 6 februari 2024

De tractorblokkades en aanverwante acties van agrarische ondernemers (‘boeren’) zijn volslagen reactionair. De oproepen vanuit politiek en politie (‘bevoegd gezag’) om stevig op te treden en de ‘ontwrichtende’ acties en ‘misdrijven’ hard en consequent aan te pakken, zijn volslagen reactionair. Het is een typisch gevalletje van rechts straatgeweld versus rechts staatsgeweld. We kunnen maar beter onze eigen autonome lijn kiezen tegenover reactionaire straatactie en reactionaire staatsreactie.

En ik zie linkse mensen die zich mee laten slepen naar een levensgevaarlijke roep om ordehandhaving. Ik zie andere linkse mensen zich mee laten slepen tot een levensgevaarlijke, illusoire alle-werkers-solidair houding die weinig anders is dan een linksig verpakte volk-tegen-elite retoriek. Linkse en (dus!) anti-autoritaire mensen kunnen maar beter hun eigen onafhankelijke koers kiezen: tegen de particuliere knokploegen van het agrarische kapitaal en tegelijk tegen de staatsknokploegen van de (kapitalistische!) staat.

Wat is het probleem met die boerenacties? Niet dat ze de orde verstoren. Niet dat ze overlast en zelfs ontwrichting veroorzaken. Sociale strijd doet dat wel vaker. Een spoorwegstaking tegen hoge werkdruk is vervelend voor reizigers. Het verdedigen van gekraakte panden door de straat te barricaderen tegen de opmars is vervelend voor omwonenden en anderen die de straat door willen. Beiden acties veroorzaken overlast en ontwrichting. Beide acties zijn tegelijk legitiem verzet van terecht boze mensen, gericht op doelwitten die dat verdienen: de spoorwegdirectie als ondernemer, de politie als knokploeg voor de huiseigenaars. Het is vervelend dat anderen er last van hebben. Maar het doel is hier niet: zoveel mogelijk willekeurige rotzooi trappen en mensen maximaal te duperen.

De ontwrichting die de agro-knokploegen teweeg brengen is anders. Niet die blokkades zelf: dat vind ik op zich best, als ik achter het doel zou staan. Zoiets is een collectief drukmiddel dat ook wel door georganiseerde arbeiders wordt gehanteerd, en natuurlijk door klimaatactivisten. Ik ga geen schande roepen van een actiemiddel, enkel en alleen omdat dit nu eens gebruikt wordt door mensen waar ik het mee oneens ben. Maar de agro-knokploegen van de Farmers Defense Force en dergelijke doen meer dan kruispunten blokkeren. Ze steken balen hooi in brand. Ze spuiten straten onder met mest. Ze gooien puin, zelfs het gevaarlijke asbest, op de weg. Ze steken balen hooi, en her en der ook dat asbest in de fik. Dit is niet zomaar overlast. Dit is het moedwillig vervuilen van het milieu, kapotmaken van de natuur en in ernstig gevaar brengen van mensen. Dit is wel degelijk terreur. Dat het onwettig is, boeit me niet. Het is mens- en natuurvijandig, en dat boeit me wel.

En de terreur is niet eens gericht tegen de lui die door boeren verantwoordelijk worden gehouden voor de redenen van de agrarische ondernemerswoede. Nee, het is gericht tegen willekeurig wie er maar in is, menselijke en niet-menselijke dieren. Een spoorwegstaking treft specifiek de reizigers en communiceert: jullie reis is afhankelijk van onze zware arbeid, dat wij daar fatsoenlijk voor willen worden beloond gaat ook jullie aan. Krakers vechten tegen politie en speculanten, niet tegen willekeurige omstanders. Een tractorblokkade raakt echter hoe dan ook willekeurige mensen, vogels, herten, planten die in de mest verzuipen en wie er dan ook maar de asbestrook inademt. Het is doelbewuste milieuvervuiling op grote schaal. Daar is niets legitiems aan.

Kijken we naar de doelen van de agro-knokploegen. Ik zie allerlei motieven langs komen. Het gaat vooral om strengere milieumaatregelen, met name rond stikstof en mest, maar ook rond bestrijdingsmiddelen. De klacht is dat het de boeren steeds moeilijker wordt gemaakt om rendalene bedrijven te runnen. Tegenover al die belemmerende en kostenverhogende milieumaatregelen staan vaak lage prijzen voor de rechtstreekse producent. Ja, dan raken ondernemers klem tussen stijgende kosten en achterblijvende opbrengsten, dan komen de winsten in gevaar en worden de daarop gebaseerde inkomens erg mager.

Maar daar kun je op verschillende manieren op reageren. Je kunt zeggen: wij worden te arm op deze manier, als de maatschappij wil dat wij op deze manier werken, wil de maatschappij dan bijspringen en onze inkomens aanvullen tot een redelijk niveau van bestaanszekerheid? Dan erken je dat milieumaatregelen nodig zijn, maar vraagt om ondersteuning qua inkomen. Je kunt zeggen: onze kinderen groeien in armoede op, mogen wij daar niet alleen begrip voor maar ook actieve inkomensondersteuning en armoedebestrijding? Je kunt je demonstratief – maar vriendelijk naar de andere bezoekers! – bij de voedselbank aanmelden om je punt te maken. Ik noem maar iets.

Maar dat is niet hoe de boze agro-ondernemers reageren! Je hoort van deze lui niet: ‘Onze kinderen groeien in armoede op’. Je hoort: ‘Onze kinderen kunnen op deze manier straks geen boer worden’. Alsof ondernemers het recht hebben hun onderneming hoe dan ook in leven en bedrijf te houden, van generatie op generatie. Je hoort niet: ‘We accepteren het stikstofbeleid, we willen graag minder mest uitrijden en van de bestrijdingsmiddelen af, we snappen de noodzaak, maar help ons om dat te realiseren.’ Je hoort: ‘Weg met al die milieumaatregelen, laat ons op onze manier onze ondernemers runnen.’ Hier en daar hgeenoor je als ‘onderbouwing’ zelfs dat al dat gepraat over natuur, milieu en klimaat overdreven of zelfs onzin is. Brandnetels zijn ook natuur, en het klimaat is een hoax, nietwaar? De overlap tussen agrarische acties en fascistische opvattingen is hier en daar goed zichtbaar, en dat is geen toeval.

Wat hier alles bij elkaar verdedigd wordt, dat zijn niet de inkomens van de boeren als hardwerkende mensen. Wat hier nagestreefd wordt, is de ongebreideld vrijheid van boeren als ondernemers. Dat streven verdient geen enkele steun, als we tenminste iets van natuur en milieu over willen houden, en trouwens ook van arbeidersrechten. Want let op: voor boeren geldt: personeel is een kostenpost, net als milieumaatregelen. Voor arbeiders geldt: zij zijn een kostenpost voor ondernemers, ook voor agrarische ondernemers. Waar agrarische activiteit door ondernemers wordt gerund, met winst als oogmerk, daar zal die activiteit dan ook altijd tegenover arbeiders en hun rechten en belangen komen te staan. Plat gezegd: boeren willen aardappels duur kunnen verkopen. Arbeiders willen goedkope aardappels kunnen kopen.

Het is het analytisch dan ook helemaal verkeerd om arbeiders en agrarische ondernemers samen te voegen tot overkoepelende categorie van ‘werkers’. Dat woordje ‘werkers’ zegt trouwens ook niks, de koning werkt vast ook heel hard met al die linten en documenten, en al dat slepen van klimaatactievoerders door die arme agenten als XR-rebellen weer eens op de A12 zijn gaan zitten kost ook inspanning. Maar dat maakt koning en politie nog niet tot ‘werkers’ met wie we solidair gaan zitten wezen.

Protesterende agrariërs voeren actie als ondernemers. Dat geldt voor de kleine boeren, die vaak echt een serieus inkomensprobleem hebben, en voor de grotere boeren waar dat minder tot niet geldt. Door samen als ondernemers op te treden, worden die onderlinge verschillen aan het oog onttrokken, en van de ondernemersvrijheid die ze met hun strijd verdedigen profiteren de groten veelal meer dan de kleinere boeren. Grote ondernemers hebben meer te verliezen! Maar wie er helemaal goed van profiteren, dat zijn veel grotere ondernemers die zelf geen boer zijn, maar opereren als leverancier van veevoer, kunstmest, bestrijdingsmiddelen, apparatuur en van financiering. Die hele agrobusiness loopt gevaar als kunstmest, bestrijdingsmiddelen, maar ook de door de bank gepushte schaalvergroting met via kredieten betaalde megastallen en dergelijke – getroffen worden door serieus milieubeleid.

Het is die agrobusiness die feitelijk de frustraties en woede van kleinere agrarische ondernemers – ‘ de boeren’ – gebruikt om de belangen van die agrobusiness te pushen. Die belangen bestaan uit het overeind houden van een destructief bedrijfsmodel met zo groot mogelijke bedrijven die enorme ladingen kunstmest en vergif gebruiken, mdet als resultaat rijen van ten dode gedoemde dieren op weg naar de ingang van het slachthuis en sloten met mest aan de uitgang van het boerenbedrijf, dit alles omringd door gifgroen grasland war verder zo goed als niets meer groeit, bloeit of leeft.

De tractorknokploegen verdedigen dan ook de ondernemersbelangen van boeren, maar tegelijk van die grote agro-industriële bedrijven en ermee verbonden banken en het door hen gestimuleerde verwoestende bedrijfsmodel. Er is in de vorm van de BBB zelfs een heuse partij in het leven geroepen om die belangen in Den Haag te behartigen. Dat Caroline van der Plas een achtergrond heeft in de public relations van die agrobusiness is symptomatisch.

De acties van de agrarische ondernemers met al die tractoren is dus reactionair ondernemersprotest, en geen protest dat steun van linkse, radicale, antiautoritair solidaire mensen verdient. Maar daarmee steunen diezelfde linkse, radicale, anti-autoritaire en solidaire mensen maar beter niet de oproepen om die boeren nu eens net zo stevig aan te gaan pakken als die inmiddels spreekwoordelijke klimaatactivisten op de A12. Ja, het verschil in aanpak is keer op keer schrijnend: tractorboeren kunnen hun gang gaan, XR-rebellen worden vrijwel onmiddellijk weggesleept, al dan niet natgespoten door keer op keer gemobiliseerde waterkanonnen. En ja, het is waar dat kwetsbaar zittende mensen makkelijker weg te slepen zijn dan tractoren met bestuurders. Ook is het waar dat de politie zich op een wekenlang van te voren aangekondigde A12-blokkade makkelijker kan voorbereiden dan op verrassingsblokkades op steeds verschillende plaatsen. Dat verklaart iets, maar niet alles.

Want dan nog springt het verschil in gezagshouding in het oog. Tegen klimaatblokkeerders: vrijwel direct dreigen met ingrijpen, binnen uren gevolgd door daadwerkelijk politiegeweld. Tegenover tractorblokkeerders: aanvankelijk amper reactie, geen duidelijke pogingen om zelfs maar boetes uit te delen wegens verkeersovertredingen met wie zulke blokkades gepaard gaan. Pas nadat de heisa dagen heeft geduurd, meermalen asbest is gedumpt, er meerdere gewonden zijn gevallen door kennelijk gerelateerde verkeersongelukken, is politie op 6 februari dan toch begonnen met arrestaties. Wel twee! ‘Het gaat om een 39-jarige man uit Klarenbeek en een 35-jarige man uit Eerbeek die worden verdacht van het dumpen van afval en brandstichting.’(1) Herinneren we ons de A12-blokkade van afgelopen zaterdag 3 februari: duizend actievoerders aangehouden zonder dralen.(2) Nee, geen strafvervolging tegen hen. Er was op de A12 dan ook geen sprake van brandstichting en het dumpen van asbest.

Het verschil in houding van het gezag is opvallend en stuitend. Het is ook verklaarbaar. Boeren bevestigen met hun agressieve acties een van de kernwaarden van deze maatschappij: het ondernemersbelang en het bijbehorende winststreven. Klimaatactivisten staan met hun vreedzame voor een fundamentele breuk met diezelfde kernwaarden: ondernemersbelang en winststreven. Dat maakt klimaatactivisten, hoe vreedzaam ze zich ook gedragen, tot een veel groter gevaar voor deze orde dan boeren, hoe gewelddadig die ook te keer gaan. Wanordelijke boeren staan altijd nog voor Orde. Ordelijke klimaatactievoerders staan voor verstoring van precies die Orde. Die Orde zelf is natuurlijk dat verdedigen helemaal niet waard.

Ik zeg niet dat politiefunctionarissen zo heel bewust zo’n analyse hanteren. Zo van: die pakken we, want bedreigend voor de kapitalistische orde. Die pakken we niet, want minder bedreigend voor de kapitalistische orde. Dat is simplistisch. Ik zeg wel dat de politie zich bewust is van het begrip dat boeren als ondernemers-in-de-knel breed oproepen in de mainstream, en van het feit hoe klimaatblokkeerders breed belachelijk worden gemaakt in en door diezelfde mainstream. Dat verschil heeft te maken met het verschil in bedreiging voor de orde die van beide groepen uit gaat, en werkt door in de wijze waarop de ordebewakers optreden.

Intussen schuift er dus iets in de aanpak van de ordehandhaving. De toon van politici is er inmiddels een van felle veroordeling van de boerenacties. Sommige mensen zullen dit toejuichen: eindelijk! En ja, aan het meten met twee maten – klimaatactivisten aanpakken maar tractorboeren niet – komt weliswaar enigszins een eind. Er wordt nu een zelfde maatstaf gehanteerd, is dat niet beter? Nee, niet echt. De implicaties zijn gevaarlijk.

Laten we eerst vaststellen waarom de boeren nu toch aangepakt worden, en hoe dat wordt bepleit door politici. Het argument is niet: overlast. Het argument is niet: onveiligheid. Het argument is niet: vervuiling. Het argument is: dit zijn misdrijven. Het argument is de wet zelf. De agrarische ondernemers verdedigen weliswaar een van de kernwaarden van het kapitalisme: ondernemersvrijheid en winststreven. Maar ze zijn daarmee met een andere kernwaarde van het systeem in botsing gekomen: de legaliteit zelf, de andere helft is van dat begrippenpaar Wet en Orde. De Wet dus.

Hard overheidsingrijpen tegen de agro-agressievelingen met hun tractoren, met in de ene hand bonnenboek of knuppel, in de andere hand het wetboek van strafrecht, klinkt misschien prettig als je net de asbest op de weg gegooid hebt zien worden. Maar het is levensgevaarlijk. Lees m aar eens hoe minister van justitie Yezilgöz het stelt. De NOS: ‘De minister is “helemaal klaar” met de boerenacties, hetzelfde geldt wat haar betreft voor de wegblokkades van Extinction Rebellion en voor sommige pro-Palestina-betogingen’.(3) Dit krijg je dus als wettelijkheid – en niet de schade die wordt aangericht – de maatstaf wordt: een algehele oproep om de repressie op te voeren. VVD-Kamerlid Ingrid Michon-Derkzen deed ook al een duit in het zakje en zag ‘overeenkomsten tussen de werkwijze van klimaatactivisten en die van de boeren: “bewust wetten overtreden om maximale aandacht te krijgen.”’.(4) Weer die wet als absolute – gevaarlijk onderdrukkende – absolute maatstaf.

Mensen die er toe oproepen om de boeren stevig en met die wet in de hand tot de orde te roepen, spelen precies diegenen in de kaart die ook klimaatactivisten en pro-Palestina-actievoerders harder aan te pakken dan al gebeurt. Een repressieve staat opereert nu eenmaal niet a la carte aan de hand van voorkeuren uitgesproken door verstandige, solidaire en vrijheidslievende mensen. Geef die staat krediet en support op het ene front, en die staat zal dat krediet op een ander front maar al te graag ook gebruiken – tot onze eigen grote schade. Dat overheid en tractorbesturende agro-ondernemers nu tegenover elkaar staan, doet niets af aan het feit dat noch die overheid, noch die ondernemers onze bondgenoot zijn in de strijd voor een wereld waarin natuur en mensen samen op basis van gelijkwaardigheid kunnen leven.

Noten:

(1) ‘Eerste verdachten aangehouden na boerenacties: “Ernstig strafbaar feit”’, NOS, 6 februari 2024, https://nos.nl/artikel/2507764-eerste-verdachten-aangehouden-na-boerenacties-ernstig-strafbaar-feit

(2) ‘A12 weer vrij voor verkeer na verwijdering en aanhouding duizend activisten’, Nu.nl, 3 februari 2024, https://www.nu.nl/binnenland/6300209/a12-weer-vrij-voor-verkeer-na-verwijdering-en-aanhouding-duizend-activisten.html

(3) ‘Yezilgöz is “helemaal klaar” met boerenprotesten, gaat in overleg met OM en politie’, NOS, 6 februari 2024, https://nos.nl/artikel/2507777-yesilgoz-is-helemaal-klaar-met-boerenprotesten-gaat-in-overleg-met-om-en-politie