Politie en gezichtsherkenning: wat mensen kunnen verwachten bij Pride in Boedapest

(Foto Joost, Flickr, CC2.0, pride in Boedapest in 2013)

Dit plan zou wel eens grondig kunnen mislukken. Halverwege maart nam het Hongaarse parlement een anti-queer wet aan die evenementen effectief verbiedt die een leven buiten heteroseksualiteit en cisgender tonen. Sindsdien is de solidariteit met de queer gemeenschap gegroeid. 15 EU-lidstaten hebben de Europese Commissie opgeroepen om “snel actie te ondernemen”. Voor de Pride-parade in Boedapest – die ondanks alle obstakels eind juni zal plaatsvinden – worden deelnemers uit heel Europa verwacht.

“Dit wordt zeker de grootste Pride-parade in Hongarije tot nu toe,” zei Viktória Radványi, voorzitter van Pride Boedapest, tijdens de opening van de festiviteiten afgelopen weekend.

De regering rechtvaardigt het verbod door te beweren dat dergelijke evenementen de “fysieke, mentale en morele ontwikkeling” van kinderen in gevaar kunnen brengen. Het is het favoriete patroon van autoritaire regimes: een bedreigde queer minderheid wordt tot een vermeend gevaar verklaard; homofobie en transvijandigheid worden een wapen tegen democratie en mensenrechten.

De Hongaarse kinderbeschermingswet van 2021, die minderjarigen alle informatie over homoseksualiteit of transgenderidentiteit onthoudt, is al volgens dit script geschreven. Reclame, boeken en films over deze onderwerpen zijn sindsdien taboe voor jongeren onder de 18 jaar. Sinds maart geldt het verbod ook voor openbare evenementen zoals Pride, die deze diversiteit vieren.

Demonstreren als overtreding

Niet alleen de organisatoren, maar ook deelnemers aan de demonstratie kunnen op deze basis worden gestraft. Het verbod bepaalt dat de politie hen kan identificeren door gezichtsherkenning en boetes kan opleggen tot 500 euro.

Er staat veel op het spel in EU-land Hongarije. Mensenrechten uit het Handvest van de grondrechten van de EU staan op het spel: non-discriminatie, vrijheid van vergadering, vrijheid van meningsuiting. Dit roept de vraag op wie er nog vreedzaam durft te protesteren als hij bedreigd wordt met biometrische identificatie en een boete.

Wat kunnen deelnemers die zich hebben ingeschreven voor Pride verwachten? Welke rechten en plichten hebben ze tijdens de demonstratie? En wat voor gezichtsherkenningssysteem gebruikt Orbáns regering om mensen af te schrikken? We hebben de belangrijkste informatie samengevat.

1. Kan Pride wel plaatsvinden in Boedapest?

De organisatoren vechten nog steeds om door het centrum van Boedapest te mogen demonstreren, langs de Andrássy ut boulevard, zoals in voorgaande jaren. De politie heeft geen toestemming gegeven voor de route omdat de demonstratie zou kunnen leiden tot illegale activiteiten. Het kon niet worden uitgesloten dat er ook minderjarigen zouden deelnemen; er bestond ook een risico op “passieve slachtoffers” onder de toeschouwers, volgens de verordening. In plaats daarvan zou de demonstratie moeten plaatsvinden op een afgelegen renbaan aan de rand van de stad. De organisatoren zijn niet bereid dit te accepteren.

Was erwartet also die Teilnehmer*innen, die sich für die Pride angekündigt haben? Welche Rechte und Pflichten haben sie auf der Demonstration? Und was ist das für ein System zur Gesichtserkennung, mit dem Orbáns Regierung zu abschrecken will? Wir haben die wichtigsten Informationen zusammengetragen.

De liberale burgemeester van Boedapest greep maandag in: De stad zou Pride organiseren als een gemeenschappelijke viering van liefde en vrijheid, samen met de organisatoren. Daar is geen toestemming van de politie voor nodig.

2 Waarom mag de Hongaarse politie gezichtsherkenning gebruiken bij Pride?

Tot voor kort mocht de Hongaarse politie gezichtsherkenning alleen gebruiken voor strafbare feiten of feiten waarop gevangenisstraf stond. Na de wetswijziging van maart is dit niet langer het geval. De politie mag de technologie nu gebruiken voor alle soorten misdrijven. Dit betekent dat ze het nu ook kunnen gebruiken om mensen te identificeren die kleine overtredingen hebben begaan, zoals door rood lopen of meelopen in een verboden Pride parade.

3 Hoe werkt biometrische gezichtsherkenning in Hongarije?

Opsporingsinstanties werken samen met het Hongaarse Instituut voor Forensische Wetenschappen, een instantie die onder het ministerie van Binnenlandse Zaken valt, om onbekende personen te identificeren. Het instituut beheert een database voor biometrische gezichtsherkenning, waarin beelden van verschillende overheidsbronnen worden ingevoerd.

Niet de afbeeldingen zelf worden opgeslagen, maar hun biometrische tegenhangers. Hiervoor registreert het instituut de unieke kenmerken van de gezichten, zoals de afstand tussen de ogen, neus en kin. Het resultaat wordt opgeslagen in de vorm van een wiskundige representatie.

Als het instituut via een interface een afbeelding voor identificatie ontvangt van de politie, wordt er een automatische vergelijking gemaakt met de database. De politie krijgt dan de treffers te zien met het hoogste aantal matches.

4 Wie zijn er opgeslagen in de gezichtendatabase van Hongarije?

Gezichtszoekmachines voor wetshandhaving, zoals Clearview AI, doorzoeken het hele openbare internet en slaan de biometrische profielen van de gevonden gezichten op.

Het Forensisch Instituut heeft daarentegen alleen biometrische gegevens van Hongaarse staatsbronnen in zijn database: ID-kaarten of rijbewijzen, afbeeldingen uit het bevolkingsregister en afbeeldingen uit politiedatabases die zijn gemaakt tijdens rechtshandhaving, binnenkomst of vlucht.

5 Wat kunnen Pride demonstranten uit het buitenland verwachten?

Burgers van andere landen komen niet voor in de database van de Hongaarse autoriteiten zolang ze geen verblijfsvergunning of andere Hongaarse documenten hebben. Dit wordt uitgelegd door de NGO Hongaarse Helsinki Comité, die zich bezighoudt met rechtsstaatkwesties in Hongarije. Volgens hen kan de politie deze mensen daarom niet identificeren aan de hand van gezichtsherkenning.

Demonstranten kunnen echter onmiddellijk ter plaatse worden beboet. Het Hongaarse Helsinki Comité wijst erop dat deelnemers het recht hebben om de onmiddellijke boete te weigeren en niets hoeven te ondertekenen. In dat geval zal de politie een overtredingprocedure in gang zetten en worden de betrokkenen per post op de hoogte gesteld van de boete. Ze kunnen er dan op staan dat ze door de politie worden gehoord en bezwaar aantekenen bij de rechtbank. De rechtbank kan de rechtmatigheid van de boete beoordelen en deze annuleren of verlagen.

6 Hoe snel kan de Hongaarse politie demonstranten identificeren?

Sneller dan bijvoorbeeld een bankovervaller of belastingontduiker. In het geval van een strafbaar feit moeten twee experts van het Forensisch Instituut de resultaten van de geautomatiseerde vergelijking onafhankelijk van elkaar bevestigen – alleen dan wordt het resultaat als een hit beschouwd. Maar als het slechts om een klein vergrijp gaat, zoals het bijwonen van de Pride, is deze controle niet nodig.

De politie heeft nu een directe interface met de database en kan deze gebruiken om een geautomatiseerde vergelijking aan te vragen. De Hongaarse Unie voor Burgerlijke Vrijheden (HCLU), die campagne voert voor de bescherming van de grondrechten in Hongarije, spreekt van identificatie in “realtime of bijna realtime”.

Het HCLU weet echter niet precies hoe snel het proces zal verlopen. Het Forensisch Instituut gaf slechts een ontwijkend antwoord aan hun verzoek onder de Freedom of Information Act: Automatische matching zou niet onder de opdracht van het instituut vallen.

Volgens de nieuwe AI-verordening van de EU zou realtime identificatie alleen zijn toegestaan bij verdenking van een strafbaar feit; Hongarije zou het in geen geval mogen gebruiken om de identiteit vast te stellen bij een administratieve overtreding.

7. Zou het gezichtsherkenningssysteem niet overbelast raken door de drukte?

Waarschijnlijk wel: “Het systeem is niet ontworpen voor de massasurveillance van tienduizenden mensen,” zegt Ádám Remport, een advocaat die voor de HCLU aan de zaak werkt.

Dit komt door de procedures: Om een persoon te identificeren moet de politie handmatig een zaak aanmaken in het systeem. Met tienduizenden deelnemers zou dit veel tijd kosten. Het is waar dat verschillende mensen in het systeem in één zaak kunnen worden samengevoegd, wat geen juridisch probleem zou zijn. Maar Ádám Remport weet niet zeker of dit zou werken met tienduizenden mensen. Tot nu toe heeft een dergelijk geval zich nog niet voorgedaan.

Maar als de politie de te identificeren mensen individueel in het systeem zou moeten verwerken, zou dit erg lang duren, zegt Remport. En: “Als de autoriteiten zouden proberen om alle deelnemers aan zo’n grote demonstratie te identificeren, zou dit mogelijk de gezichtsherkenningssystemen van Hongarije overbelasten.”

De advocaat ziet nog een knelpunt in het systeem: verdachten zouden recht hebben op een hoorzitting van de politie als ze een boete krijgen voor een overtreding. Als de politie de procedure niet staakt of de boete verlaagt, kunnen ze in beroep gaan bij een rechtbank. “Als gezichtsherkenning op grote schaal wordt gebruikt, kan alleen al het volume van de procedures de politie en de rechterlijke macht overweldigen.”

Dit is echter geen reden om opgelucht adem te halen: deelnemers moeten er nog steeds rekening mee houden dat ze weken later worden vervolgd. Op dit moment kunnen opnames van bewakingscamera’s in Hongarije 30 dagen worden bewaard.

8. Hoe gevaarlijk zijn valse matches bij gezichtsherkenning?

Met de afschaffing van menselijke controles neemt de kans toe dat valse matches bij de politie terechtkomen, waarschuwt Ádám Remport. Dit betekent dat de politie mensen verdenkt die niet op de afbeelding staan. “Juridisch gezien zijn er vrijwel geen veiligheidsmaatregelen”, zegt Remport. Individuele agenten moeten dan beslissen of een hit daadwerkelijk de persoon toont die ze zoeken.

“Met duizenden van dergelijke gegevensverzoeken zal er veel druk zijn om zo snel mogelijk te werken,” legt Remport uit. Er zullen ook veel buitenlandse deelnemers aan de demonstratie zijn die niet geregistreerd staan in de Hongaarse database. Het systeem kan echter wel vergelijkbare gezichten voor hen vinden in de database. Dit zou tot veel verkeerde beslissingen kunnen leiden.

9. Welke software gebruikt Hongarije voor gezichtsherkenning?

Het is nog niet bekend welke software het Forensisch Instituut en dus de politie gebruikt voor gezichtsherkenning. Op een vraag van het HCLU over het merk en type antwoordde het instituut dat het alleen de software gebruikt die als klant wordt gebruikt en gaf geen verdere informatie.

Verschillende big tech-concerns en bedrijven bieden gezichtsherkenningssoftware aan als dienst aan wetshandhavingsinstanties, waaronder Amerikaanse bedrijven zoals Microsoft en Amazon, maar ook Chinese bedrijven op het gebied van bewakingstechnologie zoals Dahua.

10. Waar wordt de openbare ruimte in Boedapest al met camera’s bewaakt?

De politie heeft toegang tot beelden van duizenden bewakingscamera’s om deelnemers te identificeren. Volgens een datavisualisatie van het onderzoeksmedium Atlo zijn er in 2019 al minstens 2.500 camera’s geïnstalleerd in Boedapest, die worden beheerd door de politie, vervoersbedrijven en afzonderlijke stadsdelen. De wijken in het centrum van de stad hebben de hoogste bewakingsdichtheid – en dus ook de door de organisatoren gewenste Pride-route, die langs de Andrássy út-boulevard loopt.

Naast de permanent geïnstalleerde camera’s kan de politie ook mobiele camera’s gebruiken om de demonstratie te filmen – en dat doen ze regelmatig, schrijft het Hongaarse Helsinki Comité.

11. Hoe kunnen Pride demonstranten zichzelf beschermen tegen gezichtsherkenning?

Dit is moeilijk te zeggen omdat het niet bekend is welk systeem de Hongaarse politie gebruikt voor herkenning. De richtlijnen van de politie over de aard van de in te zenden beelden geven echter aan dat gemaskerde gezichten niet of minder goed door het systeem worden herkend.

Het Hongaarse Helsinki Comité raadt echter af om een masker te dragen, zelfs als het een medisch mondkapje is. Gezichtsbedekking is namelijk ook verboden bij demonstraties in Hongarije: Iedereen die een masker draagt, begaat een strafbaar feit – terwijl het bijwonen van Pride slechts een administratieve overtreding zou zijn. Het dragen van een gezichtsbedekking kan er ook toe leiden dat de politie je vraagt om je te identificeren. En ja: demonstranten moeten een identiteitsbewijs bij zich hebben en op verzoek kunnen tonen.

12. Moeten demonstranten in Boedapest rekening houden met arrestaties of politiegeweld?

In Hongarije kan iedereen die zich niet identificeert wanneer de politie daarom vraagt en zich verzet tegen andere bevelen, naar het politiebureau worden gebracht en daar tot 12 uur worden vastgehouden. Bij verzet mag de politie ook fysiek geweld gebruiken. Dit geldt voor de hele demonstratie als deze uiteengedreven wordt en het plein niet vrijwillig verlaat. Het Hongaarse Helsinki Comité geeft in een gedetailleerde FAQ (engels) informatie over hoe men zich in dergelijke risicovolle situaties moet gedragen. De NGO heeft ook aangekondigd dat het juridische ondersteuning zal bieden aan de getroffenen.

————–

Aanvullend (Globalinfo):

How to Fool and Avoid Facial Recognition in Public Places

en Even modest make up…