Macron, de gok na de schok

(Illustratie: Links samen in Nouveau Front Populaire)

Het eigenaardige is wel dat hij lijkt te denken die gok te kunnen winnen. Wat is daar aan de hand? Waar draait dat op uit? Alvast in een herstel van de linkse eenheid, dat is al één positief resultaat van Macron’s gok.

Ontreddering

Het hart van de Macronie is meer dan bezorgd. Vooral bezorgd voor de eigen positie. Want iemand als de voorzitster van de Assemblée, Yaël Braun-Pivet, klaagt over de minieme kans dat ze die post na 7 juli nog ooit zal bekleden. En met haar vreest het gros van de Macronie dat het er na twee jaar opzit met het zitje in de Assemblée. Ze hopen en smeken dat de president zich buiten de verkiezingscampagne houdt. Want telkens hij tussenkwam in de campagne voor de Europarlementsverkiezingen, kostte dat de Macronie alweer stemmen. De grote smeekbede is: president, hou je erbuiten. Maak er niet opnieuw een referendum van over uzelf. Want dan is de toestand zeker hopeloos.

De Macronie zonder Macron? Met een beleid dat alsmaar naar rechts opschoof. Tot en met vandaag: premier Gabriel Attal, die de leiding van de campagne op zich moet nemen, bevestigde dat zijn brutaal plan tegen de werklozen, op 1 juli van kracht wordt. Tegenover zo een politiek, lijkt het uiterst-rechtse Rassemeblement National (RN) wel sociaal.

Macron heeft hoe dan ook zijn Macronie ontredderd. Verder ontredderd, want de ontbinding van de Assemblée kwam er tegelijk met zowat de grootste electorale vernedering die een presidentiële ploeg onderging. Sommige beduusde Macroniens vragen zich zelfs af of het misschien de bedoeling van de president was de aandacht af te leiden van die verpletterende vernedering, 14,6% voor de coalitie van de drie partijen – Renaissance, Modem en Horizons.

Die aandacht is inderdaad onmiddellijk gegaan naar de campagne zelf. Vanwaar die enorme haast om die verkiezingen binnen de drie weken te houden. In volle examenperiode, middenin de meer dan koortsachtige voorbereiding van de Olympische Zomerspelen in Parijs waarmee Binnenlandse Zaken en co al meer dan de handen vol hebben. Drie weken, één week om kandidaten te selecteren, programma’s uit te werken.

Heeft de president erop gerekend dat hij zo zijn tegenstrevers te snel af was, dat ze niet voorbereid zijn om zomaar geschikte kandidaten te vinden voor de 577 kiesdistricten? Uiterst-rechts, voorop grote winnaar RN, heeft te weinig geschikte personaliteiten, oppert de Macronie. Maar wat maakt het voor de kiezers die Macron willen afstraffen, uit? Om het even wie verkiesbaar is, kan volop profiteren van het elan dat zich op 9 juni manifesteerde: een elan tegen Macron – président des riches – waarvan het RN veruit het meest heeft geprofiteerd.

Doembeeld

Macron roept het doembeeld op van “de extremen”, dat van rechts – het RN van Marine Le Pen voorop- en dat van links, La France insoumise(LFI) met Jean-Luc Mélenchon. Tussen die extremen: de gematigde rede, het centrum, de president. Alleen klopt dat beeld al lang niet meer. De Macronie is met onder meer de pensioenwet van vorig jaar, de immigratiewet en nu de zoveelste aanval op de werklozen, altijd maar meer naar rechts opgeschoven. Tot zoverre dat het klassieke rechtse LR (Les Républicains) klaagde dat Macron hun programma had gestolen.

Daar bleef het niet bij. Er was de brutaliteit van de repressie na de politiemoord op Nahel bijna een jaar geleden, en de van uiterst-rechts geleende terminologie over “décivilisation” (ont-beschaving) en “ensauvagement” (verwildering). Ook de brutaliteit waarmee werd geregeerd, van de ene 49.3 na de andere (wetten doorvoeren zonder parlementaire goedkeuring). Dat hoopt Macron in minder dan drie weken tijd te doen vergeten?

Die korte sprint heeft wel de eigen ploeg maar niet de concurrentie ontredderd. RN kan verder op zijn elan van 9 juni. Meer zelfs, het RN wint langs alle kanten. De concurrent bij uiterst-rechts, Reconquête! van fascist Eric Zemmour, valt uiteen, Marion Maréchal van de familie Le Pen en lijsttrekster bij de Euroverkiezingen, vliegt eruit omdat ze voor uiterst-rechtse samenwerking is. En bij LR komt justitie eraan te pas nu Eric Ciotti weigert op te stappen als partijleider nadat hij het samengaan van zijn partij met RN aankondigde.

Een van de opmerkelijke aspecten aan deze vaudeville bij het (zeer) rechtse LR (door DS verkeerdelijk centrumrechts genoemd), is wel dat dit niet beklonken werd in de partij-instantiesvan LR, maar bij Vincent Bolloré, de uiterst-rechtse eigenaar van tal van media (Journal du Dimanche, Paris-Match, CNews,Europe1…) . Deze katholieke integrist ijvert al lang voor de “eenheid van rechtse krachten”, zijnde uiterst-rechts en LR.

Die LR zet zich af tegen Ciotti, maar hij werd twee jaar geleden toch maar door een meerderheid verkozen – ook al had hij gezegd bij een keuze tussen Zemmour en Macron voor die eerste te zullen stemmen. En Valérie Pécresse (4,8 % als presidentskandidate in 2022) gebruikte in haar campagne de fascistische term “omvolking”. Het programma van LR is een kopie van dat van het RN. Maar ineens ontdekken ze daar dat het grote idool, Charles de Gaulle, een gezworen vijand was van uiterst-rechts. Ex-premier Edouard Philippe ligt op de loer en werkt aan een nieuwe rechtse partij bestaande uit zijn Horizons en een stuk van LR.

Nouveau Front populaire

Macron rekende er vast ook op dat links na de felle botsingen tijdens de campagne voor het Europarlement, verdeeld naar de kiezers zou trekken. Op 9 juni waren er vier belangrijke lijsten ter linkerzijde. De lijst PS-Place Publique met Raphaël Glucksman als lijsttrekker, werd de linkse nummer één met 13.5 %, gevolgd door LFI dat onverwachts 10 % haalde (vorige keer 6.3), terwijl de groenen zakten tot iets boven 5% en de communistische PCF alweer onder de kiesdrempel bleef met 2.5 %. Alles samen, met minilijsten erbij, minder dan een derde van de kiezers.

De druk van onderuit, ook van vakbonden, zorgde onmiddellijk voor een unitaire reflex. Nu verdeeld naar de stembus gaan tewijl uiterst-rechts de macht ruikt, en dat in een kiesstelsel van één gekozene per district, is pure zelfmoord. Toch moet Macron daarop gerekend hebben: op die manier zou het in de meeste districten gaan tussen de Macronie en uiterst-rechts, waarbij de linkse kiezer dan toch uit een ‘republikeinse reflex’ uiterst-rechts zou afwijzen.

Maar met die republikeinse reflex is het droevig gesteld. En daar hebben Macronie, rechts en een flink deel van de media schuld aan. Terwijl het RN meer en meer werd “genormaliseerd”, werd een deel van links, vooral het LFI, gediaboliseerd. Jean-Luc Mélenchon, kopstuk van LFI, heeft ongetwijfeld enkele negatieve kanten – duldt in eigen rangen geen tegenspraak bijv. Maar media en tegenstrevers hebben van Mélenchon-bashing een sport gemaakt. Beetje bij beetje is het cordon sanitaire naar links opgeschoven. Mélenchon wordt afgeschilderd als ‘anti-semiet’, ook al wordt daar geen enkel element voor aangedragen. Zomaar.

Dat speelt ook bij een deel van de sociaaldemocratie. Glucksman spande zich vanaf maandag in om LFI buiten een links akkoord te houden. Met o.m. de eis dat onvoorwaardelijke steun aan Oekraïne in het programma moet. Alsof het daar nu allemaal om te doen is.

François Ruffin, LFI maar virtueel rivaal van Mélenchon, heeft het genie gehad de zaken vanaf maandag naar de essentie te brengen: het komt er in de allereerste plaats op aan uiterst-rechts van de macht te houden. Vandaar ook de term ‘Nouveau Front populaire’, voor de Fransen met enig historisch besef het front dat in 1934 werd opgericht om uiterst-rechts de weg te versperren. Toen vooral een front van sociaaldemocraten, communisten en de Parti Radical, een burgerlijke maar antifascistische partij. Dit front van 90 jaar later heeft geen Parti Radical meer, de restant – Parti Radical de Gauche – is een miniem allegaartje van enkele lokale notabelen zonder enige betekenis. Deze keer gaat het om een links front.

Er zijn wel enkele rechtse sociaaldemocraten om stokken in de wielen te steken. Anne Hidalgo, burgemeester van Parijs, wou in alle 30 districten van de hoofdstad socialisten van haar kaliber, buiten dat front populaire. Glucksman wringt zich in alle bochten om te saboteren. Maar wat uiteindelijk de doorslag geeft, is de kans om zetels te winnen, om politiek te overleven. En om tegelijk toch uiterst-rechts van de macht te houden.

Die republikeinse reflex. Die bleek bij de presidentsverkiezingen van 2022 al erg verzwakt, nogal wat linkse kiezers bleven in de tweede ronde weg als de keuze was tussen Macronie en uiterst-rechts. En wat met de Macron-kiezers? In hoeverre zal de Macronie zijn kiezers oproepen tegen uiterst-rechts te stemmen als het alternatief links is?

Laurant Waucquez, die tot vorige week hoopte bij de presidentsverkiezingen in 2027 de kandidaat van LR te zijn, kondigde alvast aan dat als hij de keuze heeft tussen het RN en links, hij voor uiterst-rechts zal kiezen. Wat met de Macronie? Links boven uiterst-rechts? Of zwijgen?

2027

Bij de Macronie denken sommige vertwijfelde notabelen dat de president terdege rekening houdt met een zege van het RN om Jordan Bardella dan drie jaar te laten regeren. Deze 28-jarige komeet zou dan, met een tegenwerkende president, door de mand vallen, zodat hij of Marine Le Pen er in 2027 slecht voor staan. En dan zou huidig premier Attal weer naar voor kunnen treden als erfgenaam van de Macronie.

Een gevaarlijke redenering. Het RN zou het inderdaad niet makkelijk hebben. Nu al komt Bardella terug op de belofte om de gehate pensioenwet van Macron te zullen intrekken. Misschien wel, maar niet direct, de stand van de schatkist laat het misschien niet toe… Maar erop rekenen dat uiterst-rechts door te regeren, zichzelf in de voet schiet? Dat is niet het geval met de Fidesz in Hongarije, niet met Giorgia Meloni in Italië, de Poolse Pis heeft het acht jaar volgehouden en is niet afgeschreven.

Maar misschien is Macron met zijn gok gewoon gedreven door eigendunk. Tot het laatste ogenblik weigerde hij de onheilspellende peilingen voor 9 juni te aanvaarden. Nu lijkt hij de mogelijke onheilspellende uitslagen van 30 juni al evenmin te aanvaarden. Het kan gewoon niet dat het Franse volk de omvang van zijn genie onvoldoende snapt. Door het nu voor een fatale keuze te stellen, zou dat moeten doordringen.
Maar door tegelijk fier uit te pakken met de balans van zijn beleid, onderstreept hij nog maar eens dat hij niet begrepen heeft waarom zoveel Fransen kwaad zijn – op hem en zijn beleid.