Ludd, Hypermoderniteit En Neo-Totalitarisme In Covid-19 Tijdperk

‘Iets meer dan twee eeuwen geleden, in 1811, en gedurende de daaropvolgende vijf jaar, was Engeland het toneel van een krachtige sociale opstand. Die staat bekend als de ‘Luddite Rebellion’ – verwijzend naar de voorvechter en naamgever, Ned Ludd – die een deel van de nieuwe textielmachines vernietigde. Door de installatie van die machines gingen veel banen verloren en werd een deel van de bevolking tot armoede veroordeeld. Er waren duizenden soldaten nodig om de opstand neer te slaan.

De opstand was niet gemotiveerd door technofobie, maar juist door werk en beweerde zich te verzetten tegen de meest schadelijke gevolgen van de ‘vooruitgang’ van de kapitalistische uitbuiting’, aldus de Spaanse libertair en sociaalpsycholoog Tomás Ibanez. Dat heeft een hypermoderne tint volgens hem. Ik vertaalde zijn bijdrage die in het Frans op de site Divergences verscheen (zie Online). Hieronder het vervolg over biomacht. [ThH]

Tomás Ibanez:  Het is vandaag de dag van essentieel belang om dit type opstand opnieuw uit te vinden, door het te verplaatsen van de sfeer van puur economische eisen naar de meer direct politieke sfeer van de strijd voor vrijheid en tegen het nieuwe type totalitarisme dat al enige tijd aan de macht is. In het Covid-19 tijdperk vond het volop brandstof om haar ontwikkeling te versnellen. Het buiten de economische sfeer houden ervan betekent niet dat we het kapitalisme als de voornaamste vijand onderschatten, omdat het nieuwe type totalitarisme waar ik naar verwijs een absoluut fundamenteel onderdeel vormt van het nieuwe kapitalistische tijdperk, gekenmerkt door de enorme technologische innovatie die was en is, de digitale revolutie.

Net als de Luddite-opstand is ook deze opstand niet gebaseerd op technofobische motieven. Als belangrijkste stimulans speelt namelijk de vraag naar vrijheid en autonomie. Er is het duidelijke besef dat als we de opmars van het nieuwe totalitarisme niet kunnen stoppen, de mogelijkheden voor strijd zullen afnemen. Verzet tegen overheersing en uitbuiting zal onmogelijk zijn of tot een minimum worden gereduceerd. Het is niet nodig om hier alle controle-instrumenten en -procedures te beschrijven die al op grote schaal worden toegepast of die op dit moment worden geïmplementeerd. Er is veel informatie over dit onderwerp beschikbaar en deze is voor iedereen toegankelijk.

Het is ook niet nodig om de strijd te beschrijven die ontstaat als gevolg van de uitbreiding en veralgemening van de sociale controle. Ze zijn algemeen bekend en variëren van hackersacties tot sabotage van 5G-antennes, het thuislaten van mobiele telefoons en het verminderen van gebruik. Daartegenover staat een groter gebruik van collectieve activiteiten die bestaan ​​uit het vormen van lokale en gemeenschapsnetwerken.

Ik denk dat het de moeite waard is om de onderliggende continuïteit in de veranderingen die het economische systeem heeft ondergaan, te benadrukken, althans in het Westen. De wetenschappelijke rede heeft daar de voorwaarden geschapen waaronder technieken, eerst in de handen van producenten en ambachtslieden, zich vervolgens transformerend in technologieën waarvan het gebruik de grenzen van de lokale praktijken en instituten overschrijdt. Daardoor integreert deze ontwikkeling zich in zowel het grootschalige productiesysteem als in de structuren van de staatsmacht. Het is deze nauwe band tussen (1) wetenschappelijke rede, (2) technologieën en (3) machtsstructuren, economisch en politiek, die door de hele geschiedenis van de moderniteit en het kapitalisme loopt, die verantwoordelijk is voor deze hypermoderniteit waarin de digitale revolutie de band tussen deze drie entiteiten, versterkt.

Dit leidt tot een transformatie van het kapitalisme, dat nu is omgezet in digitaal kapitalisme en surveillancekapitalisme, en dat zich beweegt in de richting van een nieuwe vorm van totalitarisme op politiek gebied. In tegenstelling tot eerdere totalitaire regimes zijn het de onderdanen zelf die, door middel van hun gedrag, voortdurend de elementen leveren die hun volledige onderwerping mogelijk maken. Het zijn hun eigen levens die de controle- en normalisatiemechanismen voeden in een omgeving zonder externaliteit, waarvan het belangrijkste instrument niet repressie is, maar opruiing.

Covid-19 heeft de ontwikkeling van geavanceerde sociale controlemaatregelen vleugels gegeven dankzij de vraag naar bioveiligheid die voortkomt uit de angst van de bevolking voor biologische risico’s. Wat er is gebeurd sinds de uitroeping van de pandemie en het daaropvolgende uitzonderlijke decreet, dat binnen de Spaanse staat is vastgelegd in de formule van een staat van paraatheid, laat er weinig twijfel over bestaan ​​dat een groot aantal mensen niet alleen geen bezwaar zou maken, maar bereid zou zijn om gemonitord te worden en zich vrijwillig onderwerpen aan de verplichting tot zelfcontrole om ziekten te voorkomen. Dit coronavirus voorspelt ook de meer dan waarschijnlijke opeenvolging van nieuwe pandemieën met een vergelijkbaar of groter gevaar.

Het is ongetwijfeld zo dat biologische risico’s deel uitmaken van de menselijke conditie zelf. De waarschijnlijkheid van het optreden ervan en de gevolgen ervan worden evenwel bevorderd door de huidige levensomstandigheden: (a) grote menselijke agglomeraties opeengepakt in gigantische steden, (b) globalisering die een constante en snelle wereldhandel bevordert, (c) transportmiddelen die de onophoudelijke bevolkingsstromen creëren, (d) minder investeringen in de volksgezondheid en (e) natuurlijk de aantasting van het milieu.

Het is belangrijk om te benadrukken dat de laatste factor die ik noemde slechts een van de factoren is die pandemieën in de hand werkt, en waarschijnlijk niet de belangrijkste. Dit betekent niet dat we geen aandacht moeten besteden aan milieurisico’s, maar overmatige aandacht voor deze risico’s kan helpen de belangrijkste en meest directe dreiging van biologische risico’s te maskeren, wat kan af ​​te leiden van de opmars van het neo-totalitarisme. Als we er niet in slagen de toenemende totalitaire dreiging van biologische bedreigingen een halt toe te roepen, kunnen we de strijd tegen de degradatie van de planeet niet langer voortzetten [Overweeg eens welke ‘klasse’ het klimaatscepticisme ondersteunt? De superrijken – supermacho’s als Trump – en de industriële kaste; thh.].

Het is inmiddels alweer veertig jaar geleden dat Michel Foucault het concept van biomacht naar voren bracht om de nieuwe bestuurswijze van het neoliberalisme te karakteriseren. Het lijkt erop dat het beheer van het leven, de bioveiligheid en de controle van de bevolking waarop het betrekking heeft, steeds belangrijker zijn geworden. De genoemde onderwerpen hebben een bevoorrechte plaats ingenomen op de agenda van het digitale kapitalisme dat specifiek is voor onze hypermoderniteit.

Het nieuwe totalitarisme beschikt over het volledige arsenaal aan maatschappelijke controle dat digitale technologie biedt, terwijl diezelfde technologie het immense veld van genetische manipulatie ontsluit. Als we biologische risico’s, biomacht, digitaal kapitalisme, biotechnologieën en neo-totalitarisme met elkaar verbinden, is het gemakkelijk te raden dat een van de effecten van pandemieën zal zijn, dat bevolkingen vroeg of laat de interventie van biogenetica zullen accepteren om ons ‘resistent’ te maken tegen coronavirussen en andere virale parasieten. Dit zal natuurlijk niet morgen gebeuren, maar in een verre dystopische toekomst waarin het transhumanisme de ‘rationele’ modificatie van de menselijke soort mogelijk zal maken. Ik zei ‘ver weg’, maar gezien de huidige ontwikkelingen zal die toekomst niet lang op zich laten wachten als we er niet in slagen het tij te keren.

Gelukkig leert de lange geschiedenis van de mensheid ons dat er altijd haarden van verzet en opstandige krachten zijn gebleven die zelfs in de meest onherbergzame situaties vrijheid konden bevorderen*. Het zijn deze praktijken en de strijd die ze aanmoedigen die ervoor zorgen dat we een zeker optimisme kunnen koesteren… ondanks alles.

Tomás Ibanez

* [‘…dat er altijd haarden van verzet en opstandige krachten zijn gebleven…’ aldus Tomás Ibanez. Jawel, vele en al ver in de tijd terug tot heden op te merken, zodat er een ‘subversieve theorie’ aan is te ontlenen. Die is al in het Duits geschreven door Johannes Agnoli. Ik (thh.) hoop, over niet te lange tijd, een bewerking ervan in het Nederlands te publiceren.]