Laat ook je mening horen over het aangekondigde “verheerlijkingsverbod terrorisme”!

Sinds donderdag ligt het “verheerlijkingsverbod terrorisme” voor ter consultatie. Dit wetsvoorstel bevat iets dat Nederland nog niet eerder heeft gezien: een feitelijk strafrechtelijk meningsverbod.

Deze draad is een samenvatting van mijn eigen reactie op de internetconsultatie, die je hier kan lezen voor meer detail. Voor wie niet zeven juridische pagina’s wil lezen, hieronder de samenvatting.

Volgens justitieminister David van Weel gaat het om een verbod van het zwaaien met IS-vlaggen en het “verheerlijken” van terroristische video’s. Maar in de wet staat een stuk meer dan dat.

Het wetsvoorstel bestaat uit drie verboden: 1. Verheerlijking van terrorisme; 2. Verspreiden van verheerlijking; 3. Steun betuigen aan een als terroristisch aangemerkte organisatie. Wat houdt dat in de praktijk in?

Met “verheerlijken” wordt bedoeld dat je je positief uitlaat over een bepaalde gebeurtenis. Bij “terroristisch misdrijf” gaat het om een misdrijf met een terroristisch oogmerk (vrees aanjagen) waarop een levenslange gevangenisstraf staat.

Dan moet je denken aan moordaanslagen, maar ook om ontvoering met terroristisch oogmerk of brandstichting als daarbij lichamelijk letsel te vrezen is. Dat is een erg brede categorie, zeker omdat het verboden is om je er positief over uit te laten.

Denk bijvoorbeeld aan de moord op Luis Carrero Blanco, een hoge pief uit de fascistische dictatuur van Franco. Zijn dood als gevolg van een bomaanslag door de Baskische ETA heeft waarschijnlijk het herstel van de Spaanse democratie bespoedigt.

Dus ik zou zeggen: dat was waarschijnlijk positief. Maar waarschijnlijk mag ik dit niet meer zeggen als deze wet wordt aangenomen. Dit, terwijl de meeste mensen het eind van de dictatuur van Franco als positief zullen bestempelen.

Dat is het gevaarlijke van deze wet. Het is in feite een verbod om bepaalde meningen te koesteren. Je mag het alleen denken, maar je mag het niet in het openbaar zeggen, of erover schrijven, of erover posten op sociale media. En ideeën waar je niet over mag praten, sterven.

Geldt dat ook niet voor het discriminatieverbod? Dat klopt, maar toch is groepsbelediging anders. Het is (overduidelijk) niet verboden om een racist te zijn in Nederland. Je mag dat alleen niet op een beledigende manier zeggen. Wat je er ook van vindt, het biedt nog ruimte.

Bij het voorgestelde verbod op verheerlijking van terrorisme is dit anders. Het is een mening die je op geen enkele manier mag uiten, want het uiten van die mening zelf is verboden. Niet de vorm, maar de inhoud. Dat maakt deze wet fundamenteel anders dan bestaande wetten.

Dit maakt dat deze wet het maatschappelijke debat in de weg zit. Want om een goed maatschappelijk debat te hebben, moeten meningen kunnen worden geuit die aanstoot geven, choqueren of verontrusten, aldus het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Met deze wet wordt het debat in disbalans gebracht. De voorstanders voor steeds meer repressie tegen zogenaamd “terroristische” organisaties hoeven zich nergens zorgen om te maken. Tegenstanders moeten echter op hun woorden letten.

Dat is zeker zo omdat de term “verheerlijken” zo breed is. Dat betekent dat mensen eerder het zekere voor het onzekere nemen, en dus dat ze zichzelf eerder censureren. Dat is gevaarlijk, niet alleen in een debat, maar in journalistiek en wetenschap.

Het gevolg is asymmetrisch: de daden van een rebellengroep in een burgeroorlog mogen niet worden gevierd, want dat zou terrorisme kunnen zijn. De daden van een staat, hoe gruwelijk ook, mogen wél worden gevierd, omdat staten juridisch niet in staat zijn tot terrorisme.

Neem bijvoorbeeld de moord op Qassem Soleimani. Hij is gedood door een Amerikaanse luchtaanval, en dat was dus geen terrorisme. Had een rebellengroep hetzelfde gedaan, was het wél terrorisme geweest. Dat is een disbalans.

En dat is praktisch relevant, omdat de VVD al snel de dood van Soleimani vierde. Dat had, onder dit wetsvoorstel, niet meer gemogen als het een rebellengroep was geweest. Of misschien wel? Want de praktijk is weerbarstiger.

In de praktijk zijn er namelijk rebellengroepen die Nederland steunt, en rebellengroepen die Nederland verafschuwt. Waarschijnlijk zal de staat eerder proberen om mensen te vervolgen die het oneens zijn met het buitenlandbeleid van Nederland dan mensen die het steunen.

Een bekend voorbeeld van het bovenstaande is Nelson Mandela. Hij stond tot 2008 op de terrorismelijst van de VS, vanwege zijn gewelddadige activisme tegen apartheid.

Al deze bovenstaande punten gelden ook voor het verbod op steun voor een “van rechtswege verboden organisatie”. Maar hier schuilen ook andere gevaren, omdat “steun betuigen” nog veel breder is dan “verheerlijken”.

Voorbeelden in de Memorie van Toelichting gaan over het zwaaien met vlaggen, het gebruik van symbolen, of het positief uitlaten over een bepaalde groep. Een enorm brede verbodsbepaling dus.

Een verbod dat ingaat tegen de kern van de democratie. Want in een democratie zou je elk besluit van een orgaan moeten kunnen bekritiseren. Die mogelijkheid bestaat niet als een organisatie op een terrorismelijst staat. Dan mag je de organisatie niet meer prijzen.

Dus als ik zou willen betogen dat een bepaalde organisatie van de terrorismelijst moet, dan maak ik me al heel snel schuldig aan “steun betuigen”, en ben ik strafbaar. Omdat ik het oneens ben met de inschatting van de overheid.

Hierbij ontstaan overigens ook praktische bezwaren. Want veel “terroristische” organisaties hebben ook een politieke tak die bijvoorbeeld een gebied regeren, bijvoorbeeld door zorg of sociale voorzieningen te leveren. Mag je daarover wel positief zijn?

En dan zwijgen we nog over de moeilijkheden van “dual use” symbolen: symbolen die een brede betekenis hebben, en ook door “terroristische” groepen gebruikt worden. Zijn die dan ook verboden? Palestijnse vlaggen, keffiyeh’s, hamers en sikkels…

Het is ook geen geheim dat de pro-Palestijnse beweging een doelwit is van deze wetgeving. Deze wetgeving werd al geprezen als onderdeel van het anti-antisemitisme plan (dat uiteindelijk een antisemitisme plan bleek) van de regering-Schoof.

En natuurlijk is het de zoveelste juridische stok waarmee de moslimgemeenschap geslagen zal worden. De repressie zal het hardst bij hen neerkomen, vooral omdat zij al onder een enorm en onrechtvaardig vergrootglas liggen van de repressieve staat.

Het wetsvoorstel dient daarnaast vooral om critici van regeringsbeleid het zwijgen op te leggen, en het nog moeilijker te maken om de al ingewikkelde discussies over het gebruik van dekoloniaal geweld nóg moeilijker te maken, in het voordeel van kolonialen.

Er kan veel gebeuren tegen deze wetgeving, maar het eerste wat we nu kunnen doen is laten weten dat we het oneens zijn met deze repressieve wetgeving.

Dus: laat je horen in de internetconsultatie door een reactie achter te laten.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)