Ingrid Michon: fascist op kleuterniveau

“Vandaag steun voor onze voorstellen om het demonstratierecht te beschermen en openbare orde verstoringen aan te pakken: identificatie en registratie, het blokkeren van de snelweg, sluis en luchthaven wordt strafbaar, betalen voor de schade, herdenking gaat voor demonstratie”, aldus Ingrid Michon op Twitter afgelopen dinsdag. Dit parlementslid is het toonbeeld van hedendaags Nederlands fascisme. Het is kleinzerig, neerbuigend, kinderachtig en gevaarlijk. Het is, blijkens de reacties, gebaseerd op een complete afwezigheid van politiek besef in Nederland.

Om te beginnen: wie is Ingrid Michon? Michon is sinds maart 2021 een Tweede Kamerlid voor de VVD. Daar doet zij, onder meer, de portefeuille “veiligheid”; alles wat met justitie, politie en terrorismebestrijding te maken heeft.

Al vanaf het begin deed ze gretig mee aan de zogenaamde “escalatiepolitiek”. Bij elk incident vallen politici dan over elkaar heen om maar te bewijzen hoe erg ze iets vinden, vaak vooral met krachttermen en autocratische voorstellen.

Dat soort voorstellen hebben altijd een bepaald stramien. Het gaat dan altijd over harder straffen. Bovendien gaat het over wie “moet betalen”, wat in het neo-liberale Nederland natuurlijk het ultieme schuldbewijs is.

Het is een soort politiek die niets oplost, maar vooral inspeelt op het meest oppervlakkige ‘rechtvaardigheidsgevoel’ denkbaar. Er moet schuld toegewezen worden, en er moet gestraft worden. Dat is, volgens dit soort politicus, de rol van de staat.

Dit alles leidt natuurlijk af van meer complexe problematiek, zoals (in het geval van hooligans) drankmisbruik en vooral toxische mannelijkheid in onze cultuur. Maar voor complexiteit en nuance is geen ruimte. Dat is een thema in escalatiepolitiek.

Waar Michon ook geen boodschap aan heeft, zijn fundamentele rechten als privacy. Privacy voorkomt dat ‘ondernemers’ (de grote VVD-helden) gegevens van “verdachte types” mogen delen. Maar daar zouden zogenaamde “criminelen” baat bij hebben, volgens haar.

Ook dit is weer een toonbeeld van moderne politiek. Het is frame op frame: het hele gesprek over privacy wordt meteen geframed in het kader van “verdachte types”, die voor het gemak meteen ook als “crimineel” worden aangemerkt. Voor het belang van privacy is geen ruimte.

Wie is bijvoorbeeld “verdacht”? Vaak is dat een racistische karikatuur. Wat willen die ‘ondernemers’ doen met die gegevens? Wat voor recht hebben ‘ondernemers’ om iemand als “verdacht” te beoordelen? Waarom wegen de belangen van ‘ondernemers’ zwaarder dan fundamentele rechten?

Dat alles is aan Michon niet besteed. Alles wat zij wil is “overduidelijk”, alles waar zij tegen is is “bizar”. De opkomst van haar soort politiek valt samen met de opkomst van het woord “woest” in nieuwskoppen: een compleet gefingeerde emotie.

Zoek maar eens op het woord “woest” + partijnaam. Elke partij is tegenwoordig wel ergens “woest” over, wat zich vervolgens vooral uit in een paar boze tweets en wat Kamervragen. Vroeger noemden we dat dan “kritisch”, maar politiek is nu emotie.

Dit soort emotionele ophefpolitiek bedreef Michon ook toen Extinction Rebellion de A12 ging blokkeren. Hier was de ophef dat het OM niet overging tot vervolging. Het was “oneerlijk” dat deze demonstranten niet keihard werden aangepakt.

Allicht heeft dit wat te maken met dat de VVD de grote vriend is van het Nederlandse bedrijfsleven, waaronder de fossiele industrie. XR demonstreert juist tegen het beleid waarmee de fossiele industrie gespekt wordt. VVD-beleid, dus.

Dit is een belangrijk punt: het is de VVD overduidelijk te doen om het bestrijden van klimaatactivisme. Zo wil de VVD het al veel langer moeilijk maken voor organisaties om de staat en het bedrijfsleven aansprakelijk te stellen voor klimaatschade.

Maar als je puur naar Michon zou luisteren, dan zou je denken dat het helemaal niets te maken heeft met het tegengaan van demonstraties. Dan zou ze juist het demonstratierecht willen “beschermen”, door het in te perken. Maar dat slaat nergens op.

Dat kunnen we zien aan de moties die Michon heeft ingediend en gesteund. Zo klaagt ze dat “het gezag” wordt ondermijnd als demonstranten “wegkomen” met wat zij als overtredingen van de wet ziet. Die demonstranten moeten harder worden aangepakt.

Daarnaast wil ze herdenkingen aanmerken als “beschermde momenten in tijd”, waarmee wordt bedoeld dat demonstraties dan kunnen worden verboden. Ook dit is weer ophefpolitiek: de minuten stilten zijn dit jaar niet verstoord. Dit is puur punten scoren.

Daarnaast stemde Michon persoonlijk ook vóór de motie-Eerdmans om de ANBI-status van XR in te trekken. Dit kan alleen worden uitgelegd als een aanval op een groep klimaatdemonstranten, die veel meer doet dan alleen maar wegen blokkeren. XR mag blijkbaar helemaal niets meer.

Bovendien diende Michon ook nog een motie in om zogenaamde “verboden” demonstraties te beletten en te sanctioneren. Dit, compleet in strijd met het internationaalrechtelijke kader. Dit geeft burgemeesters simpelweg meer bevoegdheden om demonstraties in te perken.

Ik ga niet door alle moties heen, maar ik wijs nog op dit artikel van Maarten Steenhagen, waarin hij ingaat op de motie om demonstraties bij “vitale infrastructuur” te verbieden. Het mantra is: verbod, verbod, verbod. Inperken, straffen, verhinderen.

We kunnen dat ook zien wat voor moties Michon niét heeft gesteund. Zo kon deze motie, over het trainen van politie en ambtenaren over de inhoud van het demonstratierecht, niet op VVD-steun rekenen. Maar het ging toch om het versterken van het demonstratierecht?

Blijkbaar niet, want een redelijk slappe motie van PvdA- en CU-kant, om (ingevolge advies van Amnesty) te onderzoeken hoe het demonstratierecht kon worden versterkt, kon niet op VVD-steun rekenen. Alleen de moties over straffen, verbieden en aanpakken werden gesteund.

Het is dan ook ‘vreemd’ dat allerlei media en journalistiek hier niet doorheen kunnen prikken, en de VVD, een machtige regeringspartij, hier op het woord wordt geloofd. Vreemd tussen aanhalingstekens, want in kleuterland Nederland is dat niet onverwacht.

Met kleuterland bedoel ik dat het Nederlandse politieke besef niet veel beter is dan het besef van een kleuterklas. Machtsanalyse zou bijvoorbeeld centraal moeten staan in politieke analyse: wie heeft de macht, en wie gebruikt die macht voor welk doel?

Maar dat is in Nederland not-done. Zelfs stellen dat een politicus het eigenbelang van de achterban boven het algemeen belang stelt (simpelweg een feit), wordt in Nederland gezien als een “verruwde omgangsvorm”. Een “polariserend gevaar voor de democratie”.

Terwijl: zeker als het gaat om het demonstratierecht, of andere fundamentele rechten, kan je niet zonder een machtsanalyse. Zeker niet als de mensen waartegen gedemonstreerd wordt de mensen zijn die het demonstratierecht willen inperken.

Deze kinderlijke goedgelovigheid regeert de hele samenleving, van politiek tot journalistiek. Oppositiepartijen stemmen doodleuk in met allerlei wetgeving die meer macht aan de regering geeft, puur en alleen omdat dat zogenaamd “efficiënter” is.

Dat bij de bovenstaande wet een minister met een slechte bui (of een bloeddorstige politieke achterban) ineens kan besluiten om een onwelgevallige groep of organisatie te verbieden, dat lijkt bijzaak. Daarom geeft de Nederlandse politiek al jaren bevoegdheden aan de regering.

Maar in de media horen we doodse stilte. Ik heb slechts twee berichten kunnen vinden over dit wetsvoorstel: een artikel op De Kantekening en dit artikel op Joop, die terecht op het gevaar wijzen. Andere media zijn te druk bezig met XR.

Maar ook vanuit het bredere publiek is het gebrek aan kritisch denken schrikbarend. Zoals de onderstaande dooddoener: wie niets te verbergen heeft, hoeft voor de overheid niet te vrezen. Een extreem kinderachtig sentiment.

Deze stelling gaat ervan uit dat een overheid altijd het beste met de burger voorheeft, en dat de staat op magische wijze aan allerlei regels is gebonden. Met andere woorden: Nederland kan zich nooit ontwikkelen tot een dictatuur.

Dit heeft ook te maken met het imago dat Nederlands bestuur heeft: ietwat knullige bestuurders en politici, oom agent is je vriend, poldermodel, compromissen… Maar dat is een façade. Nederland is een land, net als Hongarije (met twee keer meer inwoners).

Dus in Nederland kan het, net als in andere landen, gewoon misgaan. Corruptie, machtscentralisatie, machtsmisbruik, fascisme… Nederland is geografisch misschien klein, en we hebben knullige windmolens en klompen, maar dat maakt ons niet immuun voor dictatuur.

Maar dat is wel het simplistische sentiment waar fascistische politici op inzetten. “Je moet niet zo moeilijk nadenken. Het is allemaal heel simpel”, lijkt het motto te zijn van de huidige coalitie (en, als we eerlijk zijn, ook de oppositie).

Zo krijg je dit soort opmerkingen: dat we ons geen zorgen hoeven maken om een politiestaat, want ze gaan “alleen bij XR en pro-Palestinademonstraties” gezichtsherkenning gebruiken. Een sentiment dat zo naïef is, dat het een cliché is geworden dat schrijvers pogen te vermijden.

Als dat je publiek is, dan krijg je dit soort opmerkingen: demonstranten (de vijand) wegzetten als “relschoppers”(criminelen), iets dat door de achterban als zoete koek wordt geslikt. Een enorme fascistische alarmbel die in het hele land maar niet afgaat.

Dat de gemiddelde Nederlander niet door dit soort overduidelijk opportunisme heen kan kijken, is een vernietigend oordeel over ons onderwijs, ons politiek systeem, en onze journalistiek. Het betekent dat Nederland nog minder beschermd is tegen fascisme van de VS of Frankrijk.

Maar het is voor demonstranten een mooi moment om zich te realiseren dat onze demonstraties en acties niet bestaan vanwege een wet of vanwege “toestemming”. We strijden allang tegen de staat, en we moeten niet gaan doen alsof die dat ooit leuk hebben gevonden.

Het is aan ons activisten om ook de kinderlijkheid te laten varen, dat we met zijden handschoentjes behandeld zullen worden. Dat de overheid onze vriend is.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)