Anarchisme 101: Anarchisme & macht

"Macht" word vaak gezien als een vies woord binnen het anarchisme en als iets wat geëlimineerd moet worden. Maar dit berust deels op een misverstand en het is in ons eigen voordeel om het concept verder te onderzoeken.

Laten we beginnen met een fundamenteel uitgangspunt: macht bestaat in alle sociale relaties. Het is een element dat kan worden gewijzigd en gereorganiseerd, maar niet geëlimineerd.

De vraag is dus niet of we van macht af kunnen komen, maar hoe het collectief en democratisch verdeeld en gebruikt kan worden.

Maar voor we verder gaan, laten we deze vraag even buiten beschouwing laten en onderzoeken we wat macht eigenlijk is.

Die Vormen

Op basis van het werk van de Spaanse anarchistische theoreticus Tomás Ibáñez, benadrukt de Braziliaanse anarchistische theoreticus Felipe Corra drie vormen van macht:

1. Macht als capaciteit
2. Macht als asymmetrie in sociale relaties
3. Macht als structuren en mechanisme van regulering en controle

Macht als capaciteit

Dit verwijst naar het vermogen of de potentie van een groep of individu om op te treden als een sociale kracht in een bepaalde sociale relatie.

Bijvoorbeeld: een individuele huurder heeft een beperkte capaciteit om zijn huisbaas zover te krijgen dat hij de kapotte CV ketel repareert.

Maar als dezelfde huurder samenkomt met zijn buren, die dezelfde huisbaas hebben, om een huurdersvereniging te vormen, hebben ze nu een groter potentieel om op te treden als een sociale kracht om hun gedeelde problemen aan te pakken.

Dit type macht heeft te maken met de relatief ongelijke capaciteiten van de verschillende sociale krachten in een bepaalde sociale relatie.

Macht als asymmetrie in sociale relaties

Bijvoorbeeld: een kleine feministische groep organiseert een sit-in in de hoofdstad van een staat als reactie op de onlangs aangenomen wetgeving die toegang beperkt tot abortus.

Binnen een uur arresteert de staatspolitie alle leden van de groep en blijft de toegang tot abortus wettelijk beperkt. In dit scenario heeft één sociale kracht (de staat via de politie) meer macht dan de andere (de kleine feministische groep).

Macht als structuren en mechanisme van regulering en controle

Dit verwijst naar de verschillende structuren/instellingen (kapitalisme, de staat, scholen, familie, etc.) die bestaande sociale relaties vormgeven en het scala aan instrumenten (wetten, politie, gevangenissen, massamedia, religie, etc.) dat gebruikt wordt om bestaande sociale relaties te manipuleren en te reproduceren.

Macht is neutraal

Macht is dus niet noodzakelijkerwijs goed of slecht als je het los bekijkt. We kunnen macht alleen beoordelen in de context van hoe het wordt gebruikt en met welk doel.

Net zoals we het uitoefenen van collectieve democratische macht door bijvoorbeeld een vakbond steunen - zouden we ons op dezelfde manier kunnen verzetten tegen de asymmetrische dominante macht van een huisbaas.

Op deze manier wordt onze analyse van macht (zoals alle analyses van macht) bepaald door de ideologische lens waarmee we het bekijken.

Tegen overheersing

Tomás Ibáñez beweert dat anarchisten niet tegen macht in het algemeen zijn, maar tegen een specifiek soort macht: overheersing.

Sociale relaties van overheersing vormen de kern van onze huidige sociale orde. Deze relaties zijn geworteld in sociale, politieke en economische instellingen waar de heersende klassen de toegang tot en het gebruik van macht structureel in handen hebben.

Een goed voorbeeld is de kapitalistische productiewijze. In deze situatie domineert de kapitalistische klasse, die de productiemiddelen en resources van de maatschappij bezit, de arbeidersklasse, die gedwongen wordt haar arbeid te verkopen om te overleven.

De intensiteit van deze overheersing verschuift voortdurend op basis van de relatieve macht van de botsende klassen.

Volksmacht

Als anarchisten zich verzetten tegen macht in zijn dominante vorm, wat voor soort macht omarmen ze dan? Revolutionaire anarchisten, vooral die in Latijns-Amerika, zijn zich gaan richten op wat zij popular power (vert. volksmacht) noemen.

In een notendop: volksmacht benadrukt de sociaal transformerende kracht van sociale massabewegingen - vooral die bewegingen die samenwerking met de dominante klassen weigeren, democratisch zelfbeheer omarmen en gebruik maken van directe actie.

Deze massale sociale bewegingen kunnen niet alleen onmiddellijke korte termijn eisen in de wacht slepen, maar als ze op de juiste manier worden opgebouwd, kunnen ze dienen als geboorteplaats voor een klasseloze en staatloze samenleving.