Ronald Creagh – Op De Vleugels Van De Utopie

Het Franse anarchistische halfjaarlijkse tijdschrift Réfractions werd met ingang van nummer 52 (voorjaar 2024) gestopt. De redactie was er niet uit of dit al dan niet definitief zou zijn. En zie, nummer 53 (voorjaar 2025) is verschenen ter nagedachtenis van een van de oprichters van het tijdschrift, Ronald Creagh (1929-2023). Het draagt als titel Sur les ailes de l’utopie, oftewel Op de vleugels van de utopie. [ThH]

Ronald Creagh werd geboren in Alexandrië (Egypte) in een kosmopolitisch gezin met Engelse, Libanese en Italiaanse wortels. Hij zal uitgroeien tot een kosmopoliet die de libertaire gedachte ging aanhangen en onder meer jaren docent aan de universiteit van Montpellier (Frankrijk) werd.  Zijn leven vindt men beschreven in de bijdrage van dit nummer van Réfractions door Jean-Jacques Gandini, getiteld “Ronald. ‘Téte de mulet’,Morceaux choisis” (Ronald ‘Stijfkop’, Gekozen stukken). Voor het schrijven heeft Gandini kunnen kiezen uit wat Ronald Creagh in de vorm van een autobiografie aan het papier had toevertrouwd (voor meer informatie in het Nederlands, zie mijn in memoriam voor hem, Online). De bijdrage van Gandini is de laatste van vijf bijdragen in het hoofdstuk ‘Getuigenissen van vriendschap’.

In het hoofdstuk ‘Teksten van Ronald Creagh’ vindt men zeven artikelen van hem, waarvan alle op een na in voorgaande afleveringen van Réfractions verschenen zijn. Het betreft slechts een kleine selectie van onderwerpen waarmee Creagh zich beziggehouden heeft.

Van cynische orde tot totem

Een van de opgenomen artikelen van Ronald Creagh heeft als je de titel ‘Le nouvel ordre cynique’ (De nieuwe cynische orde). Je zou denken dat het geschreven is in het Trump-tijdperk, terwijl het al gepubliceerd was in 2002 (Réfractions nr. 8). Wie lang genoeg leeft zal meerdere keren worden verteld dat er sprake is van het ontstaan van een ‘nieuwe orde’. Dat zal zo blijven zolang we niet van het bestaan van staten af zijn – dus van machtsconstellaties die, uiteraard, op hun eigen belang koersen. En dat doe je zo cynisch mogelijk omdat die geen tegenspraak dulden.

Weinig verwonderlijk komt Creagh daarbij dan ook veelvuldig over staten te spreken, terwijl hij het echter voortdurend over de zaken heeft die daarbinnen hun beslag krijgen. Die twee mag je niet met elkaar verwarren schrijft hij (p. 63). En waarom dan wel niet? De staat is in de westerse rationaliteit het equivalent van het totem in een maatschappij zonder staat (p. 66). Dat (totem zijn) heeft hier de betekenis van ‘de symbolische ruimte waar zich de hiërarchisering van het sociaal verband voltrekt’ (p. 66). En nu heb ik nog maar één element uit deze bijdrage samengevat.

De gruwelijke etnocratie

Er is nog een bijdrage waarnaar ik wil verwijzen vanwege de cynische actualiteit. Het is getiteld ‘L’horreur ethnocratique: Trois questions sur le Moyen-Orient’ (De gruwelijke etnocratie : Drie vragen over het Midden-Oosten), geschreven in 2002 (Réfractions nr. 9). Onvermijdelijk komt Creagh over het Palestijnse drama te spreken. Als de staat, het totem zo zagen we zojuist, is ingericht als religieuze ruimte van bepaalde soort (joods, christelijk, islam) dan levert dit een etnocratie op, dat wil zeggen regeren vanuit één bepaald geloof (een van de monotheïsmes). Dat levert onmiddellijk de legitimatie voor culturele etnocide (p. 83-84). In het verlengde daarvan, je kan erop wachten, vindt dan genocide plaats. Kort door de bocht, deze samenvatting en  een gruwelijke consequentie, maar het is wel wat men al langer in Gaza meemaakt.

Antifascisme

Een volgende bijdrage waarop ik wijs, staat ook in het teken van de actualiteit. Het kent als titel, ik vertaal: ‘Over het goede gebruik van het antifascisme’ (uit 2015, Réfractions nr. 34). De term ‘antifascisme’ is volgens Creagh geworden tot ‘une expression ambiguë’, een dubbelzinnige uitdrukking. Hij geeft daar drie redenen voor, waarvan de laatste, door het gebruik van ‘fascisme’ in antifascisme, actueel geen doel meer treft (fascisme als ideologisch product uit het verleden). En dan ontstaat het probleem hoe het fascisme te bestrijden zonder zelf zijn dubbelganger te worden (p. 103). Dat laatste bespreekt hij dan.

Tot slot vraag ik nog aandacht voor een bijdrage uit 2005 (Réfractions nr.15), getiteld ‘Reclus, of het grote verhaal van de aarde’. Hierin twee vliegen in één klap. Hij kan opnieuw ingaan op het gedachtengoed van Reclus. Tegelijk kan hij enige gal kwijt over het feit dat de ‘grote verhalen’  afgedaan zouden hebben, zoals de hogepriesters van het postmodernisme beweerden.

Is het daarom zo’n zootje in de wereld? Terug naar Reclus en dan opnieuw beginnen, zou ik zeggen.

Thom Holterman

Réfractions nr. 53 (voorjaar 2025), ‘Ronald Creagh, Sur les ailles de l’utopie’, 176 blz., prijs 15 euro.