Gelderse VVD-fractievoorzitter Mark Smits bedreigt Doorbraak en mij via zijn eigen incassobureau

Mark Smits, VVD-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Gelderland, heeft Doorbraak en mij gesommeerd om een artikel te verwijderen waarin hij zijdelings wordt genoemd. Als we daarmee niet akkoord gaan, dreigt hij ons via zijn eigen juridische bedrijfje voor de rechter te slepen. Ook eist hij een schadevergoeding van 7.500 euro voor “geleden immateriële schade”. Tegen dit soort onzinnig juridisch geweld kan je maar op één manier opkomen: Mark Smits alle aandacht geven waar hij zo overduidelijk naar smacht.

Het artikel

Het artikel “De uitsluiting van GL/PvdA”, dat op 16 juli op de Doorbraak-website verscheen, gaat voor het grootste deel niet over Mark Smits. Zijn tweet (die hij inmiddels heeft verwijderd) was simpelweg een goed voorbeeld van waar ik over wilde schrijven: hoe prominente rechtse politici proberen GroenLinks/PvdA te framen als een extreme partij, in een poging hen van een toekomstige formatie uit te sluiten. Dit alles in dienst van extreem-rechts en de PVV. Het sentiment van Smits (“Wat mij betreft mag de VVD nooit, maar dan ook nooit, in zee gaan met GL/PvdA”) was helder, en hij was de meest prominente VVD-er die die dag zoiets op twitter had geslingerd. Buiten de introductie komt zijn naam niet voor, behalve dat er een foto van hem is geplaatst waaronder hij in een bijschrift extreem-rechts wordt genoemd.

Bijschrift van de redactie. In de al weer 35-jarige continuïteit van de redactie (zie ook Gebladerte) is het vaker voorgekomen dat extreem-rechtse en andere vuige lieden ons trachtten te intimideren en met juridische dreigementen kwamen om een publicatie van onze website verwijderd te krijgen. In sommige gevallen hoorden we er daarna niets meer van, zoals bij de esoterie-professor Marco Pasi en Grijze Wolven-woordvoerder Turgay Ekinci. Andere keren kwam het daadwerkelijk tot een rechtszaak, die we dan wonnen, zoals bij de anti-abortus christenen van de Rhemakerk en de Lupi-kroegbaas Hossein Akef. We zijn niet bang van al die gasten en nooit lieten we ons de mond snoeren. Sterker nog: als het even kan gebruiken we de ophef om ons punt nog eens wat duidelijker naar voren te brengen. Gebruikmakend van het Streisand-effect, zoals onze gast-auteur Bo Salomons hier ook aangeeft. Sowieso houden ons – anders dan veel extreem-rechtsen met hun fake news – altijd en principieel bij de feiten en houden we niet scheldpartijen. En daarnaast weten we ons als het erop aankomt gesteund door de linkse beweging, zoals we ook ervoeren toen we onder vuur kwamen van de Rhema-kerk en Lupi.

Ik heb wel ergere dingen over mensen geschreven, dus ik was ook vrij verbaasd toen de Doorbraak-redactie (waar ik overigens geen deel van uitmaak) liet weten dat zij een sommatie hadden ontvangen over dit stuk. Ik zou Smits hebben gelabeld als “extreem rechts” (sic), “fascisme”, “kolonialisme”, “linkse partijen” en “rechtse opiniemakers”. Daarnaast werd hij “in verband gebracht met politieke bewegingen en groeperingen waarmee hij geen enkele band heeft of wenst te hebben”. Volgens Mark Willemsen, een werknemer van het incassobedrijf van Smits, zijn deze kwalificaties “feitelijk onjuist, misleidend en buitengewoon schadelijk voor zijn persoonlijke en zakelijke reputatie”. Als we het hele artikel niet binnen vijf werkdagen zouden verwijderen, zouden ze “verdere juridische stappen” ondernemen. Ook eisen ze dus een schadevergoeding van 7.500 euro voor “immateriële schade”.

Daarbij moet gezegd worden dat deze termen, behalve “extreem-rechts”, niet gebruikt worden om naar Mark Smits te verwijzen. Het gaat eenvoudigweg om de categorieën waaronder het artikel op de website is gearchiveerd. Die woorden hoeven niet per se naar hem te verwijzen. En ook al schrijft Willemsen dat wel zo op, ik denk niet dat hij oprecht gelooft dat ik Mark Smits een “linkse partij” heb genoemd. Ik kan op mijn beurt niet geloven dat Smits er een probleem mee heeft dat hij een “rechtse opiniemaker” genoemd wordt, al ziet hij de VVD misschien meer als centrumpartij. Ik vraag me dus af of Mark S. en Mark W. überhaupt het hele artikel hebben gelezen.

SLAPP

Dit soort zaken worden in de VS ook wel SLAPP-zaken genoemd, een afkorting van “Strategic Lawsuits Against Public Participation” (strategische rechtszaken tegen publieksparticipatie). Het doel van dit soort zaken is niet zozeer om een rechtszaak te winnen, maar vooral om te intimideren. Veel mensen raken snel in de stress als ze een aangetekende en juridisch klinkende sommatie in de bus krijgen, met daarin een hoge geëiste schadevergoeding.

Ook deze sommatie is dreigend geschreven. Hij bevat een heel korte termijn (vijf werkdagen). Voor de meeste mensen is het niet mogelijk om binnen vijf dagen met een advocaat te spreken. Bovendien staat boven de sommatie groot “PERSOONLIJK & VERTROUWELIJK”. Dat is betekenisloos, je kan correspondentie geen eenzijdige vertrouwelijkheid opleggen, maar ook dat weten de meeste mensen niet.

Dit is vast geen vreemde kost voor 24Incasso, het bedrijf vanuit waar Smits deze sommatie heeft laten versturen. Incassobureaus kunnen notoir agressief zijn. Hoe banger hun slachtoffers, hoe sneller ze de portemonnee trekken. Daarmee is intimidatie voor veel incassobureaus een verdienmodel. Ze gaan ervan uit dat hun slachtoffers niet de kennis of het geld hebben om dit soort brieven door een advocaat te laten bekijken. Daarnaast hopen ze je bang te maken voor een rechtszaak, waarmee je mogelijk op nog hogere kosten wordt gedreven. De incassosector is dan ook één van de meest louche sectoren in de Nederlandse economie, en de incasso-industrie wordt door de consumentenbond dan ook “pervers” genoemd.

Het is dan ook geen verrassing dat Smits denkt met intimidatie zijn doel te kunnen bereiken, en nog minder een verrassing dat hij, en andere incassobazen, zich thuis voelen bij de VVD. Deze partij was immers de drijvende kracht achter het toeslagenschandaal, en in het algemeen het huidige toeslagensysteem. Dit systeem drijft, net zoals een groot deel van de incasso-industrie, op dreigementen en intimidatie.

Het is extreem kwalijk dat een prominent politiek figuur, zoals VVD-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Gelderland Smits, zijn eigen incassobureau en medewerkers misbruikt om critici te intimideren. Dit zeker omdat het stuk (voor zover het verband houdt met Smits) gaat over zijn rol als VVD-prominent en een politieke strategie. Hij gebruikt zijn persoonlijke welvaart en macht om zijn politiek te dienen, waarmee hij de maffia-tactieken overneemt van Donald Trump. De Amerikaanse president is op zijn beurt een veelgebruiker van SLAPP-rechtszaken.

Juridisch kader

Hoe weten we dat er inhoudelijk geen sterke zaak is? De eerste aanwijzing is de sommatie zelf. Die zit, ondanks alle intimiderende taal, heel slecht in elkaar. Sowieso gaat de eis veel te ver. Smits eist dat het hele artikel offline wordt gehaald. Dit, terwijl hij nauwelijks in het artikel voorkomt, en de eis vooral gebaseerd blijkt op van de categorisering van het artikel. Je zou daarom verwachten dat ze zouden eisen dat alle verwijzingen naar hem verwijderd moeten worden, en dat het artikel gerectificeerd moet worden. Het hele artikel verwijderen is juridisch onhoudbaar.

Daarnaast is de sommatie opvallend kort en inhoudsloos. Grote regelafstanden en veel witregels zorgen, samen met een half A4’tje aan header, ervoor dat de weinig inhoudelijke tekst toch vier kantjes vult. De sommatie noemt nauwelijks artikelen of jurisprudentie, terwijl dat in een zaak als deze (waarbij vrijheid van meningsuiting tegenover de persoonlijke levenssfeer van een politicus staat) toch noodzakelijk is. De sommatie schept dan ook niet veel vertrouwen in de vaardigheden van Willemsen, in ieder geval als het gaat om dit rechtsgebied.

Het toeval wil dat ik (in tegenstelling tot Willemsen) wél juridisch gespecialiseerd ben als het gaat om vrijheid van meningsuiting. Dat recht is vastgelegd in artikel 10 van het Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens, waar veel jurisprudentie over bestaat. Zo is in de bekende zaak Handyside tegen het Verenigd Koninkrijk bepaald dat meningsuiting moet kunnen kwetsen, choqueren en verontrusten. In de bekende zaak Lingens tegen Oostenrijk is bepaald dat politici, als publieke figuren, veel meer aanvallen moeten kunnen incasseren dan ‘gewone’ burgers. Zoals het hof bepaalde:

“The limits of acceptable criticism are accordingly wider as regards a politician as such than as regards a private individual. Unlike the latter, the former inevitably and knowingly lays himself open to close scrutiny of his every word and deed by both journalists and the public at large, and he must consequently display a greater degree of tolerance.”

Toevalligerwijs ging het in deze zaak om Friedrich Peter, een Oostenrijkse politicus voor de extreem-rechtse partij FPÖ die in een SS-brigade had gediend. Die brigade had meerdere oorlogsmisdrijven gepleegd, en Lingens vond hem daarom ongeschikt om als politicus in Oostenrijk te dienen. In een andere Oostenrijkse zaak, Scharsach en News Verlagsgesellschaft mbH, heeft het hof expliciet bepaald dat de vrijheid van meningsuiting het recht beschermd om een politica een “neo-nazi” te noemen als een waarde-oordeel, als daar een basis voor is.

Deze jurisprudentie laat ons in het licht van de sommatie (helaas!) geen keus: om ons artikel juridisch te verdedigen moeten we in detail gaan onderzoeken of VVD-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Gelderland, Mark Smits (tevens eigenaar van Smits Legal en 24Incasso), mogelijk extreem-rechts is en wat voor aanwijzingen daarvoor zijn. En ook al heb ik hem geen fascist genoemd, onderzoek ik voor het gemak ook of hij een fascist genoemd kan worden.

Toepassing op de casus: is Mark Smits een fascist?

Hoe bepaal je of iemand een extreem-rechts of zelfs een fascist is? Sommige mensen zijn er open over, maar de meeste fascisten zullen altijd ontkennen dat ze fascist zijn, soms ook naar zichzelf toe. Daar staat tegenover dat ook niet-fascisten en anti-fascisten zullen ontkennen fascist te zijn. Het enkele feit dat Mark Smits zegt geen fascist te zijn biedt ons geen soelaas. Dus moeten we objectief gaan kijken.

Laten we voorop stellen dat proberen je critici het zwijgen op te leggen al geen goed teken is voor Mark Smits. Door zo expliciet te dreigen met consequenties laat hij zien geen vriend te zijn van vrije meningsuiting. Dit is alleen maar erger aangezien hij klaarblijkelijk niet het hele artikel heeft gelezen, anders was hij niet zo uit zijn slof geschoten.

Maar SLAPP-zaken alleen maken je nog geen fascist. Eén van de belangrijkste kenmerken van fascisme is racisme, of in ieder geval een xenofobe angst voor de ‘buitenstaander’. Het geluk wil dat Smits extreem actief is op Twitter. Hij post zelf niet veel, maar hij retweet wel constant posts waar hij het mee eens is, en dat geeft een kijkje in de zaken waarin hij gelooft.

In deze post doelt “dit volk” op moslims. In het filmpje geeft deze man een conservatieve preek, waarin hij een oordeel velt over wat vrouwen wel of niet zouden moeten dragen. Ik vind zelf dat hij daar weinig zeggenschap over heeft, maar dat heeft niets te maken met dat hij moslim is. Christelijke en seculiere mannen hebben ook met enige regelmaat de misvatting dat ze wat te zeggen hebben over wat vrouwen dragen. Als je dan vraagt “wat doet dat volk hier”, dan generaliseer je een hele groep mensen op racistische wijze.

Over patriarchale witte mannen gesproken: een ander opmerkelijk iets is hoe Smits zich blijkbaar eigenaar voelt van vrouwen in de publieke ruimte. Deze foto met racistisch en discriminatoir bijschrift is kennelijk gemaakt zonder medeweten van de mensen die erop staan, iets dat je sowieso nooit moet doen. Degene die hem oorspronkelijk gepost heeft lijkt een afkeer te hebben van de vrouw links en de vrouw rechts juist goed te keuren, simpelweg omdat zij meer huid laat zien (en natuurlijk omdat ze wit is). Beide vrouwen hebben het recht om zich te kleden zoals ze willen, maar daar is Smits het dus niet mee eens.

Dat Mark Smits een misogyne zak is, blijkt ook wel uit dit bericht dat hij heeft gedeeld. Hier wordt Amsterdamse wethouder Zita Pels een “asielsloerie” genoemd, een extreem seksistische belediging, puur en alleen omdat ze statushouders wil blijven huisvesten.

Deze video die Smits deelde komt uit Utrecht, waar een jongen in het Arabisch aan het rappen is. Dat is de enige context van de video, en toch wordt hiermee angst gezaaid. Het probleem van deze “Ricardo” is blijkbaar simpelweg dat er mensen met een Arabische achtergrond in Nederland wonen. Dit filmpje is letterlijk alleen beangstigend als je in principe bang bent voor alle Arabische mensen. Als je een racist bent, dus. De angst die “Ricardo” hier verspreidt is een angst voor “omvolking”, de fascistische theorie dat er een (linkse) samenzwering is om de demografie van landen aan te passen.

Dat Mark Smits in “omvolking” gelooft is niet alleen impliciet, maar ook expliciet. Zo deelde hij deze video waarin Giorgia Meloni, op haar beurt de fascistische premier van Italië, waarschuwde voor de “islamisering” van Europa. Ook dit is een “omvolkingstheorie”, waarmee een racistische angst voor demografische verandering wordt aangepraat.

Dat Smits geen vriend is van vrije meningsuiting wisten we al, maar dat gaat verder dan alleen SLAPP-zaken. Smits deelt deze video van “Een blik op de NOS”, een extreem-rechts Twitterkanaal dat bekendstaat om het verspreiden van complottheorieën over de NOS. De kritieken van dat kanaal zijn compleet overtrokken, en grotendeels gebaseerd op dat de NOS niet hun specifieke mening naar buiten brengt. Zoals in deze video: een ongedocumenteerde migrant was in de VS van het dak gevallen na door ICE opgejaagd te zijn. Het punt van het Twitterkanaal, dat dus door Smits wordt gedeeld: als die persoon niet ongedocumenteerd was geweest, had die niet hoeven wegrennen voor voor ICE. Een gruwelijk omdraaien van schuld naar het slachtoffer.

De NOS is één van de meest voorkomende onderwerpen op Smits’ Twitterfeed in de afgelopen twee maanden. Hij lijkt te geloven in alle complottheorieën die “Een blik op de NOS” verspreidt. Afgelopen 11 juli deelde hij nog een foto van een “NOS Journaal = FAKE NEWS”-sticker, gemaakt door complotdenker Tilasmi Frigge van het YouTube-kanaal “De Ommekeer” (zoals ook te zien is rechtsonder op de sticker).

Daarnaast verspreidt Smits ook nog andere complottheorieën. Hier stelt hij dat het Burgerberaad Klimaat haar geloofwaardigheid “volledig” heeft “verspeeld”. Naast dat de VVD, van het ministerie van “Groene Groei” zelf compleet ongeloofwaardig is, ligt het in twijfel trekken van het burgerberaad precies in het politieke straatje van Smits. Hij is immers toch al geen fan is van effectief klimaatbeleid. Hij zou de uitkomst nooit serieus hebben genomen. Vandaar ook dat hij zo hoog van de toren blaast over niets: blijkbaar hebben ambtenaren van burgerberaad een gesprek gehad met Extinction Rebellion (XR). Wat Lucas Bergkamp impliceert is dat XR daarmee de touwtjes in handen heeft, maar dat blijkt helemaal nergens uit. Ook dit is weer een complottheorie, met XR in de rol van manipulator achter de schermen.

Met al dat extreem-rechtse gedachtegoed is het niet vreemd dat Smits een grotere fan lijkt te zijn van Wilders dan van zijn eigen VVD. Zo deelde hij aanvallen van extreem-rechtse wiskundige Jan van de Beek tegen burgemeester Peter Snijders van Zwolle, toen die laatste kritiek had op Wilders. Snijders is VVD-er, dus hier ondergraaft Smits zelfs zijn eigen partij om punten te scoren bij Wilders. Zijn punt lijkt: als je minder dan 2,5 miljoen stemmen hebt gehaald mag je geen kritiek hebben op Wilders.

Dit gaat verder dan simpelweg het aanvallen van critici. De logica van Van de Beek (en dus van Smits) is dat Wilders een bepaalde “legitieme” ‘volkswil’ vertegenwoordigt, en dat het dus ondemocratisch is om het niet met Wilders eens te zijn. Umberto Eco, schrijver van het boek Oerfascisme, zou dit “selectief populisme” noemen. Dit is een aspect van het fascisme waarbij een “grote leider” de rol op zich neemt om de ‘volkswil’ als een soort orakel uit te leggen. Dat is precies het gedachtegoed dat Smits hier verspreidt.

Er is feitelijk weinig onderscheid tussen de PVV van Wilders en de VVD van Smits, blijkt ook uit meerdere gedeelde tweets. Zo wil Smits, net als de VVD in het recente verkiezingsprogramma, een “asielstop”, wat in feite inhoudt dat mensen die voor hun lijf en leven moeten vluchten niet in Nederland terecht zouden kunnen. Die periode van tien jaar is niet alleen onmenselijk, het is daarnaast ook nog arbitrair. Dat arbitraire blijkt uit het feit dat de VVD geen tijdelijke maar een permanente asielstop wil, en na die tien jaar (een politieke eeuwigheid) is zo’n stop makkelijk te verlengen.

Niet alleen Wilders kan op steun van Smits rekenen. De VVD-er is ook een voorstander van het beleid van Donald Trump. Dit bericht deelde hij toen bleek dat Nederlandse bedrijven hun diversiteitsbeleid zouden aanpassen nadat Trump zijn heksenjacht tegen diversiteit begon. Het idee dat “diversiteit” het omgekeerde is van “kwaliteit” is natuurlijk ook weer een racistisch en misogyn punt. Het doel van diversiteitsbeleid is juist om er voor te zorgen dat geschikte vrouwen en mensen van kleur niet langer omwille van hun gender of huidskleur worden geweigerd.

Geloof het of niet, maar deze tweets zijn slechts een kleine selectie uit de stortvloed aan racisme, seksisme en complottheorieën die Smits dagelijks op zijn twitterpagina deelt. We hebben het nog niet eens gehad over hoe hij de koloniale “Gouden Eeuw” viert, hoe hij extreem-rechtse opinietrol Wierd Duk constant aanhaalt, of hoe hij denkt dat al het nieuws van de NOS rond hitterecords een complot is. Er is te veel om op te noemen. Het is dan ook niet zo dat er af en toe een extreem-rechts bericht zit tussen de verder normale berichten; de ‘normale’ berichten vormen bij hem de uitzondering. Als Smits geen enkele band wenst te hebben met extreem-rechts en fascisme, dan moet hij wellicht stoppen met het actief verspreiden van dat gedachtegoed.

Een van de meest veelgebruikte definities van fascisme komt van Umberto Eco in zijn boek “Oerfascisme”. Volgens Eco is fascisme standplaatsgebonden, en kan het per land en per tijdsperiode enorm verschillen. Daarom beschrijft hij veertien elementen van het fascisme. Een paar van die punten zijn: fascisme is racistisch, appelleert aan de gefrustreerde middenklasse, is geobsedeerd met een complot, gelooft in een vijand die tegelijkertijd sterk en zwak is, heeft een minachting voor zwakte, ziet dissidentie als verraad en gelooft dat er één grote leider is die als enige de ‘volkswil’ kan vertolken.

Smits vertoont in zijn twitterberichten niet alle veertien punten van Eco, maar in ieder geval deelt hij veel gelijkenissen met fascisme, genoeg om hem extreem-rechts te kunnen noemen. Het is enorm schadelijk dat Smits als VVD-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Gelderland zijn aanzienlijke podium gebruikt om haat te zaaien richting migranten en moslims, dat hij vrouwonvriendelijke en misogyne berichten deelt, en dat hij lucht geeft aan complottheorieën gericht tegen de vrije pers en de legitimiteit van de klimaatbeweging. Hij doet dissidente VVD-ers af als verraders en ziet Geert Wilders als dé uiting van een onkenbare ‘volkswil’. Hij lijkt te popelen om bij de eerstvolgende mogelijkheid de stap naar de PVV te maken.

Dat Smits extreem-rechts is, en zo dicht tegen het fascisme aanzit, zegt niet alleen wat over hem persoonlijk. Het zegt vooral ook iets over de hele VVD, en over ‘ons’ hele politieke systeem. Als dat systeem mensen als Wilders en Smits op een podium kan hijsen, en hen tot fractievoorzitters kan bombarderen, waarmee ze hun racistische drek kunnen verspreiden, dan is er iets goed mis met hoe onze zogenaamde democratie in elkaar zit. Zeker als zij vervolgens hun podium kunnen gebruiken om critici te intimideren.

Concluderend

In 2002 begon het echtpaar Gabrielle en Kenneth Adelman, respectievelijk een piloot en een fotograaf, met het California Coastal Records Project. Het doel van het project was om periodiek beelden te maken van de kust van de Amerikaanse staat Californië om zo kusterosie in beeld te brengen. Hun relatief obscure website werd wereldwijd beroemd toen zangeres Barbra Streisand eiste dat een foto van haar gigantische paleis/resort van de website gehaald moest worden om haar privacy te beschermen. Dit zou later de naam geven aan het “Streisand-effect“, waarbij pogingen tot censuur juist het tegenovergestelde effect hebben.

Ik hoop dat VVD-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Gelderland, Mark Smits (tevens eigenaar van Smits Legal en 24Incasso) blij is met deze uitgebreide juridische analyse over de Europese jurisprudentie rond vrijheid van meningsuiting. Dat hij maar snel moge leren dat geld en intimidatie niet alles voor je kunnen regelen, ook niet als je jezelf heel wat vindt.

En een gratis advies, van jurist tot jurist: hopelijk laat hij volgende keer wél een advocaat zijn sommaties controleren. De meeste smaad- en lasteradvocaten zijn bekend met het Streisand-effect, dus hun advies kan van toegevoegde waarde zijn.

Bo Salomons