Frankrijk: opluchting – maar de dreiging is niet weg

woensdag 10 juli 2024

Wie troost en bemoediging zoekt in stembusuitslagen, heeft een goede week achter de rug. Zowel in Frankrijk als in Groot-Brittannië kregen rechtse politici slecht nieuws te verwerken. Slecht nieuws voor rechts zien we natuurlijk graag. Maar daarmee is het nieuws uit beide landen nu ook weer niet onverkort goed nieuws. Eerst Frankrijk. Misschien dat ik later nog aan wat aandacht voor de verkiezingen in Groot-Brittannië toe kom.

Zondag 7 juli 2024 maakten kiezers in Frankrijk het Nouveau Front Populaire (NFP), een coalitie van vier links(ig)e partijen, de grootste in de tweede ronde van de parlementsverkiezingen. Het NFP krijgt 182 parlementszetels Het Rassemblement National (RN), , dat wil zeggen de fascistenclub van Le Pen en Bardella, kreeg met 143 zetels de derde plaats. Een onverwachte meevaller, want het zag er naar uit dat RN de grote winnaar zouden worden. De groepering van president Macron kreeg 178 zetels en werd daarmee nummer twee.(1) Evengoed is dat RN wel flink in zetels gegroeid. Een feestje bouwen uit pure opluchting is prima, maar het extreem-rechtse gevaar is helemaal niet weg.

Dat klemt temeer als het NFP zou gaan regeren, al dan niet samen met politici van het politieke midden. Dat laatste is vermoedelijk onontkoombaar, want de NFP heeft ook weer geen absolute meerderheid in het parlement. De ervaring leert dat zoiets op een teleurstelling uitdraait: linkse politici laten linkse toezeggingen vallen, om coalities met rechtsere partijen mogelijk te maken, en/of omdat ‘de markt’ ze via kapitaalsvlucht en dalende beurskoersen ze daartoe beweegt. Dit is zo ongeveer een zekerheid.

Onzeker is de mate van toegeeflijkheid, en de vorm die de concessies gaan aannemen. Dat zal mede afhangen van wat linkse en radicale mensen gaan doen. Afwachten? Of vechten? Gedragen mensen zich primair als kiezers? Of stellen ze zich vooral op als strijders? Met de bereidheid om voor sociale verbeteringen te demonstreren, en ook niet te aarzelen om te staken als de regering weinig tot niets voor, en steeds meer tegen, de verlangens van arbeiders en arme mensen doet?

Interessant is hier de manier waarop het NFP de verkiezingen won. Die overwinning is is bereikt doordat heel veel linkse mensen groot alarm sloegen tegen de fascistische dreiging en actief campagne voerden tegen het RN. John Mullen spreekt in een beschouwing op de website socialisme.nu van ‘de meest dynamische campagne in tientallen jaren, met tienduizenden nieuwe activisten , grote delen van het maatschappelijk middenveld, wijdverbreid huis-aan-huis aankloppen, honderden bijeenkomsten en demonstraties en een duizelingwekkende verscheidenheid aan evenementen, initiatieven en oproepen om voor radicale verandering en tegen het fascisme te stemmen.’(2) Die overwinning is dus bereikt, niet door gelikte partijpolitiek maar door het mobiliseren van authentieke linkse en antifascistische bezorgdheid. Mensen stemden meer uit bezorgdheid en afkeer van rechts dan omdat ze bij voorbaat zoveel vertrouwen in linkse politici hebben. Dat is goed, al dat initiatief van mensen zelf, meer van onderop dan van bovenaf. Maar de focus blijft hier wel die stembus, en dat is een beperking, om niet te zeggen een valkuil.

De overwinning van het NFP was mede een parlementaire vertaling van een strijd die buiten het parlement werd gevoerd. Dat opent mogelijkheden voor een beter vervolg. Als arbeidersverzet er in slaagt om bijvoorbeeld daadwerkelijk een hoger minimumloon door te drukken, is dat mooi. Maar dat is dan de verdienste van strijdende arbeiders. Niet van linkse politici die tegenstribbelend met zo’n verhoging akkoord gaan, ondertussen angstig over hun rechterschouder kijkend of de aandelenbeurzen niet instorten. Zo’n overwinning van strijdende arbeiders vereist dat die arbeiders dus niet passief gaan wachten wat ‘hun’ linkse regering allemaal voor mooie dingen voor ze gaat doen.

En een buitenparlementaire beweging die haar opstelling afstemt op wat de regering doet, kan een groot probleem worden. John Mullen weer: ‘Veel NPF-aanhangers begrijpen dat een linkse regering geen carte blanche moet krijgen.’(3) Mooi. Maar vervolgens: ‘Deze week proberen activisten lokale Volksfrontcomités op te zetten om de radicale betrokkenheid van grote aantallen mensen te behouden.’ En dan denk ik: radicale betrokkenheid waarbij? Bij het wel en wee van de regering? Zulke comités zijn alleen een goed idee als ze volstrekt onafhankelijk van de regering blijven. Er is het levensgrote gevaar dat anders de regering zulke comités gaan gebruiken om ‘begrip’ te kweken voor de ‘moeilijke besluiten’ die de regering ‘genoodzaakt is’ te nemen. Dat de comités zich noemen naar het Volksfront, de combinatie van linkse partijen die m nu mogelijk gaan regeren, is geen heel geruststellend teken.

Het idee dat een Volksfrontregering zich veel aan comités vanaf de basis gelegen zal laten liggen is weinig realistisch. Zo’n regering heeft ambtenaren, een politie, politieke legitimiteit vanwege staatsrecht en stembus. Zo’n regering zal zelforganisatie van onderop alleen maar lastig vinden, zodra zulke zelforganisatie zich kritisch en autonoom opstelt. Doet zij dat niet, dan worden genoemde comités makkelijk ingekapseld; dan worden het een soort regeringsaanhangsel, een doorgeefluik voor initiatief van bovenaf, van partijpolitiek, regerend links.

Links in de regering zal mensen teleurstellen, om de simpele reden dat regeringsmacht binnen het kapitalisme precies niet de manier is waarop je linkse en radicale doeleinden kunt bereiken. Waar links in de regering teleurstelling helpt veroorzaken, zal rechts van die teleurstelling profiteren, tenzij linkse en radicale mensen buiten de partijpolitiek voldoende gewicht in de schaal weten te leggen met protest, verzet en het verstevigen van sociale bewegingen en bijbehorende netwerken. Zulke bewegingen en netwerken kunnen dus maar beter autonoom zijn tegenover staat en regering, om het geschetste gevaar van inkapseling te voorkomen.

En het zal niet zomaar rechts, maar extreem-rechts zijn dat van die dreigende teleurstelling profiteert, want mainstream rechts is dan intussen bezig met het regerende links intussen behendig verder naar het midden trekken en duwen. Mainstream rechts zal dus mee verantwoordelijk zijn voor de teleurstelling. Alleen een zeer sterke versteviging van linkse en radicale bewegingen en initiatieven buiten en tegenover regering, staat en parlement zal het steeds rechtsere getij kunnen doorbreken. Er is linkse en radicale strijd. Maar die heeft bij lange na (nog) niet de noodzakelijke omvang, samenhang, scherpte.

Dat boze mensen nadat de verkiezingsresultaten duidelijk begonnen te worden, meteen de straat op gingen en de confrontatie met de politie aangingen – een politie die demonstranten met traangas belaagde toen die ‘iedereen haat de politie’ riepen (4) – is intussen wel weer een goed teken. Die politie is terecht doelwit, ook als links gaat regeren. Aan het karakter van die politie als racistische knokploeg van het kapitaal, als apparaat van staatsterroristen, verandert links in de regering immers niets.

De hele politieke constellatie in Frankrijk wijst vooralsnog dan ook op een gestage verdere groei van het fascisme, en met parlementaire en electorale spelletjes is die groei niet te stuiten. Geniet dus vooral even van de opluchting wegens de tegenvaller voor Le Pen en haar RN. Maar zet je intussen schrap met antifascistische vastberadenheid, want die hebben we nodig. Niet alleen in Frankrijk, trouwens.

Noten:

(1) Frank Renout, ‘Macron: parlementsverkiezingen zijn door niemand gewonnen’, NOS, 10 juli 2024, https://nos.nl/artikel/2528373-macron-parlementsverkiezingen-zijn-door-niemand-gewonnen

(2) John Mullen, ‘Franse verkiezingen: ntifascistische overwinning en diepe politieke crisis’, socialisme.nu, 9 juli 2024, https://socialisme.nu/franse-verkiezingen-antifascistische-overwinning-en-diepe-politieke-crisis/

(3) John Mullen, ‘Franse verkiezingen: ntifascistische overwinning en diepe politieke crisis’, Socialisme.nu, 9 juli 2024, https://socialisme.nu/franse-verkiezingen-antifascistische-overwinning-en-diepe-politieke-crisis/

(4) ‘Franse politie grijpt in na onrust in steden na exitpoll verkiezingen’, Nu.nl, 8 juli 2024, https://www.nu.nl/buitenland/6319885/franse-politie-grijpt-in-bij-onrust-in-steden-na-exitpoll-verkiezingen.html

Peter Storm