Extinction Rebellion: “Fast fashion industrie buit arbeiders uit, vergiftigt de leefomgeving en verwoest de longen van de planeet”

Afgelopen zaterdag voerden klimaatactivisten van Just Stop Fast Fashion (JSFF), een campagne van Extinction Rebellion (XR), actie in Leiden, en gisteren in Den Haag. Het protest richtte zich tegen de fast fashion-industrie in het algemeen en tegen het Leidse Fashion Festival in het bijzonder. Daarom werd in de vroege zaterdagochtend de Haarlemmerstraat, de drukste winkelstraat van Leiden, ondergekrijt en werden kledingzaken beplakt met posters en versierd met leuzen. In Den Haag deelden klimaatactivisten gisteren flyers en gratis tweedehandskleding uit aan het winkelend publiek in de Grote Marktstraat. Ook werd er een toespraak gehouden.

Met de Leidse actie legde JSFF een paar harde eisen neer bij de gemeente: “dat de verkoop van fast fashion binnen de Leidse grenzen stopt, dat er duurzame alternatieven gepromoot worden en dat de gemeente toewerkt naar een circulaire economie”. Volgens de klimaatactivisten is het Fashion Festival “een vulgair feestje dat zich vooral lijkt te richten op het aansmeren van goedkope troep aan minderjarigen en jonge vrouwen”. Het festival vond afgelopen zaterdag plaats en werd georganiseerd door Leiden&Partners en Centrummanagement Leiden, in samenwerking met lokale ondernemers. “Dat die lokale ondernemers werken voor wereldwijde miljardenbedrijven die verantwoordelijk zijn voor miljoenen doden in de afgelopen en komende jaren wordt niet vermeld, en dat de samenwerking bestaat uit het door de gemeente stimuleren van kleding nog goedkoper aanbieden, op vertoon van een gratis af te halen VIP-pas, wordt ook pas duidelijk voor wie door een wirwar aan websites bladert.”

Spijkerbroek

“Je kleding: helemaal volgens de laatste trends”, zo begint de tekst van de flyer die XR-activisten in Den Haag uitdeelden. “Je stijl: geweldig. Je banksaldo: niet zo geweldig, maar geen zorgen, mode hoeft niet duur te zijn. Zesentwintig seizoenen per jaar draag jij het nieuwste van het nieuwste. ‘Shop till you drop voor bijna nop’ – het klinkt haast te mooi om waar te zijn… Nou, dat klopt: fast fashion naait ons een oor aan. Pak de spijkerbroek, een onmisbaar kledingstuk. Of het nu gaat om stretch, scheur of boyfriend jeans, je kunt ze vaak voor minder dan twee tientjes kopen! De echte kosten zijn helaas veel hoger. De mensen die jouw jeans maken, werken onder slechte omstandigheden, voor een laag loon. Bovendien kost het produceren van een spijkerbroek wel tienduizend liter water en zorgt het voor tien kilo CO2-uitstoot. Voor de kleur worden grote hoeveelheden chemicaliën gebruikt, en het giftige afval hiervan wordt vaak rechtstreeks in de rivier geloosd.”

De XR-activisten leggen uit wat er allemaal mis is met de fast fashion kleding: “Het is niet duurzaam, het gaat snel kapot, het is van lage kwaliteit en schadelijk voor mensen, het milieu en het klimaat. Bovendien verkopen modeketens een groot deel van hun collecties nooit en vernietigen ze die om ruimte te maken voor nieuwe items. 85 Procent van al het geproduceerde textiel belandt binnen een jaar op de vuilnisbelt, en ongeveer de helft daarvan is nooit gedragen.”

Harry Westerink

Gisteren hield een XR-activist een toespraak in Den Haag, te midden van het winkelende publiek en vlakbij een aantal kledingbedrijven. Hieronder de tekst van haar speech.

Vandaag trekken wij met de Guerrilla Fashion-karavaan door de Haagse winkelstraten. Met muziek en gratis kleding spreken wij ons uit tegen de fast fashion-industrie, tegen de grove mensenrechtenschendingen, tegen het uitbuiten en misbruiken van mensen en de aarde. Dat is geen vrolijk verhaal.

Mensenrechtenschendingen worden op grote schaal gepleegd in Palestina, maar zeker niet alleen in gebieden waar de hele wereld naar kijkt. De fast fashion-industrie buit mensen over de hele wereld uit, vergiftigt ons, verwoest de longen van onze planeet – het regenwoud én de oceaan, drijft arbeiders tot zelfdoding en draagt voor een groot deel bij aan het uitsterven van de mensheid.

De katoenproductie gebruikt 2,7 procent van het bouwland ter wereld, maar is goed voor meer dan tien procent van alle insecticiden. Onveilig gebruik van giftige chemicaliën heeft gezondheidseffecten op de werkers in het veld, en op ecosystemen die ermee overspoeld worden. De chemicaliën die met de katoenproductie zijn geassocieerd, vervuilen ook rivieren waar mensen in baden, of bronnen waar mensen voor hun drinkwater van afhankelijk zijn, en ze kunnen leiden tot ernstige geboorteafwijkingen in de wijde omgeving.

De kunstmatig verhoogde prijs van genetisch gemodificeerde zaden die de markt overstromen, drijft jaarlijks gemiddeld tienduizend boeren in Zuidoost-Azië tot zulke wanhoop dat zij zichzelf van het leven beroven. De druk op de overige onderbetaalde telers is zo hoog dat velen gedwongen zijn om zich diep in de schulden te steken. Het kledingbedrijf Zara is een van de grootste afnemers van katoen ter wereld, en weigert cijfers te publiceren over waar zij hun katoen vandaan halen, en wat ze doen om dit soort verschrikkelijkheden tegen te gaan.

Het is bekend dat fast fashion een overweldigend vernietigend effect op het klimaat heeft, maar de mode-industrie kenmerkt zich ook door de verschrikkelijke omstandigheden waaronder de arbeiders hun werk moeten doen. Dwangarbeid, kinderarbeid en slavenarbeid zijn aan de orde van de dag in de productieketen van fast fashion-zaken als Zara. Het is aannemelijk dat een hoop van hun producten zijn verkregen via dwangarbeid in de Oeigoerse concentratiekampen in China. Inditex, het moederbedrijf van Zara, Stradivarius, Bershka, Pull&Bear en nog een handjevol andere ketens, zwijgt hierover in alle talen.

Zara, een dochteronderneming van gigant Inditex, misbruikt de genocide in Palestina voor marketingdoeleinden. In december vorig jaar werd Zara’s Ateliercollectie 2024 gepresenteerd en gepromoot. Het beeld van het wereldberoemde model Kristen McMenamy spande wat wreedheid en ignorance betreft de kroon. Gehuld in een hippe jas, lijkt Kristen een in een wit doek gewikkeld lijk op haar schouder te torsen. De in witte en soms bebloede doeken gewikkelde slachtoffers van de Israëlische terreur zijn een gruwelijk en bekend beeld.

Bijna tien jaar geleden werden in Turkse vestigingen van onder andere Zara labels gevonden in de kleding, waarop uitgelegd werd dat degenen die die kleding gemaakt hadden, al maanden niet betaald kregen. De fabriek waarin ze werkten, ging van de ene op de andere dag dicht, de baas was onvindbaar, en de laatste paar maanden bleven onbetaald. Maar zelfs waar betaald gewerkt wordt, is het vaak voor niet meer dan een hongerloontje, en zijn arbeidsvoorwaarden praktisch niet aanwezig. Zonder vaste contracten weten mensen niet of ze morgen nog een inkomen hebben. Werkdagen zijn soms twaalf uur lang (of langer), seksisme viert hoogtij en kinderarbeid is helaas nog steeds aan de orde van de dag. Op 24 april 2013 stortte er in Savar, Bangladesh, een gebouw in van acht verdiepingen hoog. In dat gebouw zaten vijf verschillende textielfabrieken; leveranciers van onder andere Primark, Mango, Urban Outfitters en Zara. Het was allang bekend dat het gebouw slecht gebouwd en slecht onderhouden was, maar de druk van de overproducerende fast fashion-bedrijven was zo hoog dat de fabriekshouders hun werkers er toch in aan het werk zetten. 1.134 mensen overleden. Meer dan 2.500 mensen raakten ernstig gewond.

De websites van fast fashion-bedrijven staan vol met greenwashende leugens. De fast fashion-marketeers beweren verantwoordelijkheid te nemen voor het welzijn van de mensen die zij, weten wij, uitbuiten en laten stikken, of in het geval van de ramp in Bangladesh, zelfs hebben laten doodgaan omwille van de economische voordelen, voor geld. Ik sta hier vandaag onder andere om te eisen dat een zaak als Zara verantwoordelijkheid neemt. In politieke termen heet dat dan “maatschappelijk verantwoord ondernemen”; dat ondernemen mag wel wat minder, maar als ze zelf die maatschappelijke verantwoordelijkheid niet nemen, dan moeten wij de wereld laten weten dat ze die hebben én dat ze die ontlopen!

Het is natuurlijk niet te vergelijken met vergiftiging, dwangarbeid, kinderarbeid, doden en

gewonden, maar ook in Nederland buiten fast fashion-bedrijven kwetsbare mensen uit. In de winkels en de distributiecentra werken arbeidsmigranten en jongeren, die hebben vaak geen idee van hun rechten als werker. Noodgedwongen werken ze hard onder slechte omstandigheden en voor een karig loon. Pauzes worden overgeslagen, overwerk wordt niet uitbetaald. En hard werken is het: in de fast fashion-business wordt elke twee weken, soms vaker, de hele voorraad vervangen door de nieuwste mode. Het lijkt wel alsof het elke maand uitverkoop is.

Dat soort uitbuiting is waarom wij pleiten voor het afschaffen of sterk reduceren van uitverkopen, koopzondagen, koopavonden en shopfestivals zoals in Leiden dit weekeinde. Activisten uit de pro-Palestina-beweging hebben Zara op de boycotlijst geplaatst. Bij Extinction Rebellion en Guerrilla Fashion geloven we dat de oplossing voor dit soort ellende gezocht moet worden bij de veroorzakers van de crisis. Ik zeg niet dat je nooit een fast fashion-zaak in mag lopen en er iets kopen. Maar als je eenmaal weet hebt van de verschrikkingen, kan ik me niet voorstellen dat je nog klant wil zijn van een zaak als Zara. Want zelfs de enkeling die denkt dat genocide geen reden is om voortaan met een grote boog om de Zara heen te lopen, moet toch denken aan familie, vrienden, of desnoods alleen maar aan zichzelf. De fast fashion-industrie vermoordt ons allemaal. Langzaam, onopgemerkt, en gekleed in glimmende plastic troep die na twee keer dragen uit elkaar valt.

En wij hebben nog de energie, de kracht en het privilege om onszelf te kunnen verdedigen. Wij hebben nog jaren de tijd voor het water ons aan de lippen staat. Op de Westbank en in Gaza weten kinderen niet of ze morgen nog een huis hebben om in te wonen. In Nederland hebben we mensen die wekelijks meerdere kledingstukken kopen. In Bangladesh worden mensen neergeschoten als ze voor betere arbeidsvoorwaarden demonstreren en Zara misbruikt de slachtoffers van de Israëlische terreur. We zijn allemaal slachtoffer van hetzelfde systeem, maar ik kan hier in relatieve veiligheid staan om samen met jullie dat systeem te bevechten.

Vrijheid bestaat alleen als we allemaal vrij zijn. Dus, omwille van alle slachtoffers van van de fast fashion-business, in Spanje, in Marokko, in China, in Bangladesh, hier in Den Haag, op de Westbank en in Gaza: bevrijd ons allemaal en stop fast fashion! En free Palestine!