De verkuttificatie van het internet volgens Cory Doctorow

De gebruiksvriendelijkheid van onze sociale media keldert met de seconden. Algoritmes houden bij waar we doorheen scrollen en zelfs WhatsApp introduceert reclames. De Canadese tech-blogger Cory Doctorow bedacht een virale term voor deze aftakeling van tech-platformen: ‘enshittification’. Doctorow: ‘Gebruikers houden elkaar gegijzeld op platforms die shit zijn.’ Vanaf zondag 27 juli te zien op ons … Continued

29 juli, 2025 3 min leestijd

De gebruiksvriendelijkheid van onze sociale media keldert met de seconden. Algoritmes houden bij waar we doorheen scrollen en zelfs WhatsApp introduceert reclames. De Canadese tech-blogger Cory Doctorow bedacht een virale term voor deze aftakeling van tech-platformen: ‘enshittification’. Doctorow: ‘Gebruikers houden elkaar gegijzeld op platforms die shit zijn.’

Vanaf zondag 27 juli te zien op ons YouTube-kanaal:

Wie tegenwoordig een zoekterm intikt op Google krijgt op de eerste pagina in plaats van goede zoekresultaten vooral advertenties voorgeschoteld. En wat scams.

De eindeloze stroom advertenties op Instagram, de duizend trucs om mensen toch vooral niet de laagste prijs te laten zien, Youtube die het liefst alleen nog maar advertenties laat zien… Het zorgt niet alleen voor dagelijkse frustratie, maar ook voor oprechte zorgen: wat is er aan de hand? Is het internet echt kapot aan het gaan?

De Amerikaanse activist en schrijver Cory Doctorow bedacht er een term voor die in één woord omschrijft wat er mis is met het internet: Enshittification. Verkuttificatie zou je kunnen zeggen in het Nederlands.

Doctorow bedacht niet alleen de term Enshitiffication voor wat er misgaat met het internet, hij maakte ook een doorwrochte analyse hoe dat heeft kunnen gebeuren. Waarom de grote Amerikaanse techbedrijven ongestraft hun producten kunnen verkuttificeren, en wij ze toch blijven gebruiken. Want het klassieke economische idee, dat als een product of dienst niet goed meer is de vrije markt vanzelf ruimte biedt aan betere alternatieven, geldt duidelijk niet meer in de digitale economie.

Als we tegen een slecht functionerende onlinedienst aanlopen, hebben we al snel de neiging te zeggen: “Het is het algoritme”. Dat heeft iets defaitistisch, alsof die algoritmes een eigen leven hebben en er niets of niemand is die invloed heeft op het ontwerp ervan. En dat is natuurlijk onzin. Al die algoritmes, van zoekmachines tot social media feeds tot de aanbevelingen die Spotify doet; het is allemaal bewust ontworpen, en dat ontwerp kan ook anders.

Doctorow kent de ‘black boxes’ van de online algoritmes als geen ander. Hij spitte door miljoenen pagina’s rechtbankdocumenten, want elke keer als een grote techpartij voor de rechter wordt gedaagd, gaan er kleine luikjes open, en komt er informatie op straat die normaal gesproken angstig wordt afgeschermd. Informatie over hoe de algoritmes precies worden ontworpen. En hoe dat vaak bewust zo gebeurt dat ze slechter zijn voor de gebruiker, maar wel nèt iets meer geld opleveren. Zo maakte Google de zoekmachine bewust slechter, zodat mensen twee keer of meer moeten zoeken. Dan kan Google ook twee of meer keer advertenties laten zien, en kan de winst nog net iets verder omhoog.

Doctorow heeft een lange rij voorbeelden van hoe gebruikers het onderspit delven omdat techbedrijven de gebruiker als noodzakelijk kwaad zien. Het internet wordt dan ook bewust verkuttificeerd, stelt Doctorow. Uitgeknepen voor een paar extra centen, en zonder zorgen dat er concurrentie komt die de gebruiker wel weer bovenaan zet.