De nazi-kleptocratie

Ons beeld van nazi-Duitslands is tachtig jaar later nog steeds vertroebeld door propaganda, die de nazi-overheid neerzet als efficiënt en ideologisch toegewijd. Niets is minder waar: het fascisme bestond uit corruptie en diefstal op elk niveau.

Dat de nazi’s op zo’n grote schaal eerst Duitsland en later Europa zouden leegroven was na hun machtsgreep onvermijdelijk. Het uitschakelen van oppositiepartijen, het verbieden van kritische media en het verduisteren van overheidshandelingen maakte het roven kinderlijk eenvoudig.

Om te beginnen bij de voorman zelf: Hitler heeft zichzelf als leider van Duitslands immens verrijkt. Hij ontdook belastingen, onder meer de belastingen op de verkoop van Mein Kampf. Na zijn machtsgreep liet hij die schulden natuurlijk kwijtschelden.

Veel mensen weten ook das pas getrouwde stellen een editie van Mein Kampf cadeau kregen. Maar weinigen weten dat de Duitse staat die boeken van Hitler kocht, waardoor miljoenen aan belastinggeld per jaar in de persoonlijke zakken van de Führer verdwenen.

De staat drukte ook met regelmaat zijn gezicht af, onder meer op postzegels en propagandaposters. Hitler eiste dat hij werd betaald voor het gebruik van zijn portretrecht, waardoor de staat hem voor elke poster en postzegel moest betalen.

Hitler maakte ook graag gebruik van zijn machtige positie om ‘donaties’ uit te lokken. Grote werkgevers in Duitsland werden geacht te doneren aan de Adolf Hitler-Spende, als ‘dank’ voor de wederopbouw van de economie.

Wie iets ter attentie van Hitler wou brengen, of wie wou rekenen op de gezindheid van Hitler, kon maar beter goed doneren in dat potje. Uiteindelijk was de Adolf Hitler-Spende omgereken naar vandaag drie miljard waard, waarmee Hitler zijn loyale gevolg in de NSDAP kon betalen.

Dat was weer anders dan Konto 5, een fonds van het ministerie van Financiën, dat Hitler kon gebruiken om bijvoorbeeld hoge legerofficieren om te kopen. Het hele nazi-apparaat was een matroesjka van corruptie binnen corruptie binnen corruptie.

Ook liet Hitler een huis voor zichzelf bouwen in Berchtesgarden, de Berghof. De koop was betaald met (onbelaste) inkomsten van Mein Kampf, maar later werd het op kosten van de staat uitgebreid, en werden omwonenden gedwongen te vertrekken.

Het beeld van Hitler als een ideologisch toegewijde staatsman die het goede voorbeeld gaf, is zelfs na de Tweede Wereldoorlog in stand gebleven. Dit, terwijl het voornamelijk nazipropaganda was, die vandaag de dag nog doorleeft.

Maar Hitler was natuurlijk niet alleen. Een van de bekendste dieven was Hermann Göring, de reichsminister voor het Vierjarenplan en rijksmaarschalk van de Luftwaffe. Hij was een van de meest toegewijde kunstdieven in het nazirijk.

Hermann Göring liet ook Carinhall, zijn jachtpaleis, bouwen op kosten van de staat. Hetzelfde gold voor Joseph Göbbels, die in 1936 een huis ‘cadeau’ kreeg van de stad Berlijn; hetgeen hij vervolgens verbouwde met ‘financiering’ van een filmstudio.

Al deze gebouwen waren in feite omkoopsommen, waarmee de elite van het Derde Rijk zich tot een extreem rijke economische en sociale elite verhieven. Juist hun politieke macht maakte hen een gewild doelwit voor omkoperij, en ze lieten zich maar wat graag omkopen.

De diefstal beperkte zich ook niet tot een paar kopstukken. De hele nazi-economie was gebouwd op diefstal en plundering, al vóór de oorlog. Opportunistische SS-ers gebruikten de plunderingen van Kristallnacht om zichzelf te verrijken ten koste van Joden.

En niet alleen de SS misbruikte het antisemitisme van de NSDAP. Ongeveer veertig procent van de ‘aangiften’ bij de Gestapo was verzonnen om een bepaald interpersoonlijk conflict uit te vechten. Zo werden vele onschuldige mensen ‘verraden’.

En dat had ook een economisch aspect. Antisemitisch beleid van nazi-Duitsland zorgde ervoor dat Joden uit belangrijke posities werden ontslagen. Vervolgens konden ze door Duitsers vervangen worden. Zo konden Duitsers hun concurrenten uitschakelen.

Diefstal groeide gedurende het nazi-regime tot institutionele proporties. Joodse emigratie werd eerst gesteund, maar al snel moesten ze al hun bezit in Duitsland achterlaten ter confiscatie. De Joden die bleven verloren uiteindelijk ook hun bezit.

Eén van de bekendste vormen van diefstal is de diefstal van goud. De nazi’s verrijkten zichzelf door het stelen van goud van de slachtoffers van concentratiekampen, soms zelfs de gouden vullingen uit tanden.

Deze Joden moesten de SS voor de kleinste bureaucratische handeling omkopen. De nazi’s deden zich voorkomen als de grote slachtoffers van de Weimarrepubliek, en zagen dit systeem van omkoping als ‘genoegdoening’ voor wat hen was ‘aangedaan’.

Uiteindelijk was de hele nazi-economie gebaseerd op roof en diefstal, al vanaf het begin. Het uitbreiden van het Duitse leger gebeurde op krediet, dat na de oorlog terugbetaald zou worden met de geroofde welvaart uit veroverde landen.

Volgens bepaalde berekeningen was dit niet mogelijk. Na het ontslag van Hjalmar Schacht als minister van Economie (vervangen door Hermann Göring) ging de bewapening veel verder dan hij had geadviseerd. Er was waarschijnlijk niet genoeg te stelen in Europa om dat terug te betalen.

Als gevolg van deze strategie roofde Duitsland heel Europa leeg. In Nederland kennen we natuurlijk fietsendiefstal, maar het ging uiteindelijk om complete productieprocessen die aan Duitse bedrijven werden overgedragen.

Hele bedrijven werden opgezet om grondstoffen te stelen tijdens de Tweede Wereldoorlog, zoals Kontinentale Öl in 1941. Dit bedrijf was verantwoordelijk voor de exploitatie van olie in bezette gebieden om de oorlogsmachine op gang te houden.

Maar nog veel meer bedrijven waren onderdeel van de roof, zowel als gevolg van de oorlog als de Holocaust. Grote namen zijn BMW, Bayer, dr. Oetker, Siemens, DAF, IG Farben, en nog vele andere.

Dat de nazi’s achteraf herinnerd worden om hun zogenaamde efficiëntie is pure propaganda. De Duitse oorlogseconomie en leger waren extreem inefficiënt, deels ook door de constante angst en de corruptie die daarmee gepaard ging. Waarom worden ze niet zo herinnerd?

Dat heeft deels te maken met hoe er in de jaren dertig naar Duitsland werd gekeken. Er was ook in Europa en de VS veel enthousiasme voor fascisme, zeker als verzet tegen communisme. Het was lang niet duidelijk of Hitler of de USSR de grote vijand zou worden.

Daarom ging men in Europa vaak uit van de propaganda uit Duitsland, zelfs de mensen die kritisch waren op het fascisme. De propaganda van Hitler heeft zo uiteindelijk haar werk gedaan. Nog steeds komen veel van de beelden die we voor nazi’s gebruiken uit hun eigen propaganda.

Maar het had ook te maken met de Koude Oorlog. Veel Duitse officieren, zoals Erwin Rommel, zijn na de oorlog gerehabiliteerd, omdat Duitsland nodig was als bondgenoot tegen de USSR. Denazificatie van Duitsland is daarom door de geallieerden nooit goed uitgevoerd.

En bovendien was al die corruptie natuurlijk niet het grote kritiekpunt op Nazi-Duitsland vanuit het kapitalistische westen, dat grotendeels nog bestond uit koloniale grootmachten. Wat Hitler in Duitsland deed was niet zo veel anders dan de koloniale regimes in Afrika, Azië en Amerika.

Dit was overigens anders in de USSR, waar er (na het uiteenvallen van het Molotovo-Ribbentrob-pact) wél aandacht was voor de corruptie in het nazi-regime.

Hoe dan ook, we leven nu in een wereld waar er veel misverstanden bestaan over fascisme en de nazi’s, zelfs in anti-fascistische kringen. Het is goed om voorbij nazi-propaganda te kijken, juist in tijden dat we zelf met dit soort boeven te maken hebben.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)