Waarom Israël Iran nu aanvalt

(Foto: Netanyahu en Trump. Foto: Het Witte Huis, Wikimedia Commons)

(NB: Het stuk verscheen op 17 juni bij De Wereld Morgen, inmiddels heeft Trump ook besloten aan te vallen…)

In de vroege ochtend van 13 juni begon Israël een directe oorlog met Iran, na tientallen jaren van schaduwoorlogsvoering die bestond uit gerichte moorden, cyberaanvallen en indirecte confrontaties van Damascus tot de Rode Zee.

De ongeschreven regel was: escaleren zonder de boel volledig te laten ontsporen. Met een verrassingsaanval van Israëlische inlichtingendiensten en zware bombardementen, gevolgd door een Iraanse vergeldingsactie op militaire doelen en strategische infrastructuur in Israël, is die grens nu overschreden.

Doel van deze oorlog

De situatie escaleert snel en vertoont tekenen van een veel groter conflict dan enkel zogezegde nucleaire ontmanteling. Netanyahu heeft openlijk verklaard dat hij uit is op een regimewissel in Iran. De kans dat die er komt is klein. Aan de ene kant is er in Iran heel wat ongenoegen.

Veel jongeren hebben problemen met de strakke traditionele levensstijl en de klerikale betutteling. Door de economische sancties van de VS doet de economie het heel slecht, is er veel armoede en zit een kwart van de jongeren zonder werk. Het politiek stelsel is theocratisch en weinig transparant. Iraniërs zijn de wijdverbreide corruptie en harde repressie beu.

Het lange termijndoel van de VS in het Midden-Oosten is het verbrokkelen van de landen in kleinere, zwakkere entiteiten

Aan de andere kant kan de regering nog steeds rekenen op de steun van een belangrijke conservatieve en vrome bevolkingsgroep in het platteland, en deels ook in de steden. Bovendien zorgen bombardementen van een buitenlandse agressor er juist voor dat de rangen zich sluiten.

Een regimewissel is wellicht te hoog gemikt, maar een minder maximale doelstelling is de uitschakeling van Iran als regionale subgrootmacht. Het lange termijndoel van de VS in het Midden-Oosten is het verbrokkelen van de landen in kleinere, zwakkere entiteiten die niet langer zelfstandig opereren, en in het beste geval bestuurd worden door pro-Amerikaanse krachten.

Dat kadert in de poging van het ‘collectieve Westen’ om de opkomst van weerspannige landen of alternatieve machtsblokken te verhinderen die de vijf eeuwen lange wereldwijde dominantie zouden kunnen bedreigen. Deze drijfveer komt voort uit de aard van het globale kapitalisme en zijn overlevingsdrang via imperialisme.

Binnen het anti-hegemoniale blok waaronder (Rusland, China, en Noord-Korea) vormt Iran, zonder kernwapens, de zwakke schakel.

In het Midden-Oosten is het doel een regio te creëren waarin geen enkel land nog groter of machtiger is dan Israël, dat zo zijn regionale overheersing kan veiligstellen. Om dat doel te bereiken wordt Israël geacht “het vuile werk op te knappen”, aldus Bondskanselier Merz.

Daartoe wordt het door de VS maar en de westerse bondgenoten bewapend met de meest dodelijke en geavanceerde wapens, en kan het ook op militaire en logistieke steun rekenen van Washington.

Strategie

Volgens analisten past Israël vandaag in Iran dezelfde strategie toe als eerder in Libanon: gerichte liquidaties van militaire leiders, vernietiging van communicatiesystemen en precisiebombardementen op vooraf geselecteerde doelen. De strategie heeft in elk geval gewerkt in Libanon.

Daarnaast probeert de zionistische staat de oliebevoorrading in het land te ontregelen. Tel Aviv heeft zondag laten doorschemeren dat het bij recente aanvallen in Iran brandstofdepots heeft geraakt die zowel civiele als militaire bevoorrading dienen. Het doel is voorlopig niet om de olie-export — vooral richting China — te hinderen, maar om de binnenlandse bevoorrading van Iran te verstoren.

Een mogelijk scenario is Iran te verkavelen in gebieden waarover de regering geen of nauwelijks controle heeft

Na de aanvallen op militaire en nucleaire installaties vormen de aanvallen op energie-installaties een nieuwe fase, met hetzelfde doel: het uitschakelen van defensie-infrastructuur en het ondermijnen van de regering en de samenleving.

Een mogelijk scenario is van wat er in Irak en ook in Syrië is gebeurd. In beide landen werd het centrale gezag en het leger fel verzwakt, en werd het grondgebied de facto verkaveld in gebieden waarover de regering geen of nauwelijks controle heeft. In beide landen gebeurde dat door militaire agressie van buitenaf en door bevolkingsgroepen tegen elkaar op te zetten.

Iets gelijkaardigs zullen ze ook in Iran proberen. Net zoals in Irak en Syrië zijn de Koerden in Iran een belangrijke minderheidsgroep.

Rol van de VS

Volgens onderzoeksjournalist Ben Norton is de Israëlische aanval op Iran geen unilaterale actie, maar het resultaat van een gecoördineerde operatie tussen Israël en de Verenigde Staten, goedgekeurd en aangestuurd door de Trump-regering.

Terwijl de VS zich publiekelijk bezighield met zogenaamde vredesonderhandelingen over een nieuw nucleair akkoord met Iran, zou Trump in het geheim Israël hebben geholpen bij de voorbereiding van de aanval. Hij leverde wapens, zoals 300 Hellfire-raketten, gaf toegang tot Amerikaanse inlichtingen en keurde de aanval persoonlijk goed.

Uit gelekte informatie en mediaberichten blijkt dat de VS voor de bombardementen cruciale militaire en logistieke steun leverde

Trump had Iran een “ultimatum” van 60 dagen gegeven om een deal te aanvaarden — dag 61 werd het moment van de aanval.

Trump pochte publiekelijk over de aanval, noemde het een “slachting” en zei dat “er nog veel meer zou volgen”. Functionarissen beweerden wel dat de VS niet betrokken was, maar uit gelekte informatie en mediaberichten blijkt volgens Norton dat de Verenigde Staten cruciale militaire en logistieke steun leverden en zelfs Iraanse raketten onderschepten toen Iran terugsloeg.

Dat laatste deden ze overigens ook al bij de vorige raketaanvallen vanuit Iran (in april en oktober 2024). Op dit moment is het nog niet duidelijk of de VS rechtstreeks zal deelnemen aan de aanvallen van Israël. Binnen zijn regering zijn de violen wellicht nog niet helemaal gelijkgestemd.

Trump heeft in elk geval al een kernvliegdekschip verplaatst vanuit de Zuid-Chinese Zee naar de Arabische Zee om samen met de USS Carl Vinson en meerdere destroyers de NAVO-achtige aanwezigheid in de regio te versterken. Daarnaast werden ook tientallen tankvliegtuigen naar Europa gevlogen, klaar voor operaties boven het Midden-Oosten.

Waarom nu?

Washington en Tel Aviv achten het moment rijp om Iran aan te vallen en een genadeslag te proberen geven. De vernietiging van Iraanse luchtafweerinstallaties door Israël enkele maanden geleden, de val van de regering van Assad en de installatie van een regime ‘onder controle’, de verzwakking van Hezbollah in Libanon, en de verwoesting van Gaza, die factoren hebben de krachtsverhoudingen in de regio sterk doen overhellen in het voordeel van Israël en de westerse bondgenoten.

Hoe dit conflict verder loopt is op dit moment totaal onduidelijk. Israël heeft met zijn eerste aanvallen ernstige militaire schade aangericht in Iran, waarbij bevelstructuren zijn geraakt en delen van het nucleaire programma mogelijk vertraging opliepen.

Maar de aanvankelijke euforie in Israël maakte snel plaats voor realiteitszin toen Iran diep in Israëlisch grondgebied toesloeg met raketten. De destructie in Israëlische steden ontmaskerde de illusie van onkwetsbaarheid.

Als Trump beslist om deel te nemen aan de aanval tegen Iran dan zijn de gevolgen niet te overzien

Gezien het groot aantal ballistische raketten waarover Teheran beschikt (2000), kan Iran dergelijke bombardementen wellicht nog drie tot vier weken aanhouden. Het is ook de vraag of Iran zich daartoe zal beperken en niet zal overgaan tot bijvoorbeeld het blokkeren van de Straat van Hormuz, een cruciale maritieme doorgang voor olie. Dat zou de olieprijzen sterk doen stijgen en verregaande gevolgen hebben voor de wereldeconomie.

Als Trump van zijn kant beslist om deel te nemen aan de aanval tegen Iran dan zitten we hoe dan ook in een hogere versnelling en zijn de gevolgen niet te overzien. De volgende dagen zullen het uitwijzen.

Lees ook:

– Israël bombardeert Iran: escalatie dreigt Midden-Oosten in vlam te zetten
– De economische gevolgen van Israëls agressie