Veiligheid of wapenwedloop? Fact checking Mark Rutte

De militaire uitgaven in Europa groeiden in 2023 met meer dan 10 procent ten opzichte van het jaar ervoor, tot 279 miljard euro. De nieuwste cijfers zijn nog niet bekend maar de EEAS, het buitenlandburo van de EU, schat dat daar in 2024 bijna 45 euro miljard bij is gekomen. Toch wil de NAVO nog meer militaire uitgaven, en om de bevolking van de noodzaak daarvan te overtuigen wordt de angst aangewakkerd. Vooral voor Rusland. De vreselijke oorlog in Oekraïne, in strijd met internationaal recht, wordt gebruikt om Rusland af te schilderen als Het Grote Kwaad. Dat NAVO-landen onrechtmatige oorlogen begonnen tegen Irak in 2003 (zoals vastgesteld door de Commissie-Davids) en Libië in 2011, blijft onbenoemd. Niet door te liegen maar door eenzijdig te kijken wordt de wereld ingedeeld in wij-de-goeien en zij-de-slechten.

De bangmakerij wordt echt verontrustend als de nieuwe NAVO secretaris-generaal Rutte in het Europees Parlement beweert dat Rusland in drie maanden tijd meer wapens produceert dan alle NAVO-landen samen in een heel jaar. Een onwaarschijnlijke bewering die vraagt om een fact check. Militaire organisaties zijn geen onafhankelijke afzenders van informatie maar belanghebbenden. De NAVO staat voor een specifiek veiligheidsconcept, namelijk militaire afschrikking. Andere veiligheidsconcepten, zoals veiligheid voor mensen niet voor staten, of planetaire veiligheid voor al wat leeft, worden daaraan ondergeschikt gemaakt. Wat feiten:

Rusland heeft zijn militaire budget de afgelopen jaren aanzienlijk verhoogd van 64 miljard euro in 2021 (vóór de invasie in Oekraïne) tot de huidige besteding tussen de 119 en 140 miljard euro. Het eerste cijfer is het officiële Russische cijfer, het tweede is afkomstig van het Poolse Instituut voor Buitenlandse Zaken. Aan de andere kant gaven Europese NAVO-landen in 2024 405 miljard euro uit aan hun krijgsmacht, waarvan 130 miljard euro aan bewapening en wapenontwikkeling. Dat is vergelijkbaar met de totale militaire uitgaven van Rusland. Van wat alleen al de Europese NAVO-landen aan wapens uitgeven betaalt Rusland ook zijn operaties, infrastructuur, salarissen en extra afschrijvingen, zoals compensaties voor families van gedode soldaten en toeslagen voor nieuwe rekruten.

Kunnen we een dollarbesteding in Rusland vergelijken met een dollarbesteding in het westen? Zoals Rutte betoogde in zijn toespraak in het Europees Parlement is de productie in Rusland goedkoper dan in technologisch geavanceerde NAVO-landen. Maar tegenover goedkopere productie staat dat westerse militaire goederen een betere prijs-kwaliteitverhouding hebben. En dat Rusland naast een veel lager budget veel specifieke extra kosten heeft. Rusland is voor productie van geavanceerde wapens afhankelijk van westerse micro-elektronica. In de VS wordt dit deel van de industrie als zo strategisch beschouwd dat het financiële steun krijgt van het Pentagon. Sommige Russische wapensystemen hebben wel 40 of 50 westerse componenten nodig. Vanwege sancties moet Rusland deze componenten stiekem importeren uit landen die nog steeds bereid zijn te leveren. Door deze afhankelijkheid kunnen leveranciers hun winstmarges vergroten; een extra kostenpost voor Rusland.

Een ander Russisch nadeel is dat de Russische wapenexport is ingestort sinds het land de oorlog in Oekraïne begon. Dit betekent minder inkomsten voor de wapenindustrie en hogere kosten per eenheid militaire productie. Export wordt over het algemeen gebruikt om de enorme ontwikkelings- en onderzoekskosten over meer eenheden te spreiden. Experts in Rusland voorspellen daarbij een verlies van wel veertig procent van Ruslands onderzoeks- en technische capaciteit als gevolg van verminderde inkomsten uit wapenverkoop.

Bovendien leidt de rekrutering van nieuwe militairen (volgens minister van Defensie Belousov 427.000 nieuwe soldaten in 2024) tot tekorten op de arbeidsmarkt. Werkgevers die met het leger en de militaire industrie concurreren, hebben de salarissen verhoogd om de militaire lonen te evenaren, wat de gemiddelde salarissen in de industrie meerdere malen zal opdrijven, de totale productiekosten zal doen stijgen, ook in de wapenindustrie.

Dat Rusland voor veel minder geld veel meer wapens zal produceren dan de NAVO is kortom een uitermate onwaarschijnlijke bewering. De Russische beer is gemeen, maar in vergelijking met de NAVO een veel kleinere partij. Secretaris-generaal Rutte overdrijft de militaire dreiging van Rusland om meer urgentie te creëren voor het verhogen van de militaire uitgaven, ten koste van pensioenen, sociale zekerheid en gezondheidszorg. De Europese bevolking wordt bang gemaakt om ze ervan te overtuigen hun samenleving op te offeren ten gunste van het militair-industriële complex.

Martin Broek en Wendela de Vries

(De auteurs zijn medewerkers van vredesorganisatie Stop Wapenhandel. Dit een bewerkte versie van een gelijknamig artikel op hun website.)

Berichtnavigatie