Trump, Panama en de financiële multinationals

(Foto Jeanne Menjoullet, Flickr CC2.0)

Na weken van dreigementen door Donald Trump om het Panamakanaal “terug te nemen“, heeft het Witte Huis het leger bevolen om met een aantal plannen te komen om de imperiale fantasie van de president te realiseren. Volgens NBC News, dat voor het eerst over de richtlijn berichtte, variëren de plannen van verhoogde militaire samenwerking met Panama tot het met geweld in beslag nemen van het kanaal.

Dit nieuws kwam slechts enkele dagen nadat Trump op 4 maart een opschepperige toespraak hield in het Congres. “Mijn regering zal het Panamakanaal terugnemen, en we zijn er al mee begonnen”, glunderde hij, eraan toevoegend dat “precies vandaag een groot Amerikaans bedrijf heeft aangekondigd dat ze beide havens bij het Panamakanaal kopen.”

Dat “grote Amerikaanse bedrijf” – BlackRock – is misschien wel het machtigste bedrijf in Wall Street.

BlackRock is ’s werelds grootste vermogensbeheerder en kenmerkend voor de concentratie van bedrijfseigendom na 2008 in de handen van een kleine groep gigantische bedrijven die indexfondsen met lage kosten aanbieden. Onlangs is BlackRock begonnen met meer investeringen in “alternatieve” particuliere markten, waaronder infrastructuur. De deal die Trump aankondigde, was een verwijzing naar de overname door BlackRock, die uren voor zijn toespraak werd aangekondigd, van twee essentiële havens aan weerszijden van het Panamakanaal, samen met tientallen andere havens over de hele wereld.

Voor Trump is het Panamakanaal cruciaal geworden om de Amerikaanse macht te handhaven terwijl hij de geopolitieke druk op China opvoert. De overname door BlackRock vergroot de macht van het bedrijf, maar laat ook zien dat Amerikaanse bedrijven, met name de financiële, gebruikt worden om de Amerikaanse invloed in de wereldwijde imperiale strijd om controle over essentiële hulpbronnen en infrastructuur te vergroten. De pestcampagnes van Trump zullen gericht zijn op het verkrijgen van concessies die ruimte creëren voor Amerikaanse bedrijven voor overnames, waarbij ze de controle over de activa overnemen en de rivalen er uitwerken.

“Er is een verschuiving geweest in de richting van het in bedwang houden van China, en Amerikaanse imperiale belangen zijn nauwer gedefinieerd als de verdediging van met name Amerikaanse kapitalisten tegen anderen”, vertelde Stephen Maher, een professor economie aan SUNY Cortland, aan Truthout. “De controle over de strategische havens door BlackRock wordt ongetwijfeld in geopolitieke termen gezien als een overwinning in deze geopolitieke strijd met China.”

De opkomst van BlackRock

Op 4 maart werd aangekondigd dat BlackRock, die een groep aanvoerde bestaande uit Global Infrastructure Partners (GIP), een dochteronderneming van BlackRock, en Terminal Investment Limited, een wereldwijde havenexploitant (eigendom van de Italiaanse miljardairsfamilie Aponte), een overeenkomst had gesloten om een enorme portefeuille van havens te verwerven van de in Hong Kong gevestigde CK Hutchison, eigendom van de miljardairsfamilie Li, voor $ 22.8 miljard.

De overname omvat zowel de havens van Balboa als Cristóbal, gelegen aan weerszijden van het Panamakanaal. Volgens de Wall Street Journal behandelden deze twee havens “40 procent van alle containers die vorig jaar het kanaal gebruikten.”

In de overeenkomst stond ook dat het consortium van BlackRock een portefeuille van 43 havens met 199 ligplaatsen in 23 landen zou verwerven, waardoor een Amerikaanse investeringsmaatschappij bovenaan een wereldwijd netwerk van havens zou komen, dat zich uitstrekt van Australië tot Egypte, Mexico tot Polen en Thailand tot Pakistan.

Met deze ene deal komen meer dan 40 havens over de hele wereld, waaronder de twee cruciale havens van het Panamakanaal, onder de controle van het machtigste financiële bedrijf in de VS. In combinatie met zijn huidige havenbezit, zouden BlackRock en zijn partners “ongeveer 100 havens over de hele wereld exploiteren nadat de deal is gesloten”, volgens de Wall Street Journal.

Daarbij komt dat BlackRock al een recordbedrag van $ 11,6 biljoen aan activa beheert, dat ongeveer overeenkomt met het gecombineerde BNP van Japan, India en Brazilië.

BlackRock kwam tot bloei in de financiële wereld door klanten indexfondsen met lage kosten aan te bieden, dit zijn fondsen waarvan de beleggingen de indexen van aandelen en obligatiemarkten volgen. Een belegging in een enkel indexfonds – bijvoorbeeld BlackRock’s iShares S&P 500 Index Fund – is dan eigenlijk een belegging is in honderden verschillende aandelen of obligaties.

Dit gaf BlackRock, samen met andere grote vermogensbeheerders zoals Vanguard en State Street, controle over omvangrijke eigendomsaandelen van vrijwel elk beursgenoteerd bedrijf. Een studie stelde dat deze bedrijven samen de grootste aandeelhouders waren van 88 procent van de S&P 500-bedrijven.

“Ze werden verreweg de grootste eigenaren in de Amerikaanse economie”, zegt Maher, die coauteur was van een recent boek over de opkomst van BlackRock. “De Grote Drie vermogensbeheerders hebben feitelijk de banken vervangen als het machtscentrum binnen het huidige Wall Street.”

Voor Trump is het Panamakanaal cruciaal geworden om de Amerikaanse macht te handhaven, terwijl hij de geopolitieke druk op China opvoert.

Maher stelt dat “BlackRock sinds 2008 de belangrijkste financiële instelling is in het hedendaagse kapitalisme”.

Het bedrijf heeft ook politieke invloed. De leidinggevenden werden benoemd op topposities in de regering-Biden, en zowel de eerste regering-Trump als de regering-Biden werkten nauw samen met BlackRock om het economische antwoord op de COVID-pandemie te coördineren.

De draai van BlackRock naar infrastructuur

In de afgelopen jaren is BlackRock verder gegaan dan alleen het beheren van passieve beleggingsfondsen en zich gaan richten op “alternatieve” particuliere markten zoals onroerend goed, particulier krediet en infrastructuur. Daarmee maakt BlackRock deel uit van een bredere beweging bij de reuzen van financieel kapitaal in de richting van consolidatie en diversificatie.

“BlackRock is geïnteresseerd in infrastructuur omdat het heel goed mogelijk is dat de Amerikaanse aandelenmarkten aanzienlijk overgewaardeerd zijn, of dat inflatie een probleem zal blijven”, aldus Maher. “Het bezitten van infrastructuur is in feite een crisisbestendige inkomstenstroom die BlackRock kan opnemen in zijn mix van fondsen die het investeerders biedt, wat het risico om een lager rendement te behalen kan verminderen.”

De Wall Street Journal merkte op dat BlackRock en andere bieders voor de havens “het grote deel van de strategische havens wilden hebben waarvan zij denken dat ze decennialang een stabiel rendement zullen opleveren.”

De draai van BlackRock naar infrastructuur volgt een grotere trend van vermogensbeheerders die “echte” activa willen zoals huisvesting en nutsvoorzieningen. Een cruciaal keerpunt in de omschakeling van BlackRock naar infrastructuur kwam in januari 2024 toen het bedrijf de overname van GIP ter waarde van $ 12,5 miljard aankondigde. GIP is een grote op infrastructuur gerichte private equity onderneming met belangen over de hele wereld en een van de partners van BlackRock bij de overname van de havens van het Panamakanaal.

De oprichter en CEO van GIP, Adebayo Ogunlesi, heeft een bescheidener publiek profiel dan BlackRock CEO Larry Fink, maar Ogunlesi is een krachtpatser. Hij was, tot de BlackRock-deal, de hoofddirecteur van Goldman Sachs naast zijn rol bij GIP, en hij is onlangs toegetreden tot de raad van bestuur van OpenAI. Ogunlesi was lid van de kortstondige CEO Raad van Donald Trump en was ook voorzitter van de Nationale Infrastructuur Advies Raad van Biden.

“Ogunlesi had GIP in minder dan twee decennia uitgebouwd tot een van de uitblinkende bedrijven in de lucratieve particuliere investeringsindustrie”, merkte de Financial Times op, met “$ 106 miljard aan activa, waaronder belangen in luchthavens in Sydney en Londen, havens, groene energie en grote pijpleidingen.”

Met de overname van GIP en de samenwerking met Ogunlesi creëerde Fink een nieuwe stormram die de financiële activa van BlackRock combineerde met de verworvenheden en expertise van GIP op de private infrastructuurmarkten.

China en de VS

Sinds BlackRock het voorbeeld is geworden van het ‘vermogensbeheerderskapitalisme’ na 2008, is de concurrentie tussen de VS en China geïntensiveerd, vooral op het gebied van technologie en wereldwijde toegang tot grondstoffen.

China heeft zijn invloed uitgebreid via het Belt and Road Initiatief door nieuwe infrastructuurprojecten over de hele wereld te financieren. Tegenwoordig is China de belangrijkste handelspartner van Zuid-Amerika. Brazilië, Peru, Mexico, Argentinië, Chili en andere landen zijn belangrijke ontvangers van Chinese investeringen. Panama was het eerste Latijns-Amerikaanse land dat zich aansloot bij het Belt and Road Initiatief.

De Amerikaanse bezorgdheid over de groeiende invloed van China in Latijns-Amerika dateert van vóór Trump. Zo uitten Amerikaanse militaire leiders eerder hun bezorgdheid over wat zij “veiligheidsrisico’s” noemden van een door China gesteunde megahaven aan de Peruaanse kust.

En hoewel Trump zijn agressieve retoriek heeft opgevoerd, wordt de vijandigheid van de VS jegens China gedeeld door Democratische leiders. In feite werd wat ambtenaren de ‘spil naar Azië‘ hebben genoemd, voor het eerst verwoord door Hillary Clinton in 2011, toen ze diende als minister van Buitenlandse Zaken voor de regering-Obama.

“Democraten en Republikeinen vinden dat China de belangrijkste concurrent en rivaal van Amerika is, en dat moet worden voorkomen dat het een gelijke status met de VS bereikt, economisch, technologisch en anderszins”, vertelde Michael Klare, emeritus hoogleraar aan het Hampshire College en defensiecorrespondent voor The Nation, aan Truthout.

“President Biden was zelfs nog strenger dan de eerste regering van Trump bij het opleggen van sancties en tarieven aan China en het drastisch beperken van de toevloed van technologie en microchips naar China”, zei Klare.

Klare benadrukt dat een groot deel van deze machtsstrijd – vooral voor Trump – draait om toegang tot grondstoffen.

“Het gaat over zijn obsessie met vitale hulpbronnen en hun belang voor het behoud van de economische macht van een land”, zei Klare. “Hij is van mening dat landen de stroom van grondstoffen, energie en vitale mineralen moeten beheersen, en het Panamakanaal is een vitale en strategische schakel in de wereldhandel in grondstoffen en vitale hulpbronnen.”

Met deze ene deal komen meer dan 40 havens over de hele wereld, waaronder de twee belangrijke havens aan het Panamakanaal, onder controle van het machtigste financiële bedrijf in de VS.

Trumps “bijzondere obsessie met hulpbronnen en grondstoffen” voedt ook “zijn verlangen om Canada te veranderen in een domein van de Verenigde Staten”, zegt Klare, “omdat Canada over een aantal van de grootste reserves ter wereld beschikt van essentiële mineralen die hij wil hebben.”

Het verklaart ook Trumps ‘fixatie’ op Groenland, voegt Klare toe, ‘dat ook zeldzame aardmetalen en andere essentiële materialen heeft waar hij naar op zoek is.’

‘Buit’ voor het Amerikaanse bedrijfsleven

Trumps campagne om de invloed op infrastructuurknooppunten en -bronnen te versterken, biedt mogelijkheden voor de macht van het bedrijfsleven en Amerikaanse megabedrijven zoals BlackRock.

De Financial Times suggereert dat de familie Li, vanwege de druk door Trump, na zijn inauguratie de havens van CK Hutchison wilde verkopen en dat ze een Amerikaanse koper wilden.

Volgens de Wall Street Journal waren de “bestuurders van Hutchison ongerust geworden dat een vijandige regering-Trump het leven van hun uitgestrekte wereldwijde conglomeraat moeilijk zou kunnen maken” en dat ze “overwogen” hun havens in het Panamakanaal en tientallen andere te verkopen.

Nu “Trump druk uitoefende” en “Hutchison-aandelen tegen een aanzienlijke korting op de onderliggende activa van het bedrijf werden verhandeld”, besloot het bedrijf dat het tijd was om een ​​deal te sluiten.

De Amerikaanse private equity giganten Blackstone en KKR deden ook een bod, maar BlackRock “bracht het hoogste bod uit met de meest aantrekkelijke voorwaarden” en “had minder antitrustzorgen met betrekking tot bestaande activa in dezelfde markten dan sommige concurrenten.”

Andere factoren, zoals “Fink’s politieke connecties, GIP’s operationele expertise in havens en een bestaande relatie tussen de families Aponte en Li hielpen het BlackRock-consortium de meeste grip te krijgen”, aldus de Wall Street Journal.

Volgens berichten hebben Fink en Ogunlesi Trump en de belangrijkste kabinetsleden over de deal geïnformeerd voordat deze werd aangekondigd, en de regering was daar positief over.

Op de avond dat de deal werd aangekondigd, claimde Trump de overwinning tijdens zijn toespraak tot het Congres, waarbij hij verwees naar BlackRock, dat werd omschreven als “een groot Amerikaans bedrijf.”

Ironisch genoeg was BlackRock al het mikpunt geworden van de zogenaamde ‘anti-woke’ aanvallen van de Republikeinse Partij voordat het bedrijf zich, net als veel andere bedrijven, begon terug te trekken van zijn toezeggingen op het gebied van klimaat, diversiteit, gelijkheid en inclusie.

De beschreven gebeurtenissen tonen aan dat grote bedrijven die het spel met Trump meespelen, er geld mee kunnen verdienen. De New York Times noemde de deal “een indicatie van de buit die Amerikaanse bedrijven kunnen krijgen nu de regering-Trump haar America First buitenlandse beleid nastreeft.”

“Ik denk dat Trump er erg op gebrand is om overal waar hij kan activa vandaan te halen, en om zijn vrienden en misschien zijn eigen bedrijven te bevoordelen,” vertelde Julie Greene, een geschiedenisprofessor aan de University of Maryland, aan Truthout. “Ik denk dat Panama in dat licht gezien moet worden.”

Panama, Trump en de toekomst van het Amerikaanse imperium

Greene, die twee boeken schreef over de aanleg van het kanaal, waarin hij de cruciale rol van Panamese en Caribische arbeiders benadrukt, noemt Trumps bewering dat 38.000 Amerikanen zijn omgekomen bij de aanleg van het kanaal ‘belachelijk’.

De VS steunden de onafhankelijkheid van Panama van Colombia in 1903, maar namen daarna “snel de controle over het hart van de jonge republiek: het gebied dat de Panamakanaalzone zou worden”, schrijft Greene.

Greene vertelde Truthout dat het verdrag uit 1903 dat de VS de controle gaf over de Panamakanaalzone – het resultaat van onderhandelingen met een Frans bedrijf dat het kanaal bleef graven na de eerdere mislukte poging van de Franse regering – Panama veranderde in “een soort kolonie die volledig werd gedomineerd door de Verenigde Staten” en “de Panamese soevereiniteit voor de komende 100 jaar opofferde.”

In de jaren 60 en 70 nam de Panamese volksoppositie tegen de Amerikaanse controle over de Kanaalzone toe, tegen een wereldwijde achtergrond van toenemend antikoloniaal verzet. Dit dwong uiteindelijk de Amerikaanse president Jimmy Carter om, tegen de oppositie in, de verdragen van 1977 te ondertekenen die de controle over het kanaal in 1999 aan Panama overdroegen.

Trumps agressieve houding ten opzichte van Panama en de overname van belangrijke kanaalhavens door BlackRock, duiden op continuïteit van een lange traditie van het Amerikaanse imperium in Latijns-Amerika.

Greene vertelde Truthout dat het Amerikaanse imperium altijd “verschillende middelen heeft gebruikt om zijn dominantie en vermogen om grondstoffen te winnen en andere gebieden te controleren uit te breiden.”

“In sommige gevallen is er sprake van formeel kolonialisme”, zei ze, “maar economisch expansionisme, met een macht van bedrijven die nauw verbonden is met de Amerikaanse overheid, is buitengewoon belangrijk geweest, met name in het Caribisch gebied en Latijns-Amerika.”

Trumps agressieve houding ten opzichte van Panama en de overname van belangrijke kanaalhavens door BlackRock, passen in een lange traditie van het Amerikaanse imperium in Latijns-Amerika.

De staatsgreep in Guatemala in 1954, gesteund door de United Fruit Company, en de staatsgreep in 1973 tegen Salvador Allende in Chili, gesteund door de International Telephone and Telegraph Corporation, zijn slechts twee van de “meest beruchte gevallen van Amerikaanse machtsovername in Latijns-Amerika” die “nauw verband houden met de eisen van het bedrijfsleven”, aldus Greene.

Maher stelt dat Trumps acties – rond het Panamakanaal, maar ook elders – een verlating betekenen van de op heerschappij gebaseerde wereldorde van na de Tweede Wereldoorlog, waarin de VS haar rol zag “als de algehele garant van de belangen van het mondiale kapitaal.”

Het is een verschuiving “naar een veel nauwere en nationalistische benadering van de internationale politiek en het imperium”, zegt hij, “die veel te maken heeft met het opvoeren van de concurrentie met China en ervoor zorgen dat Amerikaanse bedrijven superieur zijn en de strategische activa en hulpbronnen bezitten.”