Stop de oorlog nu het nog kan

De oorlogsvoorbereiding in het westen gaat in razende vaart door. De NAVO waarschuwt dat er binnen enkele jaren een grote oorlog kan uitbreken. Gezien het gedrag van NAVO-landen lijkt de kans vooral groot dat ze die zelf gaan uitlokken of beginnen. Angst voor Rusland wordt de bevolking in gepompt.

“Rusland continueert niet alleen de brute agressie-oorlog in Oekraïne, maar bouwt tegelijk strategische reserves op om binnen enkele jaren ook in staat te zijn een conflict tegen NAVO-bondgenoten te kunnen beginnen. Veiligheidsdiensten in binnen- en buitenland waarschuwen steeds indringender en dat mogen we niet negeren”, schrijven de bewindslieden Brekelmans en Tuinman in een brief aan de Tweede Kamer op 19 juni 2025. Interessant is dat AIVD, MIVD en NCTV, onze nationale spionnenbendes, nog geen maand later in een gezamenlijk rapport (“Dreigingsbeeld statelijke actoren 2025”) nu juist schrijven dat de kans op een directe militaire aanval van Rusland op NAVO-gebied onwaarschijnlijk is.

Geen verkiezingsonderwerp

De meeste politieke partijen volgen precies wat Trump dicteert: het militair budget ophogen van de huidige 22 miljard euro tot bijna 40 miljard euro (3,5 procent van het bbp) of zelfs ruim 50 miljard euro (5 procent). Dat is echt bizar veel geld. En de EU dendert door met 800 miljard euro investeringen in Europese militaire macht, onder meer te financieren met leningen, zodat jongeren in de toekomst niet alleen voor klimaatschade opdraaien maar ook voor de huidige militaire uitgaven. De EU wil een militair blok vormen om zelfstandig te kunnen opereren, zodat de VS zich op Azië kan richten. Maar er is geen sprake van een “zelfstandige” Europese militaire macht en wapenindustrie, want die blijft helemaal ingebed in de NAVO. Von der Leyen en Rutte hebben dat recent nog eens bekrachtigd.

Groene partijen en sociaal-democraten steunen deze wapenwedloop voluit, en willen daar met de Nederlandse verkiezingen in het vooruitzicht vooral niet over in discussie, want het is een potentiële splijtzwam. Wie twijfels uitspreekt wordt meteen gediskwalificeerd met etiketten als “Poetinvriend”, “pacifist”, “wappie”, “zolderkamercommunist”. Zoals Chomsky zegt: binnen de consensus mag je overal over praten, daarbuiten wordt je doodgezwegen. Geen woord over Amerikaanse NAVO-dominantie en over wie er tegenwoordig aan de knoppen van de atoombom zit (Trump dus).

Ontwrichting

Je hoeft geen pacifist of communist te zijn, je hoeft zelfs geen oorlogstegenstander te zijn, om te zien dat de extreem stijgende militaire uitgaven de economie zullen ontwrichten. De enorme investering in wapenindustrie en krijgsmacht zullen niet alleen veel geld maar ook veel schaarse werkers, grondstoffen en onderzoekscapaciteit wegtrekken bij andere economische sectoren. En een veiligheidsprobleem wordt er niet mee oplost. Rusland kan Europa flink dwarszitten met desinformatie en cyberaanvallen, maar recente Nederlandse uitgaven aan Hellfire raketten en Leopard tanks (uitgerust met Israëlische wapensystemen) beschermen daar niet tegen.

Het is een raadsel hoe politieke partijen die pleiten voor duurzaamheid en klimaatbeleid, de enorme militaire vervuiling en klimaatschade rijmen met groene idealen, en hoe een internationale klimaatcrisis kan worden opgelost als de wereld wordt verdeeld in elkaar bestrijdende machtsblokken. De enige manier om militaire klimaatschade te voorkomen is te werken aan ontspanning en ontwapening. Maar ‘groene’ politieke partijen praten de NAVO na: we kunnen alleen de klimaatcrisis oplossen als we veilig zijn, en veiligheid is militaire afschrikking. Er is een blind geloof in militair-technische oplossingen voor complexe conflicten en belangentegenstellingen, zoals ook naar de klimaatcrisis vooral naar technische oplossingen wordt gekeken.

Het is afwachten of de groene partijen kritisch zullen zijn op de Wet op de defensiegereedheid, die Defensie onder meer het recht geeft om natuurbeschermingsregels te negeren als het vindt dat deze oorlogsvoorbereiding in de weg staan.

Oekraïne als nieuwe test site

Oorlog is niet onvermijdelijk maar het gevolg van keuzes, belangen en manipulatie. Het westen speelt daarbij als sterkste militaire machtsblok een doorslaggevende rol. Zowel de oorlog in Oekraïne als de genocide in Gaza hebben een regionale context maar zijn ook onderdeel van een internationaal militair-industrieel complex, waarbij de belangen van westerse landen zwaarder wegen dan die van Oekraïners en Palestijnen. Oekraïne en Israël zijn beide diep verweven met de westerse wapenindustrie, waardoor een oplossing voor het geweld wordt gehinderd. Een tweezijdige wapenboycot van Israël, een effectief middel om de IDF-acties vrijwel meteen te verstoren, zou ook een verstoring betekenen van aankoopbeleid en militaire productie in NAVO-landen; daar zitten westerse regeringen niet op te wachten.

Voor het onrecht en geweld in Oekraïne heeft Europa nog steeds niets anders in de aanbieding dan wapens. Het speelveld voor andere stappen wordt overgelaten aan Trump, die niet het belang van Oekraïne, niet het belang van Europa, en zelfs niet het belang van de VS nastreeft, maar alleen het belang van Trump. Nu Europa Amerikaanse wapens voor Oekraïne gaat betalen heeft de VS nog minder belang bij een einde aan het geweld. Het ongelimiteerd sturen van NAVO-wapens staat het zoeken van een oplossing in de weg. Het leidt niet alleen tot steeds verdere NAVO-integratie van Oekraïne maar ook tot een ontsporende wapenindustrie. “Pentagon unit seeks Ukraine-like conditions for drone testing”, meldt het militaire tijdschrift Defence News. Speciale consultants helpen westerse bedrijven hun producten in Oekraïne te testen en westerse wapenbedrijven (waaronder Thales en Rheinmetall) starten vestigingen of joint ventures in Oekraïne, met de nadrukkelijke zegen van de EU. Zelensky overlegt met de Israëlische minister Sa’ar over onder meer gezamenlijke wapenproductie. De Oekraïense wapenindustrie pleit voor soepele exportregels voor verkoop naar niet-Europese landen van productie die Oekraïne zelf niet meteen nodig heeft. Het scenario dreigt dat Oekraïne de rol van Israël overneemt als militaire testlocatie en wapenleverancier aan landen waar het westen zelf liever niet aan levert.

Samen tegen het monster

Militarisme is onderdeel van de groeiende macht van rechts, met patriarchale waarden als hiërarchie, macht, gehoorzaamheid. De aantrekkingskracht van wapens wordt ons met de paplepel ingegoten. In series en shooter games hebben coole gasten wapens en die wapens doen goede dingen. Er worden vijanden doodgeschoten, maar je ruikt niet de stank van oorlog, je voelt niet de angst, alleen de kick. Geweld is sexy. De coole gasten zijn meestal jong, man, gezond, onafhankelijk, nooit ongesteld of zwanger, zonder kinderen of andere zorgtaken. En het is altijd lekker duidelijk wie de vijand is.

Anti-militaristen wijzen georganiseerd staatsgeweld af maar vinden gewapend verzet tegen onrecht gerechtvaardigd. Dat houdt wel een risico in. In samenlevingen waar veel wapens aanwezig zijn vallen veel slachtoffers, vooral vrouwen. Het voorstel van sommige radicaal-linkse groepen om staatsgestuurde krijgsmachten te vervangen door burgermilities is een slecht idee; burgerwachten en blokkeer-Friezen zijn zonder wapens al bedreigend genoeg. Wapens kunnen machtsverhoudingen veranderen en daarmee ruimte geven voor het oplossen van onrecht, maar uiteindelijk zijn daar ingewikkelde en langzame processen voor nodig waarbij wapens juist weer een extra complicerende factor zijn.

Pacifisten wijzen gewelddadig verzet af, maar pacifisme is niet passief. Geweldloos verzet en actie wordt al decennia gepropageerd en gepraktiseerd, en daarmee hebben pacifisten veel bijgedragen aan actiestrategie en verandering. De geweldloze beweging rond Martin Luther King heeft effectief verzet gepleegd tegen onderdrukking. Geweldloosheid betekent helaas niet de afwezigheid van geweld bij verzet, want de tegenpartij (politie, militairen) is vaak verre van geweldloos. Het is bepaald geen makkelijke actiemethode.

Omdat het militarisme snel macht verovert is samenwerking hard nodig van mensen die actief zijn in vredesgroepen, voor Gaza, voor klimaatrechtvaardigheid en tegen racisme. Rond de NAVO-tegentop is dat gelukt doordat iedereen het eens was over de noodzaak van verzet tegen het oorlogsmonster. Laten we die vibe vasthouden, ook al blijven er verschillende benaderingen. We kunnen demonstreren, actievoeren, lobbyen, onderzoek doen. Uiteindelijk is onvoorspelbaar wat het beste werkt. Laat iedereen vooral doen waar die goed in is, en proberen elkaar te versterken. Van regeringen hoeven we geen oplossingen te verwachten.

Wendela de Vries

(Stop Wapenhandel)