Etnische zuivering en geopolitieke hervorming in het Midden-Oosten

Het verzwakte Assad-regime stortte in enkele dagen ineen, en wat aanvankelijk voorzichtig optimisme opriep bij de diverse gemeenschappen in Syrië, maakte al snel plaats voor angst voor de vernieuwde jihadistische strijdkrachten van Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), een vernieuwde versie van Al-Qaeda in Syrië, die momenteel de overgang van de regering leiden. Ondertussen vechten de Koerdische revolutionaire krachten op meerdere fronten om hun autonomie en menselijke waardigheid te behouden, waarbij de toekomst van Rojava verweven is met die van Syrië en aan een zijden draadje hangt.

Nu Iran en Rusland voor hun eigen uitdagingen staan en er onzekerheid heerst over de geostrategische prioriteiten van de nieuwe Amerikaanse regering, heeft het Turkse regime zich gepositioneerd als de belangrijkste begunstigde in de verschuivende machtsdynamiek in de regio. Volgens rapporten van anarchistische strijders in Rojava bestaat het door Turkije gesteunde Syrische Nationale Leger (SNA) uit bendes die opereren door middel van plundering, beroving en ontvoering. Hun campagnes in het noorden van Syrië tegen de gebieden die worden gecontroleerd door de door Koerden geleide Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF) omvatten aanvallen op elektriciteitscentrales en andere vitale infrastructuur. Na de controle over Manbij dreigt de SNA nu de rivier de Eufraat over te steken en Kobane aan te vallen, een van de belangrijkste centra van Rojava in het noorden van Syrië dat symbool staat voor het succesvolle verzet tegen de Islamitische Staat (ISIS).

Er zijn onderhandelingen aan de gang, vaak met de VS als tussenpersoon, hoewel rechtstreekse gesprekken tussen de SDF en de SNA niet op grote schaal zijn gemeld. De toekomst van Syrië staat ter discussie, waarbij de HTS een gecentraliseerd autoritair regime voorstelt dat niet al te veel verschilt van het bewind van Assad. Ondertussen pleit de Syrische Democratische Raad (SDC), de politieke vleugel van de SDF, voor een confederaal democratisch model en gedecentraliseerd bestuur dat verschillende gemeenschappen – Koerden, Armeniërs, Assyriërs, Druzen en anderen – meer macht geeft.

Neo-Ottomaanse ambities van Turkije

De Amerikaanse regering bevindt zich in een rommelige diplomatieke situatie. Ze moet de SDF blijven steunen in hun strijd tegen ISIS en tegelijkertijd de Rojava-gemeenschappen kwetsbaar laten voor offensieven gesteund door Turkije, haar NAVO-bondgenoot, die de op één na grootste militaire macht in de alliantie heeft. Tegelijkertijd blijven er Amerikaanse troepen gestationeerd in Kobane, die dienen als een rode lijn die het Turkse offensief niet mag overschrijden. De SDF heeft de macht om tienduizenden toegewijde ISIS-strijders en hun families in het uitgestrekte vluchtelingenkamp Al-Hol te houden, en ze lijken de enige strijdkracht in de regio te zijn die de dreiging van Islamitische Staat in bedwang kan houden.

Wat de Turkse regering nu gaat doen is onzeker. Het regime van Erdogan heeft zijn neo-Ottomaanse ambities niet onder stoelen of banken gestoken door te beweren dat Aleppo “Turks” is en door te suggereren dat de territoriale aanspraken van Turkije verder reiken dan de internationaal erkende grenzen. De nieuwste agressie van de Turkse staat is gericht op het ontmantelen van het zelfbestuur en de identiteit van Rojava in het noordoosten van Syrië. Ondanks de afschrikking van de VS kan dit offensief doorgaan en mogelijk een van de wreedste oorlogen in het gebied worden sinds de dagen van ISIS.

De Koerden hebben van oudsher te maken gehad met onderdrukking door alle staten waarbinnen ze leefden. In tegenstelling tot andere minderheden zoals Armeense en Assyrische christenen, die van het Assad-regime hun talen mochten behouden, werden Koerden gedwongen om scholen in het Arabisch te voeren. De Koerdische politieke organisatie die strijdt voor Koerdische autonomie binnen Turkije, de PKK (Koerdische Arbeiderspartij), is door Turkije, de VS, de EU en NAVO-bondgenoten aangemerkt als terroristische organisatie. Dit geldt ook voor het Verenigd Koninkrijk, dat op 27 november, de 46e verjaardag van de oprichting van de PKK, een inval deed in het Koerdische gemeenschapscentrum in Noord-Londen.

Het expansionisme van Turkije, dat gericht is tegen de Koerden en andere minderheden, doet denken aan de gruweldaden van de etnische zuivering in het Ottomaanse tijdperk. De Armeense genocide werd voornamelijk tussen 1915 en 1916 uitgevoerd door het Ottomaanse Rijk en resulteerde in de systematische uitroeiing van 1,5 miljoen Armeniërs. De massamoorden werden uitgevoerd door middel van dodenmarsen in de Syrische woestijn, wat resulteerde in grootschalige uithongering, ziekte, executies en de vernietiging van Armeens cultureel en religieus erfgoed. Dit speelde een belangrijke rol in de etnische en demografische veranderingen die het ontstaan van het moderne Turkije in 1923 mogelijk maakten.

In de herfst van 2023, na het militaire offensief van Azerbeidzjan met de steun van de Turkse regering, werden bijna 120.000 Armeniërs met geweld verdreven uit Nagorno-Karabach, waardoor de langdurige etnische conflicten in de regio verergerden. Hele gemeenschappen raakten ontheemd en Armeens cultureel erfgoed werd vernietigd, terwijl de internationale gemeenschap een oogje dicht kneep. De regering van Netanyahu in Israël was ongetwijfeld aan het opletten en Erdogan zal ook in de verleiding komen om Rojava van Koerden te “zuiveren” als hij denkt dat de hele wereld hem daartoe zal machtigen.

Gaza: etnische zuivering gaat door

De meedogenloze verwoestingen in Gaza gaan nu het tweede jaar in. Tegelijkertijd maakte het Israëlische regime gebruik van het machtsvacuüm in Syrië en voerde uitgebreide bombardementen uit op de militaire infrastructuur van Assad om ervoor te zorgen dat de nieuwe regering geen bedreiging zou vormen voor de kolonistenstaat. Tegelijkertijd rukten de Israëlische troepen dieper op in de Syrische gebieden, met als doel de belangrijkste aanvoerroute van Hezbollah tussen Libanon en Syrië af te snijden. Netanyahu’s verklaring dat “de Golanhoogten voor altijd onder Israëlische soevereiniteit zullen blijven” weerspiegelt de vastberadenheid van zijn regime om de controle over deze betwiste regio, die in 1967 in beslag werd genomen en in 1981 werd geannexeerd, te verstevigen. De Golanhoogte fungeert als een vitale strategische buffer en inlichtingenknooppunt en ondermijnt de invloed van Iran en Hezbollah.

Israëlische luchtaanvallen in Jemen vlak na Kerstmis, gesteund door de VS en het VK, waren gericht op door de Houthi’s gecontroleerde infrastructuur, waaronder havens en luchthavens, als onderdeel van een bredere campagne om de militaire macht lam te leggen van wat de laatste belangrijke speler in de door Iran gesteunde as zou kunnen zijn. De aanvallen misten ternauwernood het hoofd van de Wereldgezondheidsorganisatie en zorgden voor een verdere escalatie van de toch al ernstige humanitaire crisis in Jemen. Netanyahu heeft verklaard dat de Houthi’s “hetzelfde lot zullen ondergaan als Hamas en Hezbollah”, waarmee hij aangeeft dat Israël van plan is om alle Iran-gebonden oppositie in de hele regio uit te schakelen.

De Houthi’s, officieel bekend als Ansar Allah, ontstonden in de jaren 1990 uit de Zaidi sjiitische minderheid in Jemen. Ze verzetten zich tegen de invloed van Saoedi-Arabië en de VS en kwamen op voor de rechten van hun gemeenschap. Hun verzet escaleerde nadat de Jemenitische regering in 2004 hun leider vermoordde. De Arabische Lente van 2011 versterkte hun bekendheid, wat leidde tot hun inname van de Jemenitische hoofdstad Sana’a in 2014, waar ze een de facto regering vestigden. Met Iraanse steun streden ze tegen Saudische en door de VS gesteunde troepen en verwierven ze politiek aanzien door hun solidariteit met het Palestijnse verzet, vergelijkbaar met de rol van Hezbollah in Libanon.

Een oorlog over de ruggen van de zwakkeren

De mentaliteit die deze oorlogsgebieden bestuurt, is geworteld in meedogenloze patriarchale overheersing, waarbij kapitaal en macht voorrang krijgen op vrijheid, diversiteit en gemeenschapsleven. De proxy-oorlogen in het Midden-Oosten eroderen het sociale weefsel en het historische geheugen, vernietigen de toekomst van gemeenschappen en bestendigen verdeeldheid, agressie en hopeloosheid.

Talloze culturen en naties van voor de moderniteit, zoals de Armeniërs, Palestijnen en Koerden, die durfden te vechten voor autonomie en zelfbestuur, hebben geleden binnen de grenzen van dominante staten. Het wereldwijde hegemoniale ontwerp voor identiteiten die niet op één lijn liggen met de dominante norm culmineert in ofwel assimilatie ofwel verdrijving en eliminatie.

Volgens de Jineolojî Academy zouden duizenden vrouwen en kinderen zijn verkracht tijdens de oorlog in Syrië en 353.900 mensen zijn omgekomen sinds 2018, met nog eens 56.900 vermisten of vermoedelijk doden. 40% van de slachtoffers zijn vrouwen en kinderen. De helft van de Syrische vluchtelingen zijn vrouwen die naar Turkije, Libanon en Jordanië vluchten, waar ze tot prostitutie kunnen worden gedwongen of tegen betaling uitgehuwelijkt.

Bovendien bevestigen andere bronnen dat non-binaire en gender non-conforme personen in Syrië vaak te maken hebben met aanzienlijke sociale stigmatisering, discriminatie en geweld. De Syrische wet biedt geen bescherming tegen discriminatie of agressie op basis van seksuele oriëntatie of genderidentiteit, waardoor een klimaat van straffeloosheid ontstaat.

De internationale gemeenschap plengt in het beste geval krokodillentranen, maar zwijgt grotendeels over de voortdurende etnische zuiveringen en genocide onder leiding van de staat. Terwijl deze gruweldaden zich ontvouwen, moeten grassroots netwerken en bewegingen die vechten voor sociale bevrijding en autonomie solidair zijn en zich voorbereiden op het ergste.