In Liebe, Eure Hilde: ingetogen film over verzet in nazi-Duitsland

De film In Liebe, Eure Hilde die momenteel in de bioscopen draait is geheel gebaseerd op echte gebeurtenissen. Het is het verhaal van een ‘ cel’ van het antifascistische spionagenetwerk Die Rote Kapelle, die in Berlijn opgerold wordt.

27 december, 2024 4 min leestijd

Een bioscoopbezoeker die de geschiedenis van de film niet gelezen heeft, wordt weinig informatie gegeven. Je kunt de film dan ook zien als een ietwat langdradig relaas over naïeve jongelingen die wat terug probeerden te doen tegen de nazi’s en allemaal afgemaakt worden. De vijf dertigers die voor me in de bioscoop zaten, waren in ieder geval niet onder de indruk en begonnen nog tijdens de film op hun telefoons te vingeren. Een van hen, kon ik meekijken, zat op haar telefoon kleren te bestellen van winkelketen Zara…

Misschien staat de film en het verhaal ook wel op zich, als je er onbevangen naar kijkt, maar dat weet ik niet want ik wist wel wat de achtergrond was. Onder andere door het boek van Gilles Perault over de verzetsorganisatie, dat ook in Nederlandse vertaling verscheen (Het Rode Orkest).

Alle personages die in de film voorkomen, waren ook daadwerkelijk leden van het Rode Orkest. De hoofdrol in de film wordt ingeruimd voor Hilde Coppi, magistraal gespeeld door Liv Lisa Fries. Als de cel wordt opgerold is ze zwanger. Het laatste deel van de film zien we hoe ze in de gevangenis, tussen de nazi-bewakers moet bevallen. Het kind haalt het maar net, de bewakers/artsen smalen dat’ ie wel dood zal gaan. Maar Hilde doet er alles aan om hem bij zich te houden. Ze wordt, net als alle andere leden van de groep, ter dood veroordeeld en geeft haar zoontje in een hartverscheurende scene daags voor haar dood aan haar moeder, die ook nog niet wist dat ze terechtgesteld zou worden.

De filmmaker Andreas Dresen (1963) is in Oost- Duitsland opgegroeid en daar werden de leden van de Rote Kapelle stelselmatig op een voetstuk geplaatst. Zijn versie van hun leven in deze film is daar een beetje een reactie op, vertelt hij in interviews. Hij wilde laten zien dat het geen helden zijn, maar gewone idealistische jongeren die overrompeld werden door het fascisme. Problematischer is dat hij ook de ‘gewone mensen’ aan de andere kant wilde laten zien. Ook in het nazi-apparaat werkten gewoon mensen met gevoelens, volgens hem, en dat zien we in de film. Geen of nauwelijks beelden van de gehaktmolen waar je in terecht kwam als je opgepakt werd. Niemand wordt gemarteld of vermoord, er wordt alleen af en toe naar gehint. Het is allemaal wel grijs en grauw, en de hoofdbewaakster is een nors kreng, maar ook die vindt het jammer dat het gratieverzoek afgewezen wordt.

Het is eigenlijk een film zonder impliciete politiek of politieke duiding. Als de nazi-rechters aan Hilde vragen waarom ze haar man – die met zendapparatuur naar Rusland in de weer was – niet gewoon aangegeven heeft, antwoordt ze: “omdat ik van hem hield”. Geen felle politieke aanklacht tegen het fascisme dus. Misschien is ook dat wat Dresen wilde laten zien. Hij wisselt steeds de kleurrijke beelden van de jonge groep en hun zwem- en kampeeraktiviteiten af met de grauwe nazi-werkelijkheid. Liefde tegenover haat.

Het tweede deel van de film is loodzwaar doordat we mee moeten maken hoe Hilde d’ r leven kapot wordt gemaakt, letterlijk. Het verhaal lijkt sterk op dat van onze ‘ eigen’ Aat en Krijn Breur, die ook in dezelfde tijd in de gehaktmolen terecht kwamen, met een pasgeboren kind. Aat werd weliswaar niet terechtgesteld, maar naar Ravensbrück afgevoerd, waar ze ternauwernood overleefde. Na de oorlog was ze geheel gesloopt en sceptisch geworden over de zin van hun verzet die hun levens zo beschadigd had. Ook in de film van Dresen speelt dat op de achtergrond. De activisten zijn amateuristisch bezig en lijken nauwelijks een idee te hebben waar ze mee bezig zijn. In een nawoord (in het nu verteld door het dan 80-jarige kind van Hilde) wordt ook gemeld dat de berichten die ze via hun zender naar Moskou stuurden, nooit aangekomen zijn omdat de zender te zwak was.

Het is dus allerminst een politiek pamflet, deze film, maar wel een indringend portret van jongen mensen die van het leven houden en daarom ondanks alles het fascisme willen bestrijden. En dat kost hen het leven.