DUBBELE BOTERHAM MET KAAS – 36  De geneugten van het handelen in boeken

Rubriek André de Raaij.  De opwinding van het bezoeken van de Frankfurter Buchmesse, hoe kan ik haar in woorden vatten? Dagenlang langs de stallen van uitgeverijen lopen, kijkend of er iets van je gading (voor de winkel) is – het ontdekken van nieuwe interessante titels, misschien zelfs een tot dan toe onbekende uitgeverij. Zeker, het zwaartepunt lag (ligt) bij Duitse uitgaven, wat ook gold voor de Gegenbuchmesse in een ‘linkse’ lokaliteit. Daar kon je ‘s avonds alsnog rondstruinen, in een wat ontspannener sfeer, want de uitgevers waren Genossen, van allerlei snit weliswaar, maar daar hoefde je niet moeilijk over te doen. De Gegenbuchmesse verdween op zeker ogenblik omdat verreweg de meeste aanbieders ook op de grote officiële Messe vertegenwoordigd waren. Jammer van het sfeerverschil. De Gegenbuchmesse heeft een van de prominente medewerkers van het Fort van Sjakoo (Eef) geïnspireerd tot het organiseren van het festival Europa Tegen De Stroom, september 1989.

Dit festival – denk niet aan pillen, drank en bonkmuziek, het was 35 jaar geleden! – had bijna geen maand later gehouden kunnen worden. Op het begeleidende radioprogramma op Radio 100, Transkul, interviewde je oppositiemensen uit de ‘reëel-socialistische’ wereld die niet veel later minister van een van het ‘volks-‘ ontdane republiek zijn geworden. Een onzer had de journalistieke mazzel als eerste Václav Havel te kunnen interviewen kort na zijn vrijlating. De rest is geschiedenis voor elders. Op het einde van dat jaar waren de ‘prominenten’ van de eerste jaren, Tjebbe, Eef en ik, vertrokken bij het Fort. Bas Moreel, die met het uitzetten van zijn te distribueren boeken en tijdschriften in de winkel als mede-oprichter kon gelden, was al eerder gestopt met zijn boeken- en tijdschriftenhandel.

Het is een aparte koorts om met name bij de Buchmesse te kijken wat je te koop aanbiedt. Kapitalistische handel, wat u zegt – de boekdrukkunst heeft het kapitalisme in de wereld geholpen, heb ik in een zeer interessant boek gelezen (haha, ik noem geen titel). Een anekdotische herinnering: ik stelde op grond van de geboekstaafde verkoopcijfers een top-10 van hits samen. Kraken was het hoofdthema, bestsellers van elders waren of niet te koop bij het Fort of waren geen hit.

Eén keer maakte ik een top-10 van winkeldochters: blijkbaar onverkoopbare titels en hing die aan de ruit van de toegangsdeur, om mensen er op attent te maken. Een hiervan was W. van Drimmelen, Meerwaarde en winst, een SUN-uitgave uit de voorraad van Bas Moreel. Het geschiedde in die dagen dat een bevriend staflid het voor marxistische economie voorschreef en dat de SUN het boek opgaf. Ik was regelmatig in Nijmegen in die dagen en sleepte een ramsjpartij van de winkeldochter mee terug naar Amsterdam, rechtstreeks van de Socialistische Uitgeverij Nijmegen. Mijn docent-makker Werner wees er in college op dat het goedkoop te vinden was bij die gekraakte boekhandel in de Jodenbreestraat. Van winkeldochter tot hit!

De titel verraadt al dat het Fort van Sjakoo niet per se een ‘anarchistische’ boekhandel was/is. Met alleen de kerkvaders (en die enkele –moeder; woorden van Bas Moreel) kun je geen winkel in stand houden. De winkel drijft nog steeds op onbetaalde arbeid, de ruimte is intussen eigendom van het Fort zelf – het grondbedrijf van de gemeente vond het op zeker moment nodig ‘marktconforme’ huur te gaan vragen; alsof de ruimte en het hele pand niet van sloop gered was door het kraken en de verdediging van het pand. Een inzameling volstond om het casco te kopen. Hoe de stemming onder de mensen van nu er ook zij, voorwaarts…

André de Raaij