De nederlaag van het nazisme was een sprookje

Deze week kondigde de Britse Labourpartij plannen aan om baanlozen met overgewicht afslankmedicijnen te geven om ze aan het werk te krijgen. De volgende dag gingen ze nog een stap verder en kondigden ze aan dat jobcoaches zouden worden ingezet om patiënten in psychiatrische ziekenhuizen te bezoeken om hen weer aan het werk te krijgen. Allemaal ongelooflijk luguber gedoe van het kleinste kwaad van Groot-Brittannië.

Er is geen bewijs dat overgewicht een belangrijke oorzaak is van baanloosheid en het is bijna altijd een gevolg van een onderliggende ziekte, niet van een levensstijl die met een prikje kan worden genezen. Daarentegen lijden 9,3 miljoen mensen in het Verenigd Koninkrijk elke dag honger. Hier zijn geen plannen voor.

En het idee dat iemand die opgenomen is geweest in een ziekenhuis of een andere instelling voor geestelijke gezondheidszorg alleen maar aanmoediging en motivatie nodig heeft om een baan te vinden, staat volledig los van de realiteit. Zelfs los van de basale menselijkheid. Dit zijn de meest ernstige gevallen, mensen met complexe behoeften die niet kunnen werken. Daarom liggen ze in een ziekenhuis.

Dit heeft me, net als veel van wat er de afgelopen jaren is gebeurd, aan het denken gezet over het soort samenlevingen waarin we eigenlijk leven. Het zette me aan het denken over hun kern, hun fundamentele elementen. Het zette me aan het denken over vooruitgang. Het zette me aan het denken over de nazi’s.

In de populaire mythologie gaan de laatste 80 jaar ongeveer als volgt. Halverwege de twintigste eeuw vond er een epische strijd plaats tussen goed en kwaad. De goeden (wij) wonnen en we vestigden westerse zones van moraliteit, menselijkheid en fatsoen, onder toezicht van mensenrechtenwetten. Op internationaal niveau, via de machtdelende structuren van de VN, spraken we over mensenrechten en waardigheid voor iedereen en zwoeren we: nooit meer.

Maar dat is een verhaaltje van niks. Een sprookje om ons vrij te pleiten van zonden uit het verleden. De Tweede Wereldoorlog was geen strijd tussen goed en kwaad. Het was een strijd om te beslissen welke vorm van koloniaal kapitalisme de wereld mocht blijven domineren. De nazi-partij en haar bondgenoten hebben dan misschien verloren, maar op veel concrete manieren heeft de nazi-ideologie gewonnen.

Een blik op het nieuws, op een willekeurige dag, maakt dit steeds duidelijker. Neem afslankkuren, jobcoaches voor geesteszieken of het andere beleid van Labour om langdurig zieken te dwingen werk te zoeken. De motivatie voor dit alles is het verhogen van de productiviteit – gedefinieerd door hoeveel mensen een baan hebben – ten dienste van de natie. Ze zeggen het zelf. Zieke mensen zijn een rem op de economie. In het verlengde daarvan zijn gehandicapten dan ook een rem op het land.

Precies dezelfde logica en taal werden door de nazi’s gebruikt als rechtvaardiging voor hun programma om gehandicapten en chronisch zieken systematisch te vermoorden. De nazi’s begonnen de holocaust niet met Joden. Ze begonnen met gehandicapten. Ze testten letterlijk eerst gaskamers als massamoordwapen op langdurig zieken.

Daarom hoor ik telkens wanneer ik vandaag de dag een politicus hoor praten over de noodzaak om de productiviteit te verhogen, een afstammeling van dezelfde ideologische lijn als de nazi-partij. De randen zijn misschien gladgestreken, het taalgebruik minder duidelijk fascistisch, maar de onderliggende overtuiging blijft hetzelfde.

Een minder verhuld voorbeeld van door de staat gesanctioneerde verwijdering van gehandicapten is te vinden in Canada, waar het euthanasieprogramma Maid wordt gebruikt om mensen te doden wier enige ‘ziekte’ armoede is. Oorspronkelijk was het programma bedoeld om de pijn te verlichten van mensen die echt terminaal ziek zijn, maar nu is het via de toepassing van vage regels uitgebreid naar mensen die gewoon niet genoeg geld hebben om te leven. Meer dan de helft van de Canadezen zegt dat ze het ermee eens zijn dat arme en dakloze mensen zichzelf zouden mogen doden.

Wat is dit anders dan een nazi-ideologie die springlevend is in het ‘verlichte’ westen?

In de VS hebben Trump en Harris het natuurlijk allebei over economische productiviteit omdat ze allebei uit hetzelfde fascistische hout gesneden zijn. Het hout dat betekent dat een genocide ononderbroken zal doorgaan, wie van beide kandidaten ook wint. Het hout dat betekent dat een militair budget voor wapens, die alleen in nachtmerrieachtige dystopieën zouden moeten bestaan, zal blijven uitdijen tot belachelijke niveaus. Het hout dat betekent dat er geen betaalbare gezondheidszorg zal zijn. Het hout dat betekent dat er geen universele gezondheidszorg zal zijn. Het hout dat betekent dat de VS ’s werelds grootste producent van olie en gas zal blijven.

Want echt, wie houden we voor de gek? We zijn geen nazi’s?

In hemelsnaam, er vindt op dit moment een genocide plaats. Een genocide gepleegd door een westerse bondgenoot en buitenpost, door de VS en het westen voorzien van alle wapens en politieke dekking die nodig zijn om genocide te plegen. Een aanzienlijk aantal mensen die de trekker van de genocide overhalen, hebben westerse paspoorten! Het zijn Amerikanen, Britten, Australiërs, Canadezen. Eén op de tien Israëli’s heeft een dubbele nationaliteit. In sommige video’s van Israëlische soldaten die oorlogsmisdaden begaan kun je Britse, Amerikaanse en Australische accenten horen. Israël heeft elke universiteit in Gaza vernietigd, bijna elke moskee. Mensen zitten letterlijk gevangen door een muur aan de ene kant en een zee aan de andere kant, in een moordzone. Duizenden zijn uitgehongerd. 300.000 zijn waarschijnlijk dood. In november vorig jaar waren meer dan zestig hele familielijnen uitgeroeid, elke persoon van elke generatie, soms wel 25 familieleden. Dat zijn honderden, zo niet duizenden bloedlijnen. Een duidelijker poging om een bevolking uit te roeien, zal je nauwelijks kunnen vinden. Dus als ze zeggen dat er geen tekenen zijn van een genocide, zoals de VS heeft gezegd, zoals Groot-Brittannië heeft gezegd, zoals de Duitse Bondskanselier Scholz deze week heeft gezegd, dan eisen ze dat we onze ogen niet geloven en onze basale menselijkheid negeren.

Ze eisen dat we toegeven aan dat meest fascistische principe: dat gruwelijke, afschuwelijke militaire macht kan en mag beslissen over het lot van een hele bevolking.

Wie houden we voor de gek? Deze eeuw begon praktisch met een show van overweldigend moorddadig geweld door de VS en haar westerse bondgenoten. De oorlog in Irak, die gebaseerd was op een stiekeme, dubbelzinnige leugen, heeft naar schatting 600.000 tot 1 miljoen Irakezen gedood, de overgrote meerderheid onschuldige burgers. Enorme aantallen vrouwen en kinderen werden uitgeroeid voor de misdaad dat ze op een plek woonden die het imperialisme wilde opblazen. Guantanamo Bay was een letterlijk martelkamp. Verkrachting en moord door Amerikaanse strijdkrachten vonden plaats bij vele gelegenheden waarvan we weten, en van vele zullen we nooit weten. Deze fascistische brutaliteit door de ‘goede kant’ is recente geschiedenis, maar wat vergeten we dat snel.

Wie houden we voor de gek? Een systeem van kapitalisme, zo bruut en zo roofzuchtig, is bezig het leven op de planeet Aarde uit te roeien. Een systeem dat zijn wortels stevig in Europa had voordat het de wereld rondging. Een systeem dat totaal verschilt van oude systemen van wederzijdse handel. Een systeem van totale planetaire overheersing en controle. Een rapport dat deze week uitkwam, gaf een update van het dodental en vond een afname van 73 procent in populaties van wilde dieren in vijftig jaar, waarmee opnieuw werd bevestigd, zoals elke paar jaar, dat het leven overal wordt uitgeroeid als gevolg van het industriële kapitalistische model. 2024 wordt het heetste jaar in de moderne geschiedenis, terwijl de enige planeet in het universum die we kennen waarop we zouden kunnen leven, opbrandt voor geld.

Wie houden we voor de gek? Een nieuw virus, een virus dat gevaarlijker is dan enig ander virus dat algemeen in omloop is, heeft zich in onze wereld genesteld. En er is nul moeite om het ergens veiliger te maken voor mensen met een hoger risico. Geen moeite om de lucht in scholen schoon te maken. Geen moeite van bestuurders om de regels te veranderen, zelfs niet in ziekenhuizen of zorggebouwen. Geen moeite om het risico voor kwetsbare mensen te verminderen, laat staan te elimineren. Geen moeite om mensen te waarschuwen voor de gevaren. Geen inspanning om levens te redden buiten een vaccin dat niet eens meer universeel beschikbaar is in de meeste gezondheidszorgsystemen en dat niet voorkomt dat je in contact komt met de ziekte. Alles gewoon volledig genormaliseerd in dienst van het kapitalisme, zoals gewoonlijk.

Het is eugenetica ten voeten uit.

Niets van dit alles zou een verrassing moeten zijn voor degenen onder ons die verder kunnen kijken dan sprookjes. De geschiedenis van het westerse fascisme is lang en beschamend. Van de Britse concentratiekampen in Kenia tot de rabiate slachtpartij van koning Leopold in Congo en de vernietiging van inheemse Amerikanen door kolonialisten. In het licht van deze gruwelijke geschiedenis is het altijd verleidelijk om terug te vallen op het oude “maar dit is gewoon een menselijk probleem, het gaat niet over overtuigingen of ideologieën”.

Dat is onjuist, om twee redenen.

Ten eerste omdat het feitelijk gewoon onjuist is.

De oorspronkelijke bewoners van de Amerika’s, zowel in het noorden als in het zuiden, zijn niet naar Europa gezeild om daar tientallen miljoenen witten tot slaven te maken en te vermoorden. De bevolking van Afrika nam geen miljoenen witte Europeanen als slaven. Indianen verhuisden niet naar Groot-Brittannië en begonnen niet aan systematische moordcampagnes. Natuurlijk hadden sommige van deze culturen periodieke oorlogen, maar ze zijn simpelweg niet verantwoordelijk voor vergelijkbare aantallen doden en lijden als witte Europeanen en hun nakomelingen.

Het Britse rijk doodde honderd miljoen Indiërs in veertig jaar! De racistische opvattingen van Churchill waren heel duidelijk. In 1937, toen hij pleitte voor de vestiging van de Joden in Palestina, zei hij: “Ik erken niet dat inheemse bevolkingen onrecht is aangedaan door het feit dat een sterker ras, een ras van hogere rang, een meer wereldwijs ras om het zo maar te zeggen, is gekomen en hun plaats heeft ingenomen.”

12,5 miljoen slaafgemaakten werden verhandeld door Europeanen en 1,8 miljoen stierven alleen al tijdens de reis over de Atlantische Oceaan. Europese kolonialisten vermoordden 56 miljoen mensen in Midden- en Zuid-Amerika na hun aankomst, 90 procent van de inheemse bevolking. Negentig fucking procent!(*) Deze aantallen zijn zo groot, het lijden en de verwoesting die ze inhouden zo totaal, dat het moeilijk is om er op een kalme, rationele manier mee om te gaan. Witte Europeanen maakten niet alleen een einde aan levens, families en culturen, ze maakten een einde aan hele werelden.

Ten tweede omdat het argument toegeeflijk en nihilistisch is: mensen zijn waardeloos, altijd al geweest, er zal niets veranderen. Ik zeg niet dat dit frame om menselijk gedrag te begrijpen mij soms ook niet in de verleiding brengt, maar ik laat dat niet toe. Het is niet waar. We weten dat niet alle mensen altijd slecht zijn. We weten dat. We moeten alleen de goeden sterker maken en de slechten verslaan. Of het tenminste proberen.

Maar om dat te doen moeten we erkennen wat we momenteel ondersteunen, het systeem waar we onder leven. Welk gedrag maakt ons medeverantwoordelijk, welk gedrag bevrijdt ons. We moeten erkennen dat er duidelijke fascistische draden lopen van de jaren 1930 tot vandaag de dag. Dat de nederlaag van de nazi’s de ideologie niet heeft verslagen. We moeten de draad van het kolonialisme erkennen die de economieën van het globale noorden blijft ondersteunen. Dat een neo-koloniaal controlesysteem, een systeem van crediteuren- en debiteurenrelaties, ontworpen is om ervoor te zorgen dat westerse landen nog steeds profiteren van hun voormalige koloniën. Een systeem dat ervoor zorgt dat grondstoffen, metalen, olie en goedkope arbeidskrachten nog steeds naar het noorden stromen, in een gedistilleerde en zuiverder, gefinancialiseerde versie van wat daarvoor kwam.

En we moeten erkennen dat al deze zaken met elkaar verbonden zijn. Het is niet intellectueel consequent om het ene wel aan de orde te stellen en het andere niet. Een deel van het werk van activisten, van iedereen die om verandering geeft, moet zijn om een zaak tegen het hele systeem op te bouwen, zodat we zoveel mogelijk leven kunnen behouden, nu en in de toekomst.

En in het licht van de Amerikaanse verkiezingen over drie weken moeten we erkennen dat we dit niet kunnen wegstemmen. Ik weet het, dat is hard. Het zou makkelijk zijn, toch? Maar er is veel meer werk voor nodig dan dat.

Nate Bear

(Dit is een vertaling van “The Defeat of Nazism Was A Fairy Tale” dat op 17 oktober 2024 verscheen op Do not panic!.)

Noot van de redactie:

(*) Een deel hiervan werd niet gedood, maar stierf aan de ziekten die de Europeanen met zich meebrachten.