De (bijna) onherroepelijke val van de Verenigde Staten

“VS zet ondanks verbod van rechter Venezolaanse bendeleden uit naar El Salvador”, kopte de NOS vanochtend. Hier zijn we dan. Na twee maanden presidentschap is het overduidelijk: Trump is bezig om Amerika om te bouwen in een dictatuur. Op dit tempo is het een kwestie van weken voordat de grote klap valt. Wat staat hen nog te wachten?

Wie politiek in de VS volgt wordt overladen met nieuws. Voor normale stervelingen is dit nauwelijks bij te houden. Gelukkig zijn er mensen als Kirsten Verdel die de vinger aan de Amerikaanse pols hebben. Ik zal veel van haar citeren.

Die snelheid is een strategie afkomstig van Steve Bannon, Trumps voormalige strateeg. Als je stuk voor stuk onacceptabele acties en voorstellen poneert, dan kunnen je tegenstanders (de media) maar op een paar focussen. De rest moeten ze laten gaan.

De stukken van Kirsten Verdel tonen dit goed aan. Zij rapporteert namelijk per dag wat er gebeurt. Op dezelfde dag dat Trump het Witte Huis gebruikte als een Tesla-Showroom, draaide hij ook belangrijke milieuregels de nek om. Het is niet bij te houden.

Maar ondanks die strategie is het belangrijk om de rode lijn te blijven zien, en dat is er één richting autocratie. Neem het ontslag van ambtenaren. Dat lijkt misschien een pure bezuinigingsslag, maar het heeft zeker ideologische achtergronden.

Zo pakt Musk ook organisaties aan die hem en zijn bedrijven moeten reguleren. Ook worden milieuorganisaties gepakt. Dit alles geeft meer macht aan Musk, en dus meer macht aan Trump, aangezien zij nu twee handen op één buik zijn.

Daarnaast willen de Republikeinen al langer af van het Amerikaanse ministerie van Onderwijs, dat volgens hen “oneerlijk concurreert” met private scholen. Scholen en gezondheidszorg moeten gaan voldoen aan marktwerking, dus is het Department of Education (DoE) een doelwit.

Dit soort herstructureringen, buiten de wet om, is een centraal element van Project 2025, het extreem-rechtse plan om Trump om te toveren tot een soort “koning” van Amerika. Met rasse schreden voert Trump de voorgenomen plannen uit.

Op dit moment kan je niet anders dan de vergelijking maken met nazi-Duitsland. Niet alleen vanwege de overeenkomstige retoriek en politiek, maar vanwege de tijdlijn. Op 7 april 1933 begon Hitler zelf namelijk met het uitkleden van het ambtenarenapparaat.

Trump werd president op 20 januari 2025, en Hitler werd kanselier op 30 januari 1933. Omdat ze op ongeveer hetzelfde moment in het jaar aan de macht kwamen, kan je hun eerste periode makkelijk naast elkaar leggen. En dat geldt niet alleen voor het ambtenarenapparaat.

Neem het nieuws over El Salvador. De NOS heeft het over “bendeleden”, maar dat is slechts een bewering van de Amerikaanse regering. Daarvoor is geen bewijs geleverd, en deze mensen zijn ook niet door een rechter veroordeeld.

Dat is op zichzelf al een nagel aan de doodskist van “due process”, het recht op een eerlijk proces. Voor hetzelfde geld zijn deze mensen allemaal Amerikaans staatsburger. Dat weten we niet, want Trump heeft dat niet door een rechter laten controleren. Ze moeten hem maar geloven.

Dat betekent dat als Trump binnenkort van een Amerikaanse burger af wil, zoals een politieke tegenstander, dan kunnen zijn veiligheidsdiensten gewoon stellen dat het een bendelid is, en dan gaat die met een zak over het hoofd naar El Salvador. En niet zomaar naar El Salvador.

Ze gaan naar deze plek: het Centrum voor Terrorismedetentie (CECOT). Het is in feite een concentratiekamp voor mensen om vaak zonder proces opgesloten te worden. Dat was het al voor Trump er mensen heen stuurde, en dat is nu des te meer zo.

Die vergelijking maak ik niet zomaar. CECOT heeft heel veel weg van concentratiekamp Dachau, dat werd opgericht na de massa-arrestaties van linkse dissidenten op 22 maart 1933. Dit gebeurde omdat bestaande gevangenissen het niet aankonden.

In 1933 waren concentratiekampen nog geen vernietigingskampen of werkkampen. Het waren grote, tijdelijke gevangenissen. Er gingen gevangenen dood door mishandeling, maar niet op de schaal die later zou plaatsvinden. CECOT heeft heel veel weg van Dachau, wat dat betreft.

En we kunnen hier eenzelfde ontwikkeling verwachten. Trump kan CECOT voor allerlei politieke tegenstanders gebruiken in de toekomst. Als hij simpelweg rechterlijke uitspraken naast zich neer kan leggen, zoals hij hier heeft gedaan, weerhoudt niets hem.

Dat hebben we overigens al gezien. Mahmoud Khalil is een pro-Palestijnse activist met een “Green Card”. Dat is een heel sterk verblijfsrecht in de VS. Zijn vrouw, nu acht maanden zwanger, is Amerikaans burger. Hij werd laatst gearresteerd.

Dat kwam door zijn pro-Palestijnse activisme. Dat is geen samenzweringstheorie. Het is ook bevestigd door de Amerikaanse overheid, al noemen zij hem “pro-Hamas” (herkenbaar?). Dit, terwijl hij als Green Card Holder niet zomaar gearresteerd mag worden.

Khalil is overgebracht naar detentie in Louisiana (zijn familie woont in New York), waar hij nauwelijks contact mag hebben met zijn advocaat. Hij wordt bedreigd met uitzetting, ook al is er geen juridische grond om zijn Green Card in te trekken.

Veel andere student-activisten worden nu ook gedeporteerd. Hun studentenvisums, veel minder sterk dan Green Cards, worden nu ingetrokken. Puur en alleen omdat ze zich voor Palestina hebben uitgesproken.

Dit is overigens een beproefde techniek van autocratische regeringen. Nieuwe bevoegdheden en technieken worden altijd uitgetest daar waar mensen niet opletten: vluchtelingen, migranten, mensen in het globale zuiden… Voordat ze breed worden uitgerold.

Dat zien we nu ook in Amerikaanse universiteiten, die worden aangepakt op hun “diversiteit”. Veel universiteiten hebben programma’s om te zorgen dat mensen met arme ouders ook de mogelijkheid hebben om te studeren. Daar wil Trump een einde aan maken.

Dit heeft veel weg van de Wet tegen de overbevolking op Duitse scholen van april 1933, die Hitler gebruikte om Joden van scholen te weren. Wat betreft al deze wetten loopt Trump dus dagen, weken of maanden voor op Hitler.

De vergelijking met Hitlers Duitsland maakt het ook mogelijk om te voorspellen welke brede stroken we nog van Trump kunnen verwachten. Daarnaast kunnen we ook nog zien wat Hitler wel deed, en Trump niet.

Een grote wet die ontbreekt in het arsenaal van Trump is de Machtigingswet. Die wet wisten de nazis in 1933 door te voeren na de Rijksdagbrand. Daardoor kreeg Hitler het recht om in zijn eentje wetten te creëren bij decreet. Dat heeft Trump nog niet.

Het is dus wachten op een Rijksdagbrand. Dit kan van alles zijn: een terroristische aanslag, een schietpartij, een moord op een border patrol agent… Bijna alles kan door de Republikeinen misbruikt worden om Trump absolute macht te geven. Dat is slechts een kwestie van tijd.

Dat is mijn grote angst op dit moment. Elk moment kan de Amerikaanse Rijksdagbrand uitbreken. En ik zie de Democraten niet als invloedrijk genoeg om daar iets tegen te doen. Als het gebeurt, is de Amerikaanse oppositie machteloos.

Echter, de vraag is of Trump een Machtigingswet nodig heeft. De Amerikaanse rechtsstaat is vooralsnog slecht in staat gebleken om zijn decretenrecht in te perken. Trump breidt zijn macht stukje voor stukje, beetje bij beetje, uit.

Neem zijn importheffingen. Wettelijk moet Trump die binnen vijftien kalenderdagen aan het Congres voorleggen voor een stemming. Echter: de Republikeinen hebben bepaald dat, voor deze wet, de dagen van 2025 niet tellen als kalenderdagen.

Trump krijgt dagelijks gerechtelijke uitspraken tegen zich. Maar als hij geen straf krijgt voor het overtreden van die uitspraken, zijn het feitelijk geen uitspraken. Of zoals president Andrew Jackson ooit zei over een rechter: “Mr. Marshall has made his decision. Now let him enforce it!”

Wat dat betreft kunnen we ook hardere actie verwachten tegen wat Trump “beroepsmatige criminelen” zou noemen. In nazi-Duitsland werden die onder nieuwe wetgeving voor onbepaalde tijd opgesloten, vaak in concentratiekampen.

Of een verbod op media die het beeld van Amerika “verzwakken”. Kritiek op de VS wordt door Republikeinen afgeschilderd als een “verzwakking” van Amerika, zeker in het onderwijs. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen een schoolboek en een krant?

En als scholen, pers en strafrecht allemaal in handen zijn van Trump, wat weerhoudt hem er dan nog van zijn politieke tegenstanders simpelweg te vermoorden? Op dit tempo kunnen we rond 2026, of zelfs eind dit jaar, een bloedige zuivering zien.

Ik hoor mensen al zeggen: dat is overdreven. Dat kan niet in een modern land. En de VS is nog een democratie! Dat dacht men in 1933 ook over Duitsland. Die illusie duurde niet lang.

Stel jezelf twee vragen: 1. Heeft Trump er baat bij om absolute macht te vergaren? . Wat houdt hem nog tegen?

Het antwoord op vraag 1. is “ja”. Hij heeft het er zelf over: hij wil de absolute baas zijn. En ik hoop dat ik heb laten zien dat er geen staatsrechtelijke instituten zijn die hem tegen kunnen houden. (Zeker nu Trump absolute immuniteit heeft voor alles wat hij in zijn presidentschap als president doet. Ook als het illegaal is of niet onder zijn bevoegdheden valt.)

Is er dan nog hoop voor Amerika? In alle eerlijkheid zie ik de situatie wat somber in, maar er is zeker nog hoop. De VS is namelijk óók het land van de Black Panthers. Het is een land van racisme, maar ook van gewapend verzet tegen racisme.

Amerikanen kunnen nog massaal in verzet komen. Niet alleen in de stembus, maar ook op straat. De eerste contouren hiervan tekenen zich af. Zolang Trumps macht nog niet absoluut is, kan hij van de troon gestoten worden.

Maar dat kan niet alleen door hervormingen. De VS overleven geen nieuwe Biden, die vier jaar lang niets heeft gedaan om de herverkiezing van Trump onmogelijk te maken. De huidige vorm van de Amerikaanse overheid moet worden ontmanteld.

Bo Salomons

(Dit artikel verscheen eerder als draadje op Twitter.)