Forum voor Anarchisme
ArtikelenDe AnarchokrantDossiersEventsWiki // Hulp bronnenContact // InzendingForum
|
anarchokrant29 september 2025

Blijven strijden voor meer opvang en rechten voor mensen zonder papieren

Author: Doorbraak.eu | GEPLAATST DOOR: De Anarchokrant | Bron: doorbraak.eu

In mei dit jaar besloot de rechter in een baanbrekende uitspraak dat ook mensen zonder verblijfsvergunning recht hebben op opvang. Deze uitspraak geeft een krachtig positieve boodschap: basisrechten gelden ook voor mensen zonder papieren.

Je zou dit goede nieuws bijna vergeten vanwege alle extreem-rechtse drek en politiek theater dat zich sindsdien heeft afgespeeld in het landsbestuur. Extreem-rechtse (regerings)partijen braken onophoudelijk racistische voorstellen uit, die vervolgens door de overmacht aan racisten en fascisten in de Tweede Kamer worden aangenomen. Meer rechten erkennen voor vluchtelingen en migranten is absoluut tegengesteld aan de koers die deze regering, en de regeringen hiervoor net zo goed, hebben ingezet. Exemplarisch is de dreigende strafbaarstelling van het gehele bestaan van ongedocumenteerden.

Als er op dit moment iets duidelijk is, dan is het wel dat het kabinet en de overige rechtse partijen in de Kamer zich weinig gelegen laten liggen aan rechten en feiten. Laten we alsnog kijken naar de uitspraak van mei, wat die betekent en hoe deze gebruikt kan worden, zonder naïef te zijn over Wilders en andere extreem-rechtse politici en hun fascistisch beleid.

In het kort: mensen zonder papieren hebben recht op opvang, vanwege Europese wetgeving. De staat mag hen niet uitsluiten en laten creperen op straat omdat ze geen verblijfsvergunning hebben. Beleid, wet en praktijk sinds de invoering van de Koppelingswet eind jaren negentig van de vorige eeuw worden hiermee van tafel geveegd. In concreto betekent het onder andere dat de staat dus niet zomaar de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) mag sluiten en mensen op straat mag zetten.

Krachtmeting

Tot vorig jaar was de LVV-opvang de laatste uitkomst van het krachtenveld dat zich manifesteert rondom de opvang van mensen zonder papieren. Aan de ene kant de strijd van vluchtelingen en migranten zelf, met hun advocaten, steungroepen en activisten, aan de andere kant de staat die hen het leven onmogelijk probeert te maken. De LVV was in intentie zo opgezet dat ongedocumenteerden géén rechten aan de opvang konden ontlenen, om steungroepen in te kapselen of zelfs monddood te maken en zoveel mogelijk mensen uit te zetten. Alleen weigerden sommige steungroepen en mensen zonder papieren in de pas te lopen van wat de staat van hen verwachtte.

Een jaar geleden dacht de minister van Asiel en Migratie (destijds PVV-er Marjolein Faber) de krachtmeting te beslechten door de stekker uit de LVV te trekken. Ze kwam van een koude kermis thuis toen rechters in december besloten om een “voorlopige voorziening” te treffen in de vorm van voortzetting van de opvang, in ieder geval totdat de minister een beslissing heeft genomen op 560 bezwaarschriften van advocaat Pim Fischer tegen de beëindiging ervan. Ook in de uitspraak van mei dit jaar gebiedt de rechter de minister alsnog om een beslissing te nemen (*) op de bezwaarschriften. Dus wat is er anders, en waarom is deze uitspraak belangrijker dan die van december?

Ten eerste: het gaat hier niet om een voorlopige uitspraak zoals in december vorig jaar. De rechter besliste destijds voor voortzetting van de opvang omdat het belang van de ongedocumenteerden om tijdens de bezwaarprocedure niet op straat terecht te komen en mogelijk onherstelbare gezondheidsschade op te lopen, groter was dan het door de staat gestelde, maar niet bewezen, financiële belang van de minister om de opvang te sluiten. De rechtbanken verwezen daarbij naar een uitspraak van het Europese Hof van Justitie van vorig jaar, die oordeelde dat niemand door toedoen van de staat onder de ondergrens van de menselijke waardigheid gebracht zou moeten worden. De uitspraken in december waren voorlopig, zowel in tijd (opvang tot vier weken nadat op bezwaar is beslist) als qua inhoud. Een nog te nemen bezwaarbeslissing kan theoretisch afwijken van de voorlopige rechterlijke uitspraak.

Deze uitspraak nu echter is niet voorlopig. Het gaat hier om een uitspraak in beroep, in de “hoofdzaak”, het is geen “tijdelijke voorziening”. Deze uitspraak weegt dus een stuk zwaarder. En hoewel de staat in hoger beroep is gegaan, is er grote kans dat ook de hoogste rechter tot dezelfde conclusie komt, omdat de uitspraak is gebaseerd op internationaal recht, waarover later meer.

Uitstroomweigeraars

Het gaat hier niet om mensen die op straat dreigden terecht te komen door de dreigende sluiting van de LVV, zoals in december. Dit gaat om mensen die al voor december een beslissing tot beëindiging van de opvang hadden gekregen, omdat ze niet meer zouden voldoen aan de voorwaarden. In de ogen van de LVV-medewerkers hadden de mensen in kwestie geen mogelijkheid om in aanmerking te komen voor verblijfsrecht, maar werkten ze ook niet voldoende mee aan hun eigen deportatie. Deze groep, ook wel bekend onder de naam “uitstroomweigeraars”, wilde de opvang echter niet verlaten, omdat ze dan op straat zouden komen te staan. Daarnaast hadden ook twee mensen die om opvang hadden gevraagd maar niet waren toegelaten, een zaak aangespannen. Het is hierbij belangrijk om te benadrukken dat deze gang van zaken, het op straat zetten of weigeren van mensen omdat ze niet aan de voorwaarden van de LVV voldoen, de “normale” gang van zaken was in de LVV. Alleen kon er tot nu toe juridisch niets tegen gedaan worden.

Maar dat is nu anders, en dat is het tweede punt. Al in 2013 oordeelde een Europees Comité dat mensen zonder papieren recht hebben op onderdak, voedsel, kleding en hygiëne. Maar op die beslissing konden mensen zich niet als individu beroepen, wat betekent dat het in een individuele zaak niet als direct argument meeweegt voor de rechter. De staat kon daardoor wegkomen met het stellen van allerlei voorwaarden aan opvang, en mensen op straat pleuren als ze daar niet aan voldeden. In de zaak van mei echter zijn de beoordelingskaders die de rechter heeft vastgesteld de “menselijke waardigheid”, zoals genoemd in het Europees Handvest, de Europese Grondwet. Dit in navolging van de eerder genoemde uitspraak van het Europees Hof van Justitie. Deze kaders zijn nu van toepassing verklaard op álle mensen die in Nederland verblijven, inclusief mensen zonder verblijfsvergunning. En is er dus wél individueel aanspraak op te maken.

Ten derde, het gaat hier niet om Nederlandse wetgeving, maar om Europees recht. Dat kan niet zomaar veranderd worden door een extreem-rechtse minister, zoals Faber of haar opvolger David van Weel. Men moet zich houden aan internationaal recht. Dát recht veranderen is een zeer langdurig proces.

Racistische drek

Tegelijkertijd moeten we natuurlijk niet naïef zijn. De Europese Unie is geen links project, er is gigantisch gewelddadige repressie tegen vluchtelingen en migranten. En het wordt er niet beter op. Mensenrechten staan enorm onder druk, extreem-rechts rukt overal op, en normaliseert daarbij de meest verwerpelijke ideeën, orkestreert chaos om de eigen leugens kracht bij te zetten. Het winnen van een rechtszaak is geen gewonnen strijd, als de overheid uitspraken gewoon naast zich neer legt. Iets dat juridisch niet kan, gebeurt gewoon. Een paar voorbeelden. Terugsturen van vluchtelingen aan de grens? Dat zijn illegale push backs. Toch gebeurt dit al jaren in bijvoorbeeld Polen of Hongarije. Meer grensbewaking bij Europese binnengrenzen? In strijd met vrij verkeer van personen binnen de EU. Alleen in extreme situaties mag meer dan incidentele grensbewaking worden ingezet, en ook dan slechts tijdelijk. Hield Faber eerder ook niet tegen. Stopzetten gezinshereniging erkende vluchtelingen? Rutte IV viel, nadat de Raad van State daar een streep door zette. Zomaar drie voorbeelden uit Wilders’ tienpuntenplan voor migratie, dat hij presenteerde op dezelfde dag dat de rechters deze baanbrekende beslissing namen.

Vanuit de andere regeringspartijen kwam inhoudelijk geen weerwoord op Wilders plannen, nee, iedereen buitelt over elkaar heen om maar zo vaak mogelijk de slogan “het strengste asielbeleid ooit” te mogen claimen. Telkens opnieuw wordt het venster van Overton verschoven, verwerpelijke plannen genormaliseerd, racisme gelegitimeerd. De komende verkiezingen gaan voor een groot deel over asiel, het onderwerp waar juist de PVV zich op kan profileren. Vanuit de oppositie gaat de PVV ongehinderd door met het spuien van hun racistische drek. Het zogenaamde gebrek aan daadkracht van deze regering kan de PVV vervolgens geheel op het bordje schuiven van de andere politieke partijen, en zogenaamd “linkse” instituties, alsook rechters en de EU. Het is van belang te blijven benadrukken dat dit onderdeel van de strategie is. En ondertussen worden de asielwetten van Faber door een demissionair minderheidskabinet doorgedrukt dat slechts een vijfde van de Tweede Kamer vertegenwoordigt. Op het laatste moment werd ook de strafbaarstelling van illegaal verblijf er nog even aan toegevoegd. En de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, BBB-er Mona Keijzer, lanceert toch een wetsvoorstel tegen statushouders waarvan de Raad van State al heeft gezegd dat het discrimineert.

Tegen fascisme

Nederland is in hoog tempo nog rechtser geworden dan het al was. Door jarenlange ophitsing van politici (niet alleen van rechtse snit) tegen mensen die niet in Nederland geboren zijn, tegen moslims, tegen vluchtelingen, zijn de protesten tegen geplande asielzoekersopvangen (azc’s) ondertussen schering en inslag. Inclusief extreem-rechtse slogans als “Eigen volk eerst” en de Hitlergroet. Azc’s die, ik noem het nog maar even, broodnodig zijn omdat we al jaren in een opvangcrisis zitten, omdat kabinet na kabinet de opvang van vluchtelingen telkens weer verder uitkleedde. Angst voor vluchtelingen wordt opportunistisch aangewakkerd, de hetze tegen vluchtelingen aangemoedigd door lokale en landelijke partijen. Voor de zomer werden er door “burgerwachten” eigen “grenscontroles” ingesteld tegen vluchtelingen. In Coevorden waren dagenlang rellen vanwege de opvang van veertien minderjarige meisjes, waarbij de gemeente zwichtte voor het extreem-rechtse geweld. Geweld vanuit rechts loont, zo blijkt.

Deze fascistische milities kunnen natuurlijk op steun rekenen van de PVV. Wilders’ timing om begin juni uit het kabinet te stappen kon dus niet beter, want de PVV wil het demonstratierecht inperken, maar geen verantwoording dragen voor eventueel overheidsoptreden tegen de eigen achterban. Overigens wil geen van de rechtse partijen toegeven dat hun eigen ophitserij heeft geleid tot de Elsfest-rellen van een week geleden. Mocht de PVV of andere extreem-rechtse partijen na de verkiezingen nog groter worden, dan zullen de aanvallen op onze rechten alleen maar toenemen. En niet alleen rechten, maar ook onze gebouwen of zelfs onze lichamen lopen gevaar. We zijn in een situatie dat rechters activistisch lijken (en zo geframed worden) omdat ze het staande recht verdedigen, en extreem-rechtse politici zich met de banieren van vrijheidsstrijders tooien terwijl ze pleiten voor onvrijheid.

Met al deze aanvallen op de rechten van vluchtelingen en migranten, op ons aller demonstratierecht, en de dreiging van extreem-rechts geweld tegen mensen van kleur en links, is het van belang dat we ons niet laten koeieneren, onze oren niet laten hangen naar alle rechtse prietpraat, en de rechten die we hebben claimen en fel verdedigen. Steunorganisaties voor mensen zonder papieren moeten deze uitspraak tot zich laten doordringen. Want (ook) deze uitspraak zal afgedwongen moeten worden. Niet toegestaan mag worden dat de staat dit naast zich neerlegt. Maar vanzelf zal dat niet gaan.

Gemeenten kunnen mensen in nood opvangen, ook mensen zonder papieren. En de staat moet dan betalen. Er is alleen recht op onvoorwaardelijke opvang, als er geen andere opvang beschikbaar is. De noodsituatie moet aangetoond worden, en (continuering van) de opvang moet afhankelijk zijn van financiering van de staat. Particuliere opvang, bij mensen thuis, bij steunorganisaties, haalt de noodsituatie weg. Gemeenten die zeggen de opvang zelf te betalen, halen die afhankelijkheid van de staat weg. Om een beroep te doen op deze uitspraak, moet aan deze criteria worden voldaan. Zelf opvang regelen is nobel, maar het geeft geen rechten. Bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen kan een door de gemeente gefinancierde opvang weer wegbezuinigd worden. Wees dus kritisch op lokale bestuurders die zelf iets willen “regelen”. Mensen zonder papieren moeten worden opgevangen, maar het liefst zonder afhankelijk te zijn van liefdadigheid of “goodwill”. Opvang is een recht, en moet ook zo begrepen en geframed worden.

Juist in deze barre tijden zijn rechten belangrijk om voor te strijden. Voor mensen zonder papieren, voor mensen op de vlucht, voor mensen die een beter leven wilden en terecht kwamen in de krochten van Fort Europa. Voor de menselijke waardigheid, tegen dehumanisering. Om fascisme te bestrijden moeten we anti-facistische strijd voeren, op velerlei vlakken, op velerlei manieren. Dus dwing het recht op opvang af, voer meer rechtszaken met bevlogen advocaten als Pim Fischer. We moeten niet alleen het recht zelf eisen, maar ook de praktische toegang ertoe. We moeten eisen dat er rechtszekerheid is en bestaanszekerheid. Geef niet op. Geen mens is illegaal. Stop de asielwetten, stop de strafbaarstelling. Wees antifa!

Mariët van Bommel

Noot: Stand van zaken: in de zaken van de LVV-bewoners in Amsterdam, Rotterdam en Utrecht zijn er in december vorig jaar voorlopige voorzieningen getroffen (via spoedzaken) waardoor de staat moet blijven opvangen tot op de bezwaarschriften is beslist. In Eindhoven en Groningen heeft de gemeente verzekerd dat zij de opvang niet zouden sluiten, waardoor er geen voorlopige voorziening kon worden toegekend. In Amsterdam is nu door een rechter in de hierboven beschreven beroepszaak beslist dat er een onvoorwaardelijk recht op opvang bestaat, zolang iemand zich in Nederland bevindt, op basis van menselijke waardigheid. De staat is hierbij in hoger beroep gegaan. Nadat de termijn voor de bezwaarbeslissingen was afgelopen, heeft advocaat Pim Fischer beroepen niet tijdig beslissen ingediend, die ondertussen zijn toegewezen in Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Groningen. Eindhoven zal binnenkort volgen. In al deze zaken heeft de rechter de gemeente de opdracht gegeven om beslissingen te nemen, wat ondertussen in gebeurd in (een aantal) bezwaarzaken in Rotterdam en Groningen. De minister heeft vooralsnog alle bezwaarzaken afgewezen. Tegen deze negatieve beslissingen lopen nu inhoudelijke beroepen, die binnenkort op zitting zullen komen. Ondertussen loopt de opvang van de mensen in de LVV nog steeds door. (Let op: de staat mag wel mensen uitzetten! Deze uitspraken beschermen mensen niet tegen deportatie.)

Reacties (0)

Voeg nieuwe reactie toe

Wij tolereren geen: racisme, seksisme, transfobie, antisemitisme, ableisme enz.