Trump aan de macht, maar politieke onderdrukking is ook niet meer wat het geweest is

Een van de dingen, waar Karl Marx in zijn geschriften steeds weer op hamert, is dat we ondanks alle officiële vrijheden die we in een liberale staat genieten – het recht op vrijheid van meningsuiting, bijvoorbeeld, of vrijheid van godsdienst – we feitelijk onvrij zijn. Leven in een liberale maatschappij betekent volgens Marx dat we formeel vrij zijn, maar in werkelijkheid onvrij. Maar de laatste tijd vraag ik me af of we niet in een omgekeerde situatie terecht gekomen zijn. Ondanks pogingen van Donald Trump en andere rechtse mensen om de staat in een minder vrije, meer onderdrukkende richting om te buigen, lijkt de samenleving steeds meer weerstand te bieden tegen deze pogingen.

Als ik de huidige situatie, sinds Trump in 2017 aan de macht kwam, vergelijk met eerdere tijden van politieke onderdrukking, dwang en intimidatie, dan denk ik dat dit – zowel op nationaal als op staats- en lokaal niveau – misschien wel de zwakste, meest tegengestribbelde poging in de Amerikaanse geschiedenis is om persoonlijk en collectief gedrag te controleren.

Er zijn momenteel wel veel tegenstrijdige tendensen, die meerdere interpretaties mogelijk maken. Maar laat ik een paar voorbeelden geven van zaken waar rechts zich de afgelopen tien jaar uitdrukkelijk voor ingezet heeft.

– Een paar maanden geleden meldden de media dat ondanks de vele abortusverboden in het hele land, er vorig jaar meer abortussen waren dan ooit, ook in staten met het meest rigide beleid.

– Na jaren van intensieve pogingen om mensen ervan te weerhouden om te gaan stemmen, zagen we in 2020 deelname aan de verkiezingen plotseling toenemen tot het hoogste niveau in een eeuw, met name onder groepen die gewoonlijk een erg lage opkomst hebben. Vergeet niet dat dit een verkiezing was waarbij Trump en de Republikeinen de macht in handen hadden, zowel op nationaal als op staats- en lokaal niveau.

– Kort geleden schreef de New York Times: “Ondanks het verbod van bepaalde boeken en druk van beleidsmakers en actieve rechtse ouders, blijken veel leraren de voorschriften, hoe zij onderwerpen uit de Amerikaanse geschiedenis moeten behandelen, te negeren of te omzeilen. Uit onderzoek blijkt dat slechts een kwart van de leerkrachten zich iets gelegen laat liggen aan de regels die bepalen wat en hoe je geschiedenis moet geven. In de praktijk blijkt het moeilijk voor politici om de leerplannen van openbare scholen te controleren. Het Amerikaanse onderwijssysteem is “radicaal gedecentraliseerd” in de woorden van een historicus. Lokale scholen en zelfs individuele leraren kunnen vaak onafhankelijk werken, hun eigen lesmateriaal kiezen en hun eigen lesplannen maken.”

In discussies over fascisme, autoritair gedrag en Trump, komt één belangrijk onderwerp niet aan de orde. Namelijk hoe de invloed en de macht van de staat en de politiek de afgelopen halve eeuw is veranderd, vooral door het neo-liberalisme, maar ook door culturele verschuivingen. Daardoor zijn politieke onderdrukking en staatsdwang een beetje ingewikkelder en gevarieerder geworden. Er zijn uitzonderingen op deze regel, denk aan het bedwingen van het debat over Palestina en de acties rond de oorlog in Gaza en alle kritiek op transpersonen. Deze kwesties moeten we zeker nauwkeurig bekijken. Maar al met al denk ik dat de onderdrukking door de staat en de politiek veranderd is. Of, zoals Marx ergens schrijft: “Het is over het algemeen het lot van volledig nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen om verward te worden met oudere en zelfs verdwenen tegenovergestelde vormen.”

Corey Robin

Het oorspronkelijke artikel “Political Repression Isn’t What It Used to Be” verscheen eind december in Jacobin. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit. Robin is een Amerikaanse auteur en hoogleraar politieke wetenschappen.

Berichtnavigatie