Nepal: de teleurstelling en woede van Gen Z

De protesten in Nepal half september waren ongekend. In slechts 48 uur bracht een beweging van voornamelijk jongeren in grote steden de hele politiek toplaag ten val die het sinds de revolutie van 2006 in Nepal voor het zeggen had. De politie trad bruut op tegen de Gen Z-beweging en er vielen 75 doden. Op de tweede dag van de opstand trad premier Khadga Prasad Sharma Oli af. Infiltranten organiseerden wijdverbreide rellen en stichtten veel branden. Overal in het land vielen zij overheidsgebouwen aan, zoals het Hooggerechtshof en het Singha Durbar-complex, waar het parlement en de belangrijkste ministeries zijn gevestigd. Ook staken zij bedrijven in brand en huizen van politieke leiders.

Dit soort politieke onrust is niet nieuw voor Nepal. De Communistische Partij van Nepal (Maoïstisch) voerde een tien jaar durende burgeroorlog (1996-2006) en kreeg daarbij steun van de stedelijke arbeidersklasse en de kleine boeren, die zich ontworstelden aan twee eeuwen feodalisme en oneerlijke handelsverdragen die de ontwikkeling van de economie belemmerden. Het einde van de oorlog in 2006 betekende ook het einde van de 240 jaar oude monarchie. De maoïsten kwamen aan de macht en beloofden een nieuwe grondwet, maar door een reeks politieke blunders en de teleurstelling van de bevolking over gebroken beloften, herwonnen de gewone politieke partijen van vóór de burgeroorlog snel hun oude posities, met name door het al lang bestaande uitgebreide netwerk van mensen die van hun gunsten afhankelijk waren.

Bij de verkiezingen van 2013 kwamen de centrum politieke partij het Nepalese Congres en de zich “communistisch” noemende Verenigde Marxistisch-Leninistische Partij (UML) als winnaars uit de bus. Zij stelden een nieuwe grondwet op, waarbij ze veel van de vroegere progressieve beloften afzwakten. De maoïsten verloren veel stemmen en werden qua grootte de derde partij. In 2015, in de weken voorafgaand aan de afkondiging van de nieuwe grondwet, brak er opnieuw een golf van volksprotesten uit. De teleurstelling was groot onder de inheemse bevolking, die meer dan een derde van Nepal uitmaakt, met name onder de Madheshi-gemeenschap, de belangrijkste bevolkingsgroep in de zuidelijke vlakten van Nepal. De inheemse bevolking wilde regionale autonomie en een duidelijke vermelding in de grondwet. De politie onderdrukte toen, net zoals nu, de protesten hardhandig.

Tijdens deze periode van onrust kwam KP Oli van de UML aan de macht. Hij profiteerde van het verzet in de vlakten en de daaropvolgende Indiase inval door zich te profileren als een nationalistische sterke man, vastbesloten om de nieuwe grondwet koste wat kost door te drukken, ten koste van de minderheden in Nepal. Terwijl de laaglanden in brand stonden, vierden sommigen in Kathmandu de nieuwe grondwet.

De gebeurtenissen van 2015 leidden niet alleen tot het uiteenvallen van de Madhesi-bewegingen in Nepal, maar ook tot het einde van elk echt links alternatief. Na verschillende afsplitsingen nam het restant van de maoïstische partij deel aan coalitieregeringen met het Nepalees Congres of de UML en werd zo een onderdeel van de heersende klasse. Deze drie partijen zouden de komende tien jaar het officiële politieke leven beheersen.

De opstand van Gen Z

Dit alles veranderde begin september. Hoewel sommige media beweerden dat jongeren de straat op gingen om te protesteren tegen een voorgesteld verbod op sociale media zoals Twitter, Facebook en WhatsApp, was dit slechts een van de vele aanleidingen. Wat de protesten het duidelijkst toonden, was woede over corruptie en straffeloosheid, en over de rijkdom die de politieke elite heeft bemachtigd.

Hoewel Nepal in veel opzichten uniek is – vooral dat het van oudsher tamelijk los staat van de wereldeconomie – maakt de politieke onrust van september deel uit van een veel grotere wereldwijde ontwikkeling in tal van armere landen in Azië, Latijns-Amerika, Afrika en Oost-Europa. Nepal heeft, net als veel andere landen van Azië, een snelle politieke en economische verandering doorgemaakt. De armen en de arbeidersklasse zijn er door dertig jaar van neo-liberalisme flink op achteruit gegaan. Door de alsmaar toenemende internationale handel werd van alles duurder en ging de geldeconomie op het platteland een steeds grotere rol spelen.

Net zoals in de meeste andere landen die erg afhankelijk zijn van import, heeft het neo-liberalisme de armsten in Nepal bijzonder hard getroffen. In sommige heuvelachtige delen van het land is deze verandering wel erg snel gegaan, doordat de overheid er na het einde van de oorlog in 2006 veel wegen heeft aangelegd. Op het platteland van Zuid- en Zuidoost-Azië werd het steeds moeilijker om met landbouw een gezin te onderhouden, en de jongere generatie heeft zodoende steeds minder interesse in het plattelandsleven, ook al omdat zij via het internet op hun mobiele telefoons vertrouwd is geraakt met het leven in de grote steden.

Toen de staat, de grootgrondbezitters en de grote boeren aan het einde van de achttiende en in de loop van de negentiende eeuw met veel juridische geweld de kleinschalige landbouw in West-Europa afbraken, vonden veel jonge boerinnen en boeren werk in de grote steden. Een gedeelte van de volgende generatie wist via scholing of studie een beter betaalde baan te krijgen. Een zelfde overgang vindt nu plaats in China, hoewel die wat geleidelijker gaat dan indertijd in Europa.

De economieën in de armere landen van Azië die erg afhankelijk zijn van import, waaronder Nepal, Bangladesh, Sri Lanka, de Filipijnen en Indonesië zijn ernstig aangetast door het westerse imperialisme met zijn oneerlijke handelsverdragen. Deze landen hebben niet genoeg fabrieken, havens en bouwprojecten om alle mensen die het platteland zijn ontvlucht vanwege de slechte vooruitzichten, op te nemen. Wel kunnen zij soms werk vinden in het buitenland.

Investeren in onderwijs

In tegenstelling tot Europa heeft de kapitalistische landbouw in deze landen geen vlucht genomen en is de boerenstand min of meer intact gebleven. Veel families blijven zich bezig houden met landbouw, terwijl tegelijkertijd enkele leden, meestal jonge mannen, maar soms ook vrouwen, in de rijkere landen gaan werken. Maar of het nu gaat om migratie vanuit Nepal, Bangladesh of de Filipijnen naar de Golfstaten, of vanuit Cambodja naar Thailand, of vanuit Kirgizië naar Rusland: de reden voor de trek naar het buitenland is hetzelfde. Die vormt namelijk een onderdeel van de dubbele strategie voor het levensonderhoud: aan de ene kant geld verdienen in het buitenland en dat overmaken naar de achtergebleven familie, en aan de andere kant doorgaan met landbouw die hen van voedsel voorziet en die enige zekerheid biedt voor als het misgaat met de emigratie.

In Nepal en Zuidoost-Azië gaat de overgang van landbouw naar die dubbele strategie gepaard met een spectaculaire groei van het beroepsonderwijs en hogere opleidingen. Op het platteland investeert de oudere generatie, die wanhopig graag wil dat hun kinderen ontsnappen aan de armoede van de zelfvoorzienende landbouw en het zware werk in het buitenland, zoveel mogelijk geld in onderwijs aan hun kinderen. Zij steekt haar geld niet alleen in dure privéscholen voor basisonderwijs, maar vooral ook in vervolgonderwijs. Want dat biedt uitzicht op werk in de snelgroeiende dienstensector – de enige sector die zich sinds de jaren negentig sterk ontwikkeld heeft in Nepal – of op migratie naar bijvoorbeeld Europa, Australië, Zuid-Korea of Japan, die meer geld in het laatje brengt.

Aangezien hoger onderwijs in de plattelandsgebieden beperkt is, is er de afgelopen twintig jaar een nieuwe golf van migratie van het platteland naar de stad op gang gekomen. In Nepal bijvoorbeeld naar de hoofdstad Kathmandu, maar ook naar iets kleinere steden zoals Pokhara, Biratnagar en Itahari, en zelfs naar de nog kleinere districtshoofdsteden. Een groot deel van deze migratie komt voor rekening van de midden- en iets rijkere klasse van de boerenbevolking – mensen die wat land en bezittingen hebben die als onderpand kunnen dienen om leningen aan te gaan voor het kopen van een klein stukje grond in de stad om er een huis op te bouwen. In veel gevallen behouden deze migranten een band met hun geboorteplaats – bijvoorbeeld met hun grootouders die de familieboerderij beheren. Vaak hebben ze familieleden die in het buitenland wonen en met hun geld hun school- of studiekosten betalen. Ze sluiten zich aan bij stedelijke jongeren wier ouders al een of twee generaties geleden de landbouw hebben verlaten, en delen hun middenklasse dromen.

Jammer genoeg zijn er lang niet voldoende goedbetaalde banen voor de grote aantallen jongeren met een hoge opleiding, want Nepal heeft een neo-liberale, op import gebaseerde economie en heeft zelf weinig industrie. De beste banen in de dienstensector zijn vaak onbereikbaar voor mensen zonder een politieke kruiwagen, die niet tot de ‘juiste’ kaste behoren en geen diploma van een dure privéschool hebben. Veel van de nieuwe stedelijke jongeren maken deel uit van een enorm leger van “goed opgeleide baanlozen”. Dat is een van de grootste politieke problemen van de eenentwintigste eeuw, niet alleen in Nepal, maar over de hele wereld. Deze snelgroeiende bevolkingsgroep is tegelijkertijd uitgegroeid tot een belangrijke politiek kracht. Via internet en sociale media hebben veel jongeren, zowel arm als rijk, niet alleen veel onderling contact, ze worden ook steeds politiek bewuster.

Veel zogenaamde “influencers” pronken op internet met de rijkdom die hun ouders via corruptie verkregen hebben. Zij roepen daarmee de woede op van stedelijke jongeren die buiten de boot gevallen zijn. In Nepal heeft wrok tegen de “nepo-baby’s” een belangrijke rol gespeeld in de Gen Z-beweging. Wereldwijd zien we onder grote groepen stedelijke jongeren woede over corruptie, gebrek aan kansen en verspilde investeringen van hun families in onderwijs. In Nepal komt daar bovenop nog de woede over de niet-nagekomen beloften van 2006, toen de maoïsten de oorlog tegen de koning en de grootgrondbezitters hadden gewonnen.

Organisatie is onmisbaar

Hoe zal het nu verder gaan in Nepal? In andere landen waar massale jongerenbewegingen hebben plaatsgevonden, zagen we dat de heersende klassen vaak snel de macht weer in handen kregen. Veel van de door jongeren geleide bewegingen waren vooral stedelijk. Dat is een politiek probleem omdat in veel lage- en midden-inkomenslanden een groot gedeelte van de bevolking op het platteland woont. Hoewel Nepal bijvoorbeeld in hoog tempo verstedelijkt, woont nog steeds ongeveer driekwart van de bevolking in de landelijke gebieden, waarvan tweederde deel landbouw combineert met inkomsten uit migratie.

In de tijd van de burgeroorlog (1996-2006) had Nepal nog een plattelandseconomie. Tegenwoordig heeft het geld dat de migranten overmaken de druk weggenomen die veel jongeren naar de maoïstische beweging dreef. Bijna twintig jaar na de revolutie van 2006 in er nog steeds een enorme ongelijkheid tussen de verschillende kasten en gemeenschappen, tussen grootgrondbezitters en kleine boeren. De eens zo bloeiende ambachtelijke bedrijven zijn ten onder gegaan aan goedkope geïmporteerde producten, er is gebrek betaalde banen, en de schulden groeien aan. Door migratie zijn veel krachtige jonge mensen vertrokken, wat het organiseren van de boeren bemoeilijkt. Ondertussen hebben vertegenwoordigers van de gevestigde politieke partijen de best betaalde banen in handen gekregen en het is goed mogelijk dat de bevolking bij de verkiezingen in maart 2026 de in diskrediet geraakte partijen uit het verleden opnieuw verkiezen. Het is daarom van het allergrootste belang dat de nieuwe progressieve politieke krachten niet terugdeinzen voor de strijd om de macht, maar vooral dat ze zich weten te verbinden met de bewegingen die de belangen van de armen en de arbeidersklasse behartigen.

Fraser Sugden en Feyzi Ismail

Het oorspronkelijke artikel “Nepal’s new reality” verscheen september 2025 bij Africa is a Country. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit.