Hoe de Houthi’s de Amerikanen versloegen

Een maand nadat Israël zijn brute oorlog tegen Gaza startte, begonnen de Jemenitische Ansar Allah, beter bekend onder de naam ‘de Houthi’s’, de scheepvaart in de Rode Zee te blokkeren. De door de VS geleide poging om de blokkade op te heffen mislukte volledig, en toonde tegelijk aan hoe kwetsbaar de internationale zeevaart is.

12 juli, 2025 7 min leestijd

Globalisering blijkt nogal kwetsbaar

(Kaart Bab el Mandeb, wikipedia, Archer90 – CC: BY-SA – 3.0)

Op 12 mei onthulde een artikel in de New York Times met de titel “Why Trump Suddenly Declared Victory Over the Houthi Militia” (Waarom Trump plotseling de overwinning op de Houthi-militie bekendmaakte) onbedoeld hoe het kwam dat de door de VS geleide coalitie tegen Jemen faalde. In het artikel stond namelijk dat, terwijl de Verenigde Staten door hun voorraden munitie heen raakten, de Houthi’s schepen konden blijven beschieten en kostbare drones neerhalen.

Met andere woorden: Jemen, een van de armste landen ter wereld, wist met succes de Rode Zee – een van de belangrijkste scheepvaartroutes ter wereld – te blokkeren, terwijl de VS en hun bondgenoten alles deden wat ze konden en miljarden dollars verspilden aan raketverdediging tegen een vijand die hen telkens weer te slim af was.

De blokkade die de wereld schokte

Op 19 november 2023 kwamen tien gewapende Houthi-strijders in de Rode Zee via een helikopter  aan boord van het grote zesdeks vrachtschip Galaxy Leader, dat mede eigendom is van twee Israëliërs. Dit was de eerste zeeblokkade in de geschiedenis door een strijdmacht zonder eigen marine. Vanaf dat moment blokkeerde Jemen daadwerkelijk een van de meest vitale handelsroutes ter wereld en verstoorde het een derde van het wereldwijde containervervoer en bijna een kwart van alle zeehandel tussen niet-buurlanden. De economische schokgolven waren onmiddellijk voelbaar. Scheepvaartbedrijven voelden zich gedwongen hun schepen rond Kaap de Goede Hoop te laten varen, waardoor vervoerstijden, -kosten en -verzekeringspremies de pan uit rezen. De Houthi’s waren vastbesloten om de genocide in Gaza te beëindigen door economische druk op Israël en zijn bondgenoten uit te oefenen. Het blokkeren van de scheepvaartroute door de Rode Zee en het Suezkanaal was daarvoor prima geschikt. Zij snapten dat zij de Amerikaanse marine niet hoefden te verslaan; zij moesten er gewoon voor zorgen dat de risicopremies van de doorvaart door de Rode Zee niet opwogen tegen de winsten van de grote rederijen.

De Verenigde Staten reageerden met Operation Prosperity Guardian (Operatie Beschermer van de Welvaart), een coalitie van twintig landen, waaronder Nederland, met de bedoeling om de scheepvaart in de Rode Zee ongestoord door te laten gaan. Maar de Houti’s piekerden er niet over om te stoppen met de blokkade en toonden aan dat een militante groep met behulp van goedkope, in eigen land geproduceerde wapens het machtigste militaire land in de wereldgeschiedenis en zijn bondgenoten de baas kon zijn.

Begin 2025 was er een staakt-het-vuren tussen Hamas en Israël en daarom stopte de Houthi’s met hun blokkade van de Rode Zee. Maar toen Israël twee maanden later de wapenstilstand verbrak en door een blokkade van hulpgoederen de Palestijnen probeerde uit te hongeren, begonnen de Houti’s weer opnieuw met het afsluiten van de Rode Zee. De Verenigde Staten reageerden nu met zware bombardementen, en Groot-Brittannië sloot zich hierbij al gauw aan. Na drie weken stopte Trump het bombarderen. Bij de bombardementen kwamen ruim 220 Jemenieten om het leven.

Knelpunt in een belangrijke scheepvaartroute

Bab el Mandeb, een 27 km brede zeestraat tussen Jemen en Djibouti, is een van de meest kritieke knelpunten in de wereldhandel. Zo’n twaalf tot vijftien procent van alle wereldhandel passeert deze doorgang, waaronder twaalf procent van alle olie ter wereld en dertig procent van alle containergoederen. Toen de Houti’s een aantal schepen in deze zeestraat aanvielen, waren de economische gevolgen enorm. De verzekeringspremies stegen met 900 procent. Veel reders kozen trouwens het zekere voor het onzekere en lieten hun schepen om de zuidpunt van Afrika varen, wat een omweg van 20.000 kilometer is, zodat de reistijd weken langer werd en de brandstof kosten fors toenamen. De verzendkosten van China naar Europa verviervoudigden.

De Verenigde Staten en hun bondgenoten konden zich niet zomaar uit dit probleem wegbombarderen. Omdat de Houti’s de kustlijn controleerden, konden zij met een paar goed geplaatste raketten of drones de scheepvaart veel schrik aanjagen.

Eigen wapenproductie en Iraanse steun

Het militaire succes van de Houthi’s valt niet alleen te verklaren uit het feit dat ze toevallig vlakbij een van ‘s werelds belangrijkste knelpunten in de scheepvaart wonen. In de afgelopen tien jaar hebben de Houthi’s een formidabele eigen wapenindustrie opgebouwd voor gewone raketten, kruisraketten en drones die schepen op honderden kilometers afstand kunnen raken.

Iran heeft een grote rol gespeeld in deze ontwikkeling door voor technische kennis, raketonderdelen en training te zorgen. Minstens sinds 2014 heeft zijn speciale militaire afdeling Quds Force adviseurs en wapens via de lucht en over zee Jemen binnengesmokkeld en de Houthi’s geholpen met het opzetten van een raketfabriek in Sa’da (stad in Noordwest-Jemen). Daarnaast hebben de Houthi’s zelf wapens in elkaar gezet, bijvoorbeeld door gewone Chinese drones om te bouwen voor militair gebruik. Door deze combinatie van zelf ontwikkelde wapens en buitenlandse steun is het de Houthi’s gelukt om met succes oorlog te voeren tegen hun veel rijkere tegenstanders die over veel meer technische kennis beschikken.

Israëls economische crisis

De blokkade trof Israël bijzonder hard. Omdat het land over weinig natuurlijke hulpbronnen beschikt moet het veel importeren. En om alle importen te kunnen betalen moet het ook veel exporteren. Een groot gedeelte van deze goederen komen en gaan over zee. Israël heeft drie grote havens. Twee daarvan: Haifa en Ashdod liggen aan de Middellandse Zee, maar de derde, Eilat, ligt aan de Golf van Agaba, een zijtak van de Rode Zee. Dat is de belangrijkste verbinding van Israël met Azië. Juli 2024 verklaarde de directeur van het havenbedrijf dat er de afgelopen acht maanden bijna geen activiteit was geweest, en dat de haven praktisch failliet was.

Zelfs Israëls veelbejubelde export van aardgas kwam stil te liggen. Israël kon zijn droom om een regionaal exportcentrum voor vloeibaar aardgas (LNG) te worden niet waarmaken, omdat het zo moeilijk en duur was om grote tankers naar zijn havens te krijgen.

Een nieuw hoofdstuk in de oorlogsvoering tegen supermachten

De blokkade van de Rode Zee door de Houti’s is meer dan zomaar een interessant succes – het laat zien hoe een kleine groep militanten gebruik kunnen maken van de kwetsbaarheid van de sterke samenhang van de wereldeconomie. Door een van ’s werelds meest kritieke scheepvaartroutes te verstoren, toonden de Houthi’s aan dat in een tijdperk van hyperefficiënte grootschalig zeevervoer beperkte gevechtskracht gigantische effecten kunnen hebben.

De Verenigde Staten en hun bondgenoten bleken, ondanks hun overweldigende vuurkracht, niet in staat zich goed te verweren tegen een beperkte militaire campagne die eigenlijk niet in de eerste plaats gericht was tegen schepen, maar vooral op de onderliggende economie van de zeehandel. Waar traditionele oorlogsvoering zich richt op brute kracht, benutten de Houthi’s de zwakke kanten van het internationale vervoerssysteem over zee: een beperkt aantal scheepvaartroutes, nauwkeurig bepaalde reistijden van de schepen en risicomijdende verzekeringsbedrijven. Het resultaat is een crisis die niet alleen met bommen en raketten kan worden opgelost.

Ahsok Kumar

Dit is een verkorte versie van How Yemen’s Ansar Allah Brought Maritime Capitalism to a Halt, dat in mei verscheen in Jacobin. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit.

Noot van de vertaler: In What Yemen’s Houthis Want schrijft de Jemen-specialist Helen Lackner: “[De Houti’s] zijn niet fantastisch. Wat ze doen met betrekking tot de Rode Zee en Palestina vind ik zeker goed. Maar de rest van hun activiteiten zou iemand die links is absoluut niet moeten steunen. … De Houthi’s regeren extreem autocratisch en autoritair, zijn tegen vrijheid van meningsuiting en onderdrukken vrouwen.”