Palestijnse jongerenbeweging in actie tegen containergigant Maersk die genocide steunt

Na twee jaar van onderzoek en directe actie bereikte de Palestinian Youth Movement (PYM, Palestijnse Jongerenbeweging) eind juni tot haar grote vreugde een mijlpaal. De Deense containervervoer gigant Maersk maakte bekend niet langer met bedrijven die actief zijn in illegale Israëlische nederzettingen samen te werken. Met haar campagne Mask Off Maersk wist de PYM de medeplichtigheid aan de genocide in Gaza aan te tonen van de multinational A.P. Møller – Maersk A/S. Het bedrijf bleek wapentransporten te verzorgen voor het Israëlische leger, zoals bijvoorbeeld het vervoer van belangrijke onderdelen voor de F35-gevechtsvliegtuigen die Israël gebruikt om de bevolking van Gaza te bombarderen.Als onderdeel van de Boycott, Divestment, Sanction-beweging organiseerde de PYM vervolgens een serie acties. Uiteindelijk wist zij voldoende druk op Maersk uit te oefenen om zijn beleid te veranderen.

De pro-Palestijnse activisten maken succesvol gebruik van een zwak punt in Israëls genocidecampagne tegen Gaza: het wereldwijde bevoorradingssysteem. Over het algemeen blijven ’s werelds machtigste landen en bedrijven gewetenloze medeplichtigen van Israël – en natuurlijk ook gretige profiteurs van de oorlog. Maar sommige firma’s zijn echter gevoeliger voor pressie dan andere. Nu de Verenigde Staten en de Europese Unie ondanks de uitspraken van het Internationaal Hof van Justitie en alle toegezegde embargo’s en sancties het internationale recht aan hun laars lappen, is het aan de Palestijnen en aan het grote en geschokte wereldwijde publiek zelf, om alles in het werk te stellen om de genocide machine tot stilstand te brengen.

De PYM is een wereldwijd netwerk van hoofdzakelijk jonge activisten, van wie velen zelf Palestijn zijn. Zij vroegen zich af: “Waar zit de zwakke plek in het pantser van genocide? Waar kunnen we de wig zijn die dit harnas openbreekt?” Uiteindelijk kwamen zij uit bij Maersk. Dat bleek tactisch slim te zijn. Het is namelijk veel gemakkelijker om een rederij te overtuigen om een klein, maar politiek omstreden gedeelte van haar activiteiten te stoppen, dan om een wapenbedrijf te bewegen een belangrijke klant te laten schieten. Bovendien: door zich te richten op het vervoer in plaats van op de productie van wapens valt de Mask Off Maersk-campagne een hele serie wapenfabrikanten tegelijk aan.

Om te beginnen onderzocht de PYM uitgebreid vrachtbrieven en andere documenten en vond onweerlegbare bewijzen dat Maersk onderdelen van F35-straaljagers verscheept, die bestemd zijn voor het Israëlische leger. Ook vonden de onderzoekers dat Maersk goederen van bedrijven die gevestigd zijn in Israëlische nederzettingen op Palestijns grondgebied vervoert, wat volgens de Verenigde Naties en soms ook volgens de Verenigde Staten verboden is. De belangrijkste mensenrechten-instantie van de Verenigde Naties, het Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR, Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten), houdt op grond van Resolutie 31/36 van de Mensenrechtenraad een overzicht bij van bedrijven die actief zijn in deze illegale nederzettingen en daarmee volgens de VN medeplichtig zijn aan schendingen van “de burgerlijke, politieke, economische, sociale en culturele rechten van het Palestijnse volk”. PYM-onderzoekers ontdekten dat Maersk contracten had afgesloten met dergelijke bedrijven, waarvan sommige ook nog eens wapens maken.

De PYM publiceerde deze gegevens die Maersk in een kwaad daglicht stellen in een reeks rapporten en organiseerde begin 2025 vervolgens protesten en sit-ins bij Maersk-kantoren in onder andere New York, Kopenhagen en Rotterdam. Volgens PYM-organisator Aisha Nazar overspoelden activisten de straten, doken ze bij Maersk op en verstoorden ze hun evenementen. Ook bezochten ze gemeenteraadsvergaderingen om druk uit te oefenen op de landelijke regering om sancties in te stellen tegen Israël en wapenleveranties te stoppen.

De Mask Off Maersk-campagne brengt actievoerders samen van milieugroepen, vakbonden en migrantenorganisaties, terwijl ook progressieve parlementsleden en advocaten meedoen. Ze sluit aan bij al bestaande boycotacties op universiteiten en in een aantal steden. Eind 2024 publiceerde de PYM in samenwerking met Progressive International een rapport over Maersks rol in het vervoer van militaire goederen voor Israël. Vlak daarop verbood de Spaanse regering twee schepen van Maersk gebruik te maken van de haven van Algeciras. Spanje heeft namelijk een wapenembargo ingesteld tegen Israël en heeft de Europese Unie opgeroepen om zijn voorbeeld te volgen. Om inspecties te vermijden, besloot het bedrijf Algeciras niet langer aan te doen en een andere haven te zoeken voor een tussenstop. Vervolgens weigerden Franse havenarbeidersvakbonden in juni om schepen van Maersk te helpen die op weg waren naar Israël, wat het bedrijf dwong om zijn wapentransporten nog verder om te leiden. Een soortgelijke protestactie van havenarbeiders vond plaats in Marokko.

Maart 2025 voerden Mask Off Maersk en haar bondgenoten een online campagne om aandeelhouders van Maersk aan te sporen een resolutie tegen de medeplichtigheid aan de genocide in Gaza te ondersteunen. Het voorstel kreeg geen meerderheid, maar Maersk was gedwongen toe te geven dat het inderdaad militaire goederen naar Israël verscheept.

De acties van Mask Off Maersk brengen kosten met zich mee, bijvoorbeeld voor de extra omwegen van de schepen. Daarnaast tasten zij de reputatie van het bedrijf aan, wat ongunstig is voor de aandelenkoers. Dat alles heeft de directie van Maersk in juni doen besluiten geen opdrachten meer aan te nemen van bedrijven die actief zijn in Israëlische nederzettingen en beloofde zij verder dat zij “haar screeningsproces zou afstemmen op de VN-normen”. Dat maakt duidelijk dat de PYM een kwetsbaar punt in het wereldwijde netwerk voor de levering van oorlogsmateriaal heeft gevonden. Een aanpak die het navolgen waard is.

De PYM wil voortbouwen op de overwinning op Maersk en blijft zich richten op een “wapenembargo van de bevolking” om de militaire machine van de genocide verder te dwarsbomen. Overigens benadrukt ze dat Maersk nog steeds militaire goederen naar Israël blijft verschepen en belooft ze druk te blijven uitoefenen totdat Maersk alle dergelijke transporten stopzet. Zoals Nazar vastberaden zegt: “Wij kennen de waarheid. Er zal geen wapenembargo komen totdat de vloedgolf van de macht van de bevolking dit afdwingt. We moeten zelf een wapenembargo afdwingen.”

Tyler Walicek

Dit artikel is een fragment van “Palestinian Youth Movement Vows to Make Genocide Support Too Costly for Maersk” dat Truthout half augustus publiceerde. Vertaling en bewerking: Jan Paul Smit.

Verder lezen

– Voor informatie over Nederlandse betrokkenheid bij het vervoer van F35-straaljageronderdelen aan Israël zie:: “Dutch Ports and Maersk: Sustaining the Israeli Military’s F-35s”.

– Actie van “Geef Tegengas”: “Protesters block Maersk’s Rotterdam office”.