Madagaskar , Gen Z op haar hoede

Militairen oefenen nu ‘voorlopig’, voor twee jaar, de macht uit in Madagaskar. Kolonel Michael Randrianirina, die de eed aflegde als interim-president, verzekert dat het “geen coup is”. Maar de jongeren van GenZ die na drie weken manifestaties president Andry Rajoelina op de vlucht joegen, betrouwen het niet. Militairen en politici uit de oppositie manoeuvreren om hen buitenspel te zetten. Met intimidatie en met beloften van ministerportefeuilles. Traditionele omkoperij dus.

18 oktober, 2025 5 min leestijd

(Plaatje: Gen Z met de uit Azië overgenomen piratenvlag en een duidelijke boodschap: we laten ons niet manipuleren.)

Leefbaarheid

Drie weken lang kwamen jongeren in Antananarivo en andere steden van Madagaskar op straat voor simpele eisen: gewoon een leefbaar leven zonder dagelijkse onderbrekingen van stroom en watertoevoer en zonder al die corruptie . President Raloejina dacht de dans te ontspringen door onderdrukking, meer dan 20 doden, en hij stuurde de regering weg als toegeving.

De jongeren van de beweging Gen Z eisten het vertrek van de president. Die vloog met hulp van zijn Franse collega Emmanuel Macron naar Dubai, in de hoop van daaruit en met steun van het parlement, zijn gezag te herstellen. Maar zijn ‘aanhang’ in dat parlement, koos voorspelbaar de kant van de winnaars. De militaire eenheid Capsat die de kant van de manifestanten had gekozen, maakte helemaal een einde aan die droom. Haar aanvoerder, kolonel Randrianirina neemt de plaats in.

De kern van Gen Z zijn vooral jongeren uit de hoofdstad  met een goede opleiding die erg gefrustreerd zijn door het gebrek aan perspectieven voor henzelf en voor de rest van de bevolking.  Zij vrezen een herhaling van wat in 2009 is gebeurd. Rajoelina was toen burgemeester van de hoofdstad en aasde op de post van president Marc Ravalomanana. Dat gebeurde via een militaire coup, wat internationale sancties uitlokte en het land nog dieper in de crisis duwde. Vandaar dat de nieuwe machthebbers zo beklemtonen dat het deze keer geen “coup” is.

Klimaatramp

Na 16 jaar Rajoelina is Madagaskar er erg aan toe. Het land kende sinds de onafhankelijkheid een demografische explosie – van 5 naar 32 miljoen inwoners – waar geen economische groei tegenover stond. Het bnp per hoofd is sindsdien gehalveerd, aldus de Wereldbank. Het gaat de jongste jaren nog sneller achteruit en dat is deels te wijten aan de klimaatveranderingen. Grote droogte en ontbossing hebben de grondkwaliteit aangetast. De infrastructuur die er in 1960 was, is slecht onderhouden zodat droge rivierbeddingen vaak onbruikbare wegen moeten vervangen. Dat heeft zeer veel mensen naar de steden doen trekken. Rijstvelden werden sloppenwijken. De infrastructuur kwam steeds zwaarder onder druk.

Dat er in de hoofdstad voortdurend stroom- en drinkwatertekort was, zette meer en meer kwaad bloed. Temeer omdat geld werd verspild aan prestigeprojecten zoals een kabelbaan die zogenaamd het transportprobleem moest oplossen maar meestal bij gebrek aan stroom stil ligt – en zeer duur is, 1 dollar per rit. Zeker in een land waar 70 percent van de bevolking minder dan 3 dollar per dag inkomen heeft.

Fortuinen

Toch is niet iedereen arm. Een oligarchie van rijke zakenlui, ook in de omgeving van de verdreven president, hebben hun grote fortuinen verder aangedikt met zowel legale als illegale middelen. Goud en andere edelmetalen, vanilla, zeldzame houtsoorten enz. brengen heel veel op, maar de grote meerderheid ziet daar niets van, het druppelt niet door naar de onderlagen.

Onder Rajoelina, aan de macht sinds 2009, is er weinig ten goede veranderd. De manifestanten hadden het trouwens evenzeer tegen Mamy Ravatomanga, een miljardair die de president sinds 2009  “adviseerde”. Hij is de tweede rijkste man van het land. Zijn naam dook onder meer op in de Panama Papers en in fiscale paradijzen als de Britse Maagdeneilanden. Hij is ook betrokken in allerlei Franse schandalen, maar bleef daar buiten schot. Hij zit nu op Mauritius het verder verloop van de gebeurtenissen af te wachten.

Macron

Rajoelina en co hebben altijd kunnen rekenen op veel Franse welwillendheid; in 2014 kreeg Rajoelina de Franse nationaliteit, je weet maar nooit. Dat de Franse president Macron zijn collega nu ter hulp is gesneld en hielp hem het land  hielp uitkomen, verwondert niemand in Antananarivo.

Dat Macron bovendien met een verklaring van steun afkwam, zien ze als een zoveelste uiting van diens koloniale mentaliteit. Ik hoop dat de grondwettelijke orde wordt gerespecteerd, zei hij. Niet de Franse waar hij mee worstelt, maar in Antananarivo. Bovendien waarschuwde hij vanuit Sharm El-Sheikh voor “buitenlandse inmengingen”. Niet de zijne, maar Russische. Want in een manifestatie waren enkele zeldzame Russische vlaggen opgedoken. Die Russische vlaggen, dat was mogelijk een imitatie van demonstraties de voorbije jaren in Mali, Burkina Faso en Niger waar ze opdoken als symbolen tegen Macrons inmenging in de Sahel.

Waakzaam

Parijs heeft echter ook binnen de oppositiepartijen in Anatananarivo zijn antennes om invloed te handhaven. De jongeren van Gen 7 vrezen trouwens dat die ‘opposanten’ proberen samen met kolonels hun strijd te stelen. Er waren al incidenten waar politici op bijeenkomsten de micro’s toedraaiden voor mensen van Gen Z. Tot nog toe lukt dat niet, maar wat als de mobilisatie plat valt?

Bij Gen Z trekken ze zich op aan voorbeelden waar het voorlopig wel slaagde. Ze waren bij het begin van hun acties als sterk geïnspireerd door de Gen Z in Azië, zeker Nepal. Daar zijn de militairen ook opgetreden, zonder zelf de macht in te pikken. Zoals in de zomer van vorig jaar in Bangladesh.  Dat een kolonel ‘voorlopig’, voor twee jaar, staatshoofd blijft, is evenwel geen goed teken.