Kabinetscrisis: ruzie tussen racisten

dinsdag 3 juni 2025

De hele vertoning duurde ruim een maand minder dan een jaar. En nu is het voorbij: het kabinet-Schoof, Nou ja, niet helemaal, want eerst verkiezingen en dat duurt nog wel even, en daarna gaan ze vast weer gezellig een half jaar formeren, en intussen regeert Schoof demissionair verder. Maar toch. Geert Wilders heeft zijn steun aan de coalitie opgezegd. Waarom? Omdat de andere drie partijen ongeveer hetzelfde wrede en racistische beleid tegen vluchtelingen willen als hij, maar de zaak bestuurlijk iets anders willen inkleden. Over de noodzaak van zulk racistisch beleid zelf waren en zijn ze het feitelijk eens.

Wilders wilde ongeacht wetten, verdragen en rechterlijke uitspraken zijn racistische aanval op vluchtelingen escaleren en versnellen. De andere drie wilden kijken of zo n escalatie niet ‘gewoon’ via via kabinet, parlement en wetgeving doorgevoerd zou kunnen worden. VVD-chef Yesilgöz bood zelfs nog aan om de eisen van Wilders in een motie te verpakken waarin onderzoek ernaar werd bepleit, die als coalitiepartijen te ondersteunen om daarmee duidelijk te maken de eisen van Wilders feitelijk verlangens van de hele coalitie waren. Maar Wilders sloeg het aanbod af en liep weg.

Het gaat dus niet om beleidsprioriteiten. Het gaat om bestuursmethoden en om beoogde staatsvormen. VVD, NSC en BBB willen het racisme bureaucratisch organiseren en daarbij zoveel mogelijk binnen de kaders van de rechtsstaat en de liberale democratie blijven opereren. De kaders worden wat hun betreft opgerekt en hier en daar ook ontdoken, maar niet frontaal worden afgeschaft en gesloopt. Het zegt overigens iets over rechtsstaat en liberale democratie dat een systematische afbraak van rechten en vrijheden van mensen die asiel aanvragen al sinds de jaren negentig systematisch daarbinnen prima mogelijk is gebleken. CDA, VVD, PvdA: ze deden en doen er keurig aan mee. De ene na de ander wet is binnen de democratische rechtsstaat doorgevoerd. Vaak waren de voor het racistische asielbeleid verantwoordelijke ministers en staatssecretarissen VVD-ers, en daarvoor ook CDA-ers. Vaak waren het ook PvdA-ers. Ik noem de volgende sociaaldemocraten in deze rol: Aad Kosto, Elizabeth Schmidt, Job Cohen, Nebahat Albayrak.

Het Departement van Hardvochtigheid is dus lang niet altijd in openlijk rechtse handen. De verschillen in toon en beleid tussen de partijen zijn op dit punt altijd opmerkelijk beperkt geweest. Het afbreken van vluchtelingenrechten is al decennia lang prioriteit geweest, niet louter van uiterst rechts maar in de hel de gevestigde politiek. Fascisten functioneren met hun retoriek als aanjagers en dreven de racistische consensus steeds verder naar rechts. Maar het waren CDA-ers, VVD-ers en PvdA-ers die de consensus keurig in beleid hielpen vertalen.

Wilders’ fascistische ambitie

Wilders profileert zich intussen al decennia als fascistische aanjager. Maar Wilders wil meer, en hij wil het anders. Hij wil meer: de absolute macht,m op zijn minst op het terrein van asielverlening en asielopvang, zodat hij die kan afschaffen. En hij wil het anders: via decreten, ongeacht wat wetten, verdragen en rechtbanken zeggen. Hij wil een openlijk dictatoriale werkwijze. Hij wil de liberale democratie en de rechtsstaat ontmantelen en vervangen door een plebiscitaire democratie in een openlijk autoritair bestuursstelsel. ‘Plebiscitair’ verwijst naar ‘plebisciet’: een volksstemming waarmee dictators zich wel vaker van support voorzien. Een soort referendum waarin een autoritair leider zich van volkssteun verzekert voor zichzelf of voor het beleid. Wilders beschouwt verkiezingen die hem een overwinning opleveren als zo’n plebisciet, als een kiezersmandaat voor in principe onbeperkte macht. Het is een fascistische methodiek.

Wilders probeerde het met zijn 10-puntenplan en bijbehorend ultimatum : een openlijk dictatoriale werkwijze doorzetten, en daarmee de geschetste fascistische methodiek doen zegevieren. Was dat gelukt, dan was het kabinet-Schoof – een regering van fascisten in een liberale democratie – omgevormd richting fascistisch bewind in een openlijk autoritaire staat., met Wilders als de onbetwiste leider die hij afgelopen maanden pretendeerde te zijn maar niet was. Die machtsgreep is afgelopen 36 uur gestrand, niet omdat de andere drie partijen het racisme van Wilders niet bliefden maar enkel omdat de andere drie partijen er de voorkeur aan gaven en geven om dit racisme binnen de huidige staatsinrichting door te zetten, en dat ook mogelijk achtten. Het is dus een botsing, niet over het racistische beleid zelf maar over wie er over gaat en volgens welke methoden: in een liberaal en rechtsstatelijk jasje of door een steeds openlijker fascistische dictatuur-in-wording.

BBB, VVD en NSC zagen er het u dus niet van in, Wilders deinsde niet terug voor hun veto, en afgelopen was het. Daarmee is de fascistische ambitie van Wilders echter helemaal niet definitief verslagen of zelfs maar serieus verzwakt. De NOS meldt over Wilders: ‘Aan een eind van zijn politieke carrière moet hij niet denken: “Sterker nog: ik ga ervoor om volgende keer premier van Nederland te worden en er bij de volgende verkiezingen voor te zorgen dat de PVV groter wordt dan ooit.”’(2) Groter dus dan de 37 zetels die de PVV nu heeft. Wilders wil met zijn PVV de volstrekt dominante positie in de Nederlandse politiek innemen. Hij wil ongebreidelde macht. Hij wil een fascistisch dictator worden, heel democratisch gedragen door racistisch opgezweepte menigten in stembus en op straat. Dat peilingen hem nu een wat teruglopende populariteit toedichten is niet geruststellend. Dat hebben we allemaal eerder gezien.

En nu?

De andere drie partijen, die nu onder partijloze Schoof nog even doorregeren, gaan Wilders inhoudelijk sowieso niet bestrijden. Ze zijn het met diens racisme immers in de praktijk gewoon eens. Dat geldt ook voor SGP en CU. Het geldt in hoge mate ook voor Timmermans en zijn GL-PvdA-combi. Hij heeft eerder duidelijk gemaakt dat ook met hem over dat hele strenge asielbeleid met hem best te praten viel, als het maar voldeed aan wettelijke en rechtsstatelijke normen. GL-PvdA als bolwerk tegen de systematische aanval op de resterende rechten van mensen die asiel (proberen) aan (te) vragen in Nederland? Het is onzinnig. Er zullen best leden en kiezers van die club zijn die voor echt antiracistische solidariteit met vluchtelingen te vinden zijn. Maar hun – welkome! – antiracistische solidariteit staat dan haaks op wat hun eigen partij bepleit en al decennia lang in beleid heeft helpen omzetten.

Voor de SP geldt, met wat variaties, iets dergelijks. Die heeft weliswaar zelf nog nooit een staatssecretaris van vluchtelingendetentie en – deportatie mogen leveren. Maar aan ‘begrip’ richting ‘bezorgde Nederlanders’ rond asiel en migratie was in die partij zelden gebrek. Hooguit wil de club van Jimmy Dijk de nadruk verschuiven van asiel richting arbeidsmigratie. Maar principiële solidariteit met vluchtelingen en arbeidsmigranten zelf? Reken er bij de SP niet op, al zijn er binnen die partij gelukkig wel mensen te vinden die zulke solidariteit wel nastreven. Maar ook hier geldt: dat staat dan haaks op wat de partij officieel wil en uitdraagt.

Wat we nodig hebben tegen tegelijk de fascistische colonnes die Wilders ontketent als tegen het gevestigde racisme van al eveneens zeer gevestigde partijen van rechts tot wat voor links doorgaat? Solidariteit en onverzettelijke strijd, over de volle breedte, aan alle fronten waar fascisten onze rechten, onze vrijheid, onze solidariteit aanvallen. Elke neiging om de strijd nu te versmallen tot vooral sociaal-economische thema’s, vanuit het idee dat mensen vooral uit bezorgdheid over prijzen, huren, inkomens achter racisten en fascisten aanlopen en vooral rond die thema’s terug gelokt kunnen worden de linkerkant op, is funest. Mensen stemmen veelal niet uit een soort ontspoord sociaaldemocratisch idee op Wilders. Mensen stemmen op die fascist omdat ze hun racistische rancunes en haat door hem erkend en verwoord zien. Dat op de veel langere termijn teleurstelling in linkse partijen en boosheid over een schamel bestaan voor sommige van Wilders’ kiezers bijgedragen kan hebben tot deze rancunes, klopt vast. Maar de PVV-stem is niet primair een stem tegen hoge huren en lage lonen. Al was het maar omdat zeer veel PVV-kiezers eerder een rechts alternatief voor de VVD zoeken dan een soort PvdA met extra racisme beogen. PVV-kiezers zijn bepaald niet allemaal arme huurders.

Ja, Wilders wappert soms met huurbevriezing en boodschappenbonus. Daarmee strooit hij zand in sommige ogen en probeert hij linksige politici op het verkeerde been te zetten. Maar het is niet waarmee hij zijn 37 zetels heeft veroverd. Het verklaart niet zijn enorme aanhang en aantrekkingskracht voor veel mensen. Nu vooral roepen dat huren lager moeten en inkomens hoger, is prima als eis richting iets meer rechtvaardigheid. Maar het is niet de centrale manier om fascistische optochten – en de electorale versie ervan, de verkiezingsoverwinning – de weg te versperren. Daarvoor dienen we vooral die racistische haat zelf te bestrijden, de doelwitten van die racistische haat actief te helpen zich te verdedigen en de aanjagers van die haat de ruimte zo goed mogelijk te ontnemen.

Nee, dat is niet het complete antwoord op het fascistische gevaar. Er is veel meer! Maar een antifascistisch antwoord op dat gevaar dat expliciete en actieve antiracistische solidariteit – opkomen voor vluchtelingen samen met vluchtelingen, opkomen voor arbeidsmigranten samen met arbeidsmigranten, opkomen voor Palestijnen samen met Palestijnen en ga zo maar door – niet tot kernpunt maakt, is volstrekt maar dan ook volstrekt inadequaat. Aan de slag.

Noten:

(1) Emma Vos: ‘ Yesilgöz (VVD): “We boden een motie aan om asielplannen vabn Wilders te steunen”’, NRC, 3 juni 2025, https://www.nrc.nl/nieuws/2025/06/03/yesilgoz-vvd-er-lag-een-motie-op-tafel-om-asielplannen-van-wilders-te-steunen-a4895552