Het kabinet-Schoof: wreedheid in het zadel

zaterdag 19 oktober 2024

Met ‘versprekingen’ en dreigementen zet het kabinet-Schoof – het kabinet-Wilders is wellicht een betere naam – haar hardvochtige en hatelijke beleid door. Doelwit: vluchtelingen. Laat niemand denken dat het daarbij blijft. En laat niemand denken dat het vanzelf overgaat allemaal.

Het kabinet lanceert kil plan na kil plan, en ministers liegen er daarbij opgewekt op los. De kroon spant minister Faber, die gaat over het asielbeleid. Een eerste rondje geharrewar ging over de Spreidingswet. Het betreft een onder het vorige kabinet gemaakte wet waarmee gemeenten verplicht kunnen worden om mensen die asiel aanvragen opvang te bieden. Dat wil het huidige kabinet dus afschaffen, want het opvangen van vluchtelingen als zodanig staat haaks op het doel: vluchtelingen weerhouden om zelfs maar te proberen hier een veilige toekomst te vinden. Maar wanneer? Het ene moment zei Faber nog dat de Spreidingswet nog wel een tijdje zal blijven bestaan. ‘Het zou nog zeker twee tot drie jaar duren voordat de wet zou worden ingetrokken. Ook haar woordvoerder bevestigde die inschatting, die was gebaseerd op de duur van een normaal wetstraject.’ Nee dus, zo bleek enkele weken erna. ‘De spreidingswet wordt toch zo snel mogelijk ingetrokken, zei minister Faber (Asiel) woensdag in een debat.’(1) Foutje, ze was een beetje moe, kan gebeuren. Toch?

Dan was er het noodrecht waarmee Faber – en de PVV – de rechten en opvangmogelijkheden van vluchtelingen snel nog verder wil kunnen afbreken. Of had willen kunnen, want er zijn wat kinken in de kabels intussen. Met dit noodrecht zou het kabinet geldende wetgeving buiten werking kunnen zetten en maatregelen uitvaardigen zonder dat Tweede en Eerste Kamer vooraf in hoeven te stemmen. Pas achteraf krijgt het parlement nog iets te zeggen. Regeren per decreet dus, geheel in de fascistische bestuursstijl die het huidige kabinet ambieert en uitprobeert.

Het gaat hier niet puur en alleen om de inhoud, en evenmin om het tempo. Het kabinet heeft een meerderheid om de verdere sloop van de rechten van vluchtelingen door te voeren, en zelfs oppositiepartijen gaan er verregaand in mee. Het kan allemaal per spoedwet: reguliere wetgeving, maar dan met een versnelde procedure door het parlement gemanoeuvreerd. Maar Wilders en Faber willen niet alleen snel besturen, maar graag ook de vrije hand, zonder lastige discussies in de Tweede Kamer. Ze willen vooral ook dat beeld van een ‘asielcrisis’ aanwakkeren, waarmee elke hardvochtigheid vervolgens des te makkelijker kan worden gelegitimeerd. Verder biedt regeren via noodrecht rond dit thema natuurlijk een mooi precedent om dezelfde methode ook op andere beleidstermijnen los te laten.

Maar om noodrecht te rechtvaardigen, is juridische onderbouwing nodig: er moest werkelijk van een acute crisis sprake zijn. Al snel bleek uit opgevraagde ambtelijke stukken dat juristen op ministeries grote twijfels hadden of zo’n dragende motivering” wel mogelijk was. Vervolgens bleek ook nog dat de Eerste kamer – waar de partijen van het kabinet slechts een minderheid van zetels hebben – in dat noodrecht geen zin had. ‘Eerste Kamer wil liever spoedwet asiel dan noodwet van minister Faber’, zo kopte de NOS-website op 8 oktober.(2) Lastig, lastig.

Wederom kwam Faber met onwaarheid schermen om haar kwalijke zaakje te redden. Op 15 oktober had ze over de onderbouwing het volgende te melden: ‘Hij is af. Ik ga u er verder niet over inlichten, het is nu in onderhandeling. Daar zitten de fractievoorzitters bij. Ik wacht dat rustig af.’ dat was echter nieuws voor die fractievoorzitters. Die bleken wel in overleg te zijn geweest, maar ‘dragende motivering’. Werd daar niet besproken. ‘Ik heb nog niets gezien’, zei VVD-aanvoerster Yesilgöz daarover. ‘We hebben allemaal nog niks gezien, volgens mij moet ze zich versproken hebben’, zei Wilders doodleuk. Faber, kort daarna: ‘Maar het is nog niet allemaal af, we moeten nog wat puntjes op de i zetten.’(3) Het was allemaal minder af dan ze had doen voorkomen, dat bleek.

Intussen begonnen berichten over spanningen in en om het kabinet naar buiten te komen. ‘Kabinet-Schoof was al bijna gevallen, ultieme lijmpoging redde coalitie’, aldus de NOS. Die bijna-crisis vond eind augustus al plaats en ging om de begroting, aldus de berichtgeving. Maar ook in oktober was de spanning groot. RTL kwam met een vrij uitvoerige reconstructie van het geharrewar rond het noodrecht. Dat leest echt als een verhaal over een kabinet dat van verrotting uit elkaar valt cvoor het goed en wel aan het regeren is geslagen. Faber roept ‘externe mensen (…) die haar van informatie voorzien, om de onderbouwing steviger te maken. Niet duidelijk is wie de mensen zijn met wie ze contact heeft. Het is niet gebruikelijk dat ook buiten het departement nog wordt meegezocht naar onderbouwingen, zo is op het ministerie te horen’. Onvrede in het ambtelijk apparaat dus. Een ‘ervaren woordvoerder’ van de minister is intussen opgestapt, terwijl haar ‘politiek assistent geen toegang heeft tot het ministerie’, zo meldt RTL op basis van wat de Telegraaf publiceerde.(4) Sfeertje daar, nietwaar?

Maar het kabinet viel niet uit elkaar. Wat wel sneuvelde – voorlopig in ieder geval… – was het noodrecht. ‘PVV-leider Geert Wilders is met zijn coalitiegenoten en premier Dick Schoof aan het onderhandelen over “diverse opties” om der asielmigratie te beperken. Twee weken geleden wilde Wilders alleen nog praten over het asielnoodrecht’, zo schreef Nu.nl enkele dagen geleden.(5) En op 19 oktober: ‘PVV, VVD, NSC en BBB moeten volgende week een alternatief voor de asielnoodwet presenteren, waar het kabinet dan vrijdag mee kan instemmen. Want inmiddels is glashelder: ‘De noodwet voor asielmaatregelen, waarbij het parlement deels buitenspel wordt gezet, stuit op teveel weerstand buiten én binnen het parlement.’ Geen noodrecht dus. ‘Wilders moet “zijn” asielnoodwet loslaten en wil daar iets voor terug’.(6) Winnaar wordt beleidsmatig wel degelijk de PVV. Procedureel krijgt Wilders zijn zin (nog?) niet. Maar veel van de aanvallen op vluchtelingenrecht die hij nastreeft worden intussen in een ‘gewone’ wet vastgelegd, zo ziet het er nu naar uit. En Schoof blijft in het zadel met zijn kabinet. En van dat noodrecht zijn we bepaald niet definitief verlost, zo valt te vrezen. Dit was slechts een eerste poging.

Het kabinet heeft intussen alweer een volgend treiterplan in de aanbieding, en ook dat kan kennelijk niet gelanceerd worden zonder te liegen, pardon zonder dat de minister zich ‘verspreekt’. Dit keer is het eens niet Faber, maar Klever, de minister van ontwikkelingssamenwerking. Zij maakte bekend dat ze onderzoekt of vluchtelingen uit Afrikaanse landen in Oeganda kunnen worden opgevangen nadat hun asielaanvraag is afgewezen, zogeheten ‘uitgeprocedeerde asielzoekers’. Oeganda, een land met een zeer strenge anti-LGBTI+-wetgeving. Oeganda, waar demonstraties hardhandig uit elkaar worden geslagen. Uganda, waar klimaatactivisten opgesloten en mishandeld worden.(7) Dat Oeganda dus, feitelijk een dictatuur, gaat vluchtelingen opvangen tegen betaling door Nederland. Schandalig plan van mevrouw Klever, dat mag duidelijk zijn.

Maar laat niemand denken dat het zin heeft om het kabinet tot menselijkheid te vermanen. De wreedheid van het voorstel – mensen die op de vlucht zijn, onder andere voor dictatuur, onderbrengen in een dictatuur – is geen vergissing. De wreedheid is precies het punt. Mensen bang maken voor de hardvochtigheid waar Nederland ze aan onderwerpt als ze het wagen in Nederland een veilig heenkomen te zoeken, daar gaat het kennelijk om. Op op bovenstaande onderdrukkingspraktijken wijzen heeft nut om te laten zien hoe hardvochtig de junta van Schoof opereert en daarmee protest aan te wakkeren. Verwachten dat deze junta ontvankelijk is voor een beroep op medemenselijkheid is echter onzinnig.

Maar we hadden het over liegende, pardon, over zich versprekende ministers! Welnu. Minister Klever zei dat ze het voorstel om in Oeganda vluchtelingen wiens asielaanvraag is afgewezen, met de minister van buitenlandse zaken van Oeganda had besproken. Die minister, Ojongo geheten, bleek dat een dag later echter te ontkennen.(8) Het is niet onmogelijk dat niet Klever maar Ojongo niet de waarheid spreekt. Liegende politici zijn geen exclusief Nederlands verschijnsel, en bij de dictatuur die de Oegandese president Museveni uitoefent, past best een liegend bewindspersoon. Het is ook denkbaar dat de geachte excellenties elkaar niet helemaal nauwkeurig hebben begrepen. Maar gezien het gebrek aan waarheidsliefde die binnen de junta van Schoof tot norm is verheven, heb ik sterk de neiging om aan de woorden van Klever nog aanzienlijk minder geloof te hechten dan aan die van Ojongo.

Intussen heeft de optocht aan leugens, pardon ‘versprekingen’ waar ministers van Schoofs kabinet zich aan te buiten gaan, welhaast Trumpiaanse proporties aangenomen. Niet dat er consequenties uit volgen. Dat dan weer niet. Ze komen er gewoon mee weg. Laten we er maar niet van uitgaan dat dit kabinet over haar eigen gehannes gaat struikelen. Laten we er maar niet van uitgaan dat dit kabinet aan haar eigen verrotting ten gronde gaat. Laten we trouwens ook maar geen hoop vestigen op een snelle val van dit kabinet in de huidige context: nieuwe verkiezingen zouden de positie van het PVV-fascisme nog wel eens sterker kunnen maken dan die al is. Als we dit kabinet willen zien verdwijnen en tegelijk de opmars van dat fascisme willen terugslaan, dan wordt het tijd om te vechten. Afwachten, toekijken, leedvermakelijk mopperen en er verder het beste van hopen heeft de antifascistische zaak nog nooit veel goed gedaan.

Noten:

(1) ‘Faber komt terug van eerdere uitspraak: spreidingswet toch snel geschrapt’, Nu.nl, 6 oktober 2024, https://www.nu.nl/politiek/6331096/faber-komt-terug-van-eerdere-uitspraak-spreidingswet-wordt-toch-snel-geschrapt.html

(2) ‘Eerste Kamer wil liever spoedwet asiel dan noodrecht van minister Faber’, NOS, 8 oktober 2024, https://nos.nl/artikel/2540050-eerste-kamer-wil-liever-spoedwet-asiel-dan-noodrecht-van-minister-faber

(3) ‘Verwarring rond Faber over noodrecht asiel: “Ze zal zich versproken hebben”’, NOS, 15 oktober 2024, https://nos.nl/artikel/2540857-verwarring-rond-faber-over-noodrecht-asiel-ze-zal-zich-versproken-hebben

(4) ‘Onzekerheid over noodwet: kritische ambtenaren, vertrokken woordvoerder en topoverleg met premier’, RTL Nieuws, 14 oktober 2024, https://www.rtl.nl/nieuws/politiek/artikel/5475334/onzekerheid-noodwet-schoof-topoverleg-premier-faber-ambtenaren

(5) Edo van der Goot, ‘Wilders laat noodwet mogelijk los en onderhandelt ook over andere asielopties’, Nu.nl, 15/16 oktober 2024, https://www.nu.nl/politiek/6331832/wilders-laat-noodwet-mogelijk-los-en-onderhandelt-ook-over-andere-asielopties.html

(6) Edo van de Goot, ‘Mogelijke 3 asieldeal brengt even rust, maar volgende potentiele bom ligt al klaar’, Nu.nl, 19 oktober 2024, https://www.nu.nl/politiek/6332172/mogelijke-asieldeal-brengt-even-rust-maar-volgende-potentiele-bom-ligt-al-klaar.html

(7) Brett Wilkins, ‘Adrican Pipeline Foes Demand Accountability After Brutal Detention of Ugandan Activist’, Common Dreams, 10 juni 2024, https://www.commondreams.org/news/eacop-arrests