Een jaar neofascisme in Argentinië: Javier Milei en reactionair gezond verstand

(Foto: Rodrigo Abd, AP (nb: copyright AP))

Parallel hieraan en met gebruik van militante media en netwerken, vordert een ideologisch project met de dag dat tot doel heeft om te breken met de normen die Argentinië in de afgelopen decennia heeft gevestigd als een referentie op het gebied van cultuur, wetenschap en mensenrechten in Latijns-Amerika en de wereld. Het doel van de reactionaire aanval is onderweg en het resultaat van de explosieve combo is de vestiging van een ‘ nieuw gezond verstand’ in het land.

Het beeld wordt nog grimmiger als we het feit onder ogen zien dat na een jaar in functie, peilingen laten zien dat de regering gemiddeld 50% goedkeuring van de bevolking geniet.

De Argentijnse politiek blijft zich ondertussen bewegen tussen de meest expliciete collaboratie en vormkritiek, zij het gematigd in de naam van “de wil van het volk”, terwijl de wetsvoorstellen van de regering door het Congres gaan alsof het gewoon een formaliteit is.

In het zuidelijkste land van de zuidkegel waren alle indicatoren van de sociale realiteit eind 2024 slechter dan toen Javier Milei aan de macht kwam. Na de economische ramp die de regering van Aberto Fernández (die nu terechtstaat voor gendergeweld tegen zijn ex-partner) en Cristina Kirchner (in tweede instantie veroordeeld voor corruptie, terwijl ze net tot president van de Peronistische Partij is gekroond) hebben achtergelaten, lijkt de opluchting die de daling van de inflatie heeft veroorzaakt (nadat die een paar maanden geleden nog aan de rand van hyper stond) een mooie ontsnappingsbrug te hebben geslagen voor de Margaret Thatcher-bewonderaar, die met zijn zus en vier gekloonde honden (*1) in de presidentiële residentie woont.

Het scenario voor de meerderheid is echter verre van vriendelijk. Volgens officiële gegevens (*2) bedroeg de armoede 52,9% van de bevolking aan het einde van de eerste helft van 2024, maar liefst 12,8% meer dan een jaar geleden. Ook de behoeftigheid aan baisvoorzieningen, die de laatste maanden sterk is toegenomen, is de pan uit gerezen, met cijfers van 18% van de totale bevolking.

In deze context komt het sociale drama in het land op de voorgrond door de vernietiging van de lonen, met een basis van 271,50 dollar (minder dan 270 euro). Tegelijkertijd hebben degenen die spaargeld in dollars hadden, dit zien wegsmelten door een kunstmatige waardestijging van de Argentijnse peso – een munteenheid die Milei in zijn campagne had omschreven als “uitwerpselen”.

Tegelijkertijd blijven de prijzen in Argentinië de pan uit rijzen, hoewel het officiële inflatiecijfer dit niet registreert. Het kopen van een broek van een internationaal merk kan 100 euro kosten, het dubbele van de prijs die je er in het buitenland voor kunt krijgen. De kloof wordt nog groter als het gaat om elektronica: de gloednieuwe Samsung smartphone kost iets minder dan 4.000 euro in Argentijnse winkels, het dubbele van de internationale winkelwaarde.

De zwijnenoorlog

De beroemde Argentijnse schrijver Adolfo Bioy Casares (1914-1999) publiceerde zijn roman “De Zwijnenoorlog” in 1969, die het dystopische verhaal vertelt van de dag waarop een oudere man in de statige wijk Palermo, in de stad Buenos Aires, wakker wordt en merkt dat er om hem heen een verklaarde oorlog van jongeren tegen ouderen woedt.

Deze dagen heeft de regering in Argentinië, als onderdeel van het politieke, sociale en economische experiment dat wordt uitgevoerd, aangekondigd dat gratis medicijnen voor gepensioneerden niet langer gratis zullen zijn als de begunstigde een paar cent meer verdient dan het minimuminkomen. Achtergrondinformatie: medicijnen in Argentinië zijn erg duur, met prijzen die hoger zijn dan die in de Verenigde Staten of Canada (*3), maar met salarissen en pensioenen die eerder typisch zijn voor het Venezuela dat Milei en zijn acolieten in de politiek en de pers dagelijks verwerpen.

Parallel aan de afschaffing van gratis medicijnen wordt er repressie uitgeoefend tegen ouderen alsof het gewapende groepen zijn die de macht willen grijpen. Slagen, pepperspray en willekeurige mishandeling door de politie zijn aan de orde van de dag op een manier die al jaren niet meer is voorgekomen in het land.

Volgens cijfers van de Katholieke Universiteit van Argentinië (UCA), die gegevens over armoede en behoeftigheid meet van haar Observatorium van de Argentijnse Sociale Schuld, zouden in 2024 meer dan 540.000 ouderen in armoede zijn vervallen. Het armoedepercentage onder ouderen steeg van 13,2% in 2023 naar 30,8% in 2024 (*4).

Ultras in oorlog

“De strijd die gevoerd moet worden is eerder cultureel dan politiek. (Steve Bannon, topadviseur van Donald Trump)

Een van de concepten die het meest herhaald werd door de libertaire leiders en militanten lang voordat ze aan de macht kwamen, is dat van de culturele strijd. Het Peronisme in de tijd van Cristina Kirchner wakkerde dat ook sterk aan onder de eigen bevolking en dat destijds gerelateerd was aan het idee van herinnering, waarheid en gerechtigheid in relatie tot de 30.000 mensen die verdwenen tijdens de laatste militaire dictatuur. De regering van Milei zette die geschiedenis op zijn kop en maakte een einde aan een aantal culturele patronen van de Argentijnse samenleving die niet langer discutabel leken. Het is niet voor niets dat de huidige vice-president een staatsterrorisme ontkennende advocaat is die vroeger veroordeelde onderdrukkers bezocht, waaronder het grote voorbeeld van de Argentijnse genocide: Jorge Rafael Videla.

Met het gezonde verstand van democratie, open grenzen en voortdurende vooruitgang in de rechten van meerderheden en minderheden in de kiem gesmoord door de neofascistische aanval, waren de eerste stappen van de regering gericht op het vernietigen van enkele symbolen van het Argentinië dat is opgebouwd sinds de terugkeer van de democratie in 1983. Vier van deze symbolen lijken het favoriete doelwit van vernietiging te zijn: openbaar onderwijs, wetenschap, cultuur en de rechten van vrouwen en seksuele minderheden.

In het geval van onderwijs heeft de regering het afgelopen jaar op openbare universiteiten geschoten met de bedoeling hun autonomie en hun bevoorrechte plaats in de publieke opinie te ondermijnen. De minachting voor de klaslokalen van de meest prestigieuze faculteiten van het land heeft een ideologische wortel, een fobie voor het vrije verkeer van ideeën in de academische sfeer. Javier Milei (afgestudeerd aan een mindere universiteit) en zijn groep noemen zichzelf liberale ibertariërs, maar vrijheid is slechts een bijvoegsel dat ze toepassen op economie en financiën. De libertaire vraatzucht omvat, in dit kader, de poging om maatregelen te installeren zoals instelling van tarieven voor universitaire opleidingen die momenteel door de staat worden gedekt. Hiertoe haalt het officiële propaganda-apparaat dagelijks uit naar wat het “arrogante intellectuelen” noemt, een beschrijving die de president zelf op zijn sociale netwerken rondstrooit.

Aan de kant van de wetenschap heeft de regering, in het kader van een destructieve obsessie die gerelateerd is aan de officiële fobie voor openbaar onderwijs, het hele jaar door en met het oog op het budget voor 2025 (dat nog niet is goedgekeurd door het Congres, iets waar Milei de voorkeur aan lijkt te geven om fondsen te kunnen herverdelen zoals het hem uitkomt) alle lopende wetenschappelijke projecten ongeldig verklaard. Met een bijzondere venijnigheid jegens de Nationale Raad voor Wetenschappelijk en Technisch Onderzoek (Conicet), het icoon bij uitstek van de Argentijnse wetenschap dat gesteund wordt door de staat. Het is geen toeval dat de ultrarechtse vleugel die Milei vandaag de dag vertegenwoordigt, tijdens de Covid-19 pandemie, de belangrijkste uitvoerder was van aanvallen op de wetenschap en gezondheidsmaatregelen in Argentinië.

Cultuur is een van de andere doelen die vernietigd moeten worden in het Argentinië van 2024, en de Argentijnse film is de afgelopen maanden een geliefd doelwit geweest. De belangrijkste getuige van deze vernietiging is het Nationaal Instituut voor Cinema en Audiovisuele Kunsten (INCAA), een officiële instantie die de nieuwe regering wil ontdoen van inhoud, te beginnen met massaontslagen, het stopzetten van financiering voor nieuwe producties en het elimineren van talrijke bronnen voor de verspreiding van nationale cinema. Daarnaast werd het Mar del Plata International Film Festival (het enige in Latijns-Amerika met categorie A-status, hetzelfde als de belangrijkste filmfestivals ter wereld) zodanig ondergefinancierd dat het dit jaar bijna niet plaatsvond. Het resultaat van de verwurging van de film is dat er momenteel nul (0) films in de maak zijn.

Het andere strijdtoneel is die van het feminisme, dat sinds het aan het eind van het vorige decennium met epische vrijpostigheid op het toneel verscheen, de legalisering van abortus en de oprichting van een ministerie van Vrouwenzaken bereikte. Dit laatste werd geschrapt als een van de eerste maatregelen van Milei’s regering, terwijl de legaliteit van abortus permanent ter discussie staat bij verschillende actoren in de regering, in alle gevallen beschermd door religieuze overtuigingen en achterlijke standpunten zoals die niet meer gelezen of gehoord zijn in Argentinië sinds de dictatuur.

Om het bovenstaande goed te verbeelden, is het de moeite waard om te vermelden dat een van de belangrijkste “intellectuele” aanhangers van president Milei de ultrarechtse schrijver en agitator Agustín Laje is, die zichzelf herhaaldelijk “in oorlog met de clitoris” heeft verklaard, in verwijzing naar zijn dialectische strijd tegen het feminisme.

Smerig werk

Voor de mainstream politiek, voor de ruimtes die tot voor kort de meerderheid vertegenwoordigden, lijkt de paradigmaverschuiving in het Argentijnse gezond verstand een klein detail. Het hoofddoel, de crux van alle kwesties, zoals Bill Clinton het ooit ondiplomatisch uitdrukte, is de economie.

Zoals we al eerder zeiden op Globalinfo in het artikel De big bang van Javier Milei: Hoe extreemrechts aan de macht kwam in Argentinië; Javer Milei doet het vuile werk, de aanpassing die de traditionele politiek niet had aangedurfd, noch van rechts in het geval van Mauricio Macri (2015-2019), noch van centrumlinks zoals in het geval van Cristina Kirchner in haar regeerperiodes 2007-2015 en haar co-regering 2019-2023 samen met Alberto Fernández en de parallelle president die Sergio Massa was in de laatste dagen van het mislukte Peronisme van die regering.

Kan de economische situatie van Argentinië niet worden opgelost zonder de armsten aan te pakken, wat Milei doet? Nou, het lijkt erop dat dit komt door de actie of het gebrek aan actie van de voormalige meerderheidspartijen. Het enige dat overblijft, als een focus van (licht) verzet, is lokaal links, dat machteloos is buiten een paar mobilisaties en specifieke acties met een goede opkomst, die tot nu toe echter niet worden herhaald als het gaat om het mobiliseren van stemmen in de stembus.

Steun van de bevolking volgens opiniepeilingen

Twee gerenommeerde opiniepeilers in Argentinië, die meestal uiteenlopende cijfers geven bij de evaluatie van de regering van Javier Milei, zijn het de afgelopen dagen eens geworden over een gemeenschappelijke noemer: ongeveer 50% van de bevolking lijkt voorstander te zijn van de richting die de ultrarechtse regering is ingeslagen.

Volgens gegevens van het adviesbureau Zuban Córdoba (*5) en het onderzoek naar politieke tevredenheid en publieke opinie van de Universiteit van San Andrés (*6) is 46% tevreden met de sociaaleconomische situatie in het land, terwijl 52% in het tegenovergestelde kamp zit.

Ook de cijfers van de Universiteit van San Andrés tonen aan dat 54% van de bevolking Milei’s regering steunt, een cijfer dat volgens dezelfde bron hoger is dan dat van de laatste twee regeringen (de Peronistische Alberto Fernández en de neoconservatieve Mauricio Macri) na één jaar in functie.

Zuban Córdoba geeft aan dat de goedkeuringswaardering van Milei tussen oktober en november is gestegen van 41,4% naar 47,3%, terwijl de afkeuring daalde van 58,2% naar 52,7%.

Met risico op interne implosie

Ondanks het feit dat de populariteitscijfers hem grotendeels ten goede komen door de daling van de inflatie (2,4% per maand in november 2024 vergeleken met 12,8% een jaar geleden) en met het voordeel dat het teugelloze autoritarisme de meerderheden vandaag de dag niet lijkt te storen, gaat de regering van Javier Milei momenteel door interne stormen met een onvoorspelbaar einde.

De belangrijkste confrontatie aan de top van de politieke macht is tussen Milei en zijn vicepresident Victoria Villarruel, die de afgelopen dagen is bedreigd met de onthulling van vermeende familiegeheimen en ongezonde politieke relaties vanuit het perspectief van de harde kern van de president.

Momenteel heeft Victoria Villarruel, alleen en zonder deel te nemen aan de besluitvormingstafel, een bondgenoot die tot voor kort ondenkbaar leek: de rechtervleugel van het Peronisme, die vecht voor de meerderheid van de partij tegen de meest progressieve sectoren die verbonden zijn aan de voormalige president Cristina Kirchner.

Als de geschiedenis van de politiek waar ook ter wereld in verband kan worden gebracht met het idee van kelders, labyrintische gangen en geheime doorgangen, dan is het verhaal rond de Argentijnse politiek ondubbelzinnig verbonden met het spel van spiegels en cirkelgangen. We spreken niet voor niets over politiek in het land van Jorge Luis Borges.

Noten:

(*1) Zo is Conan gecloond, de hond van Javier MilIlei (CNN)

(*2) nforme Instituto Nacional De Estadística y Censos (INDEC)

(*3) Medicijnen in Argentinië zijn duurder dan in Spanje en de Verenigde Staten: prijzen verschillen met meer dan 1000% (Infobae)

(*4) Alarmerende toename van armoede onder gepensioneerden sinds Milei aantrad (infonews)

(*5) Opiniepeiling van het adviesbureau Zuban Córdoba

(*6) Opiniepeiling van de Universidad de San Andrés (Udesa)